والیه

حسن جهان خانم دختر فتحعلی شاه قاجار، ادیب، شاعر و به سبب حکومت بر کردستان به لقب والیه مشهور بود.

زندگی‌نامه

حسن جهان خانم یا والیه دختر بیست و یکم فتحعلی شاه قاجار و سنبل خانم ملقب به فخر جهان خانم است. برادر وی شاهزاده شعاع‌السلطنه سی و پنجمین پسر فتحعلی‌شاه بود. حسن جهان خانم زنی ادیب و شاعر بود و به سبب حکومت بر کردستان به لقب والیه مشهور شد. وی بنا به مصلحت خاندان خود با خسروخان پسر والی کردستان ازدواج کرد و صاحب شش فرزند شد. چهار سال بعد خسروخان با مستوره کردستانی ازدواج کرد. پس از مرگ خسرو خان، والیه از فتحعلی شاه درخواست کرد حکومت کردستان به پسر بزرگش رضاقلی خان واگذار شود، اما چون هنوز به سن بلوغ نرسیده بود، ده سال اداره آن منطقه را بر عهده گرفت. هنگام حمله حاکم گروس، والیه با مقنعه و روبنده سپاه خود را فرماندهی کرده و دشمن را شکست داد.

حسن جهان خانم از شاعران به نام دورۀ قاجار نیز هست. او دیوان شعری با حدود 600 الی 700 بیت شعر داشت و مجموعه‌ای تحت عنوان بساط نشاط نیز به او منصوب است. اشعاری از این خانم در دیوان خطی کتابخانه ویژه حاج حسین آقای نخجوانی دانشمند کتابدوست مقیم تبریز موجود است که تقریباً 600 بیت از غزلیات و رباعیات این خانم در آن دیوان است که نیروی طبع روان و پرمایه او را می‌رساند.

بخشی از یک غزل منسوب به او:

دوش به میخانه داد، مژده غیبم سروش

منتظر فیض باش، غم مخور و می بنوش

پرتو حق آشکار از رخ زیبای دوست

دیده بر آن جلوه دوز، چشم ز عالم بپوش

آیه رحمت ببین، جلوه یزدان نگر

یار درآمد به ناز، خیز و برآور خروش

و یا در اندوه ازدواج دوم خسرو خان چنین سرود:

واليه يار به اغيار چويار است و نديم

رو بسوز از غم و با داغ دل خويش بساز

حسن جهان خانم سرانجام در سال 1278ق. در زمان سلطنت ناصرالدین شاه قاجار چشم از جهان فروبست.

منابع

نویسنده: سمیه سادات هاشمی