Project:درباره
دانشنامه الکترونیکی زنان (ویکی زنان) یک دایره المعارف با صفحه wiki است که توسط تالار تخصصی مطالعات زنان سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در دست تدوین و بارگذاری در فضای وب است.
اهمیت دانشنامه الکترونیکی زنان
دانشنامه الکترونیکی زنان در راستای ملی بودن سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با هدف امکان دستیابی پژوهشگران به منابع موجود در باب مسائل و عناوین مرتبط با زنان در تالار تخصصی مطالعات زنان کتابخانه ملی تدوین می شود. البته استفاده از صفحه ویکی بدین معنا نیست که مانند صفحات ویکی پدیا مطالب آن قابل ویرایش توسط هر فردی باشد و یا هر نویسنده ای بتواند مطلبی را بارگذاری کند. به همین سبب از ذکر نام ویکی برای عنوان دانشنامه خودداری شده و دانشنامه الکترونیکی جایگزین این عنوان شده است.
هدف غایی هر دانشنامه اطلاع رسانی است. این دانشنامه نیز می کوشد اطلاعات مربوط به زنان را با اولویت زن در ایران بیان کرده و توضيح اجمالی در باب تمامی مسائل مرتبط با زنان شامل مفاهیم، نظریه ها ، باورها، نام‌ها، آیین هاو..در اختیار پژوهشگر قرار دهد. مقاله های دانشنامه برای افراد یا مخاطب خاصی تدوین نمیشود و تلاش می شود تا اطلاعات پایه به مخاطبان عام داده شود و با منابع مناسب مخاطبان خاص را به بستر معتبری از منابع رهنمون کند.کاوشهای وب و مجازی امروزه جای خود را به استفاده از کتب مرجع داده است. این مسئله خطر نشر گسترده مطالب غیر موثق و استناد به این مطالب را در همه سطوح افزایش داده است. از سوی دیگر وجود دانشنامه های سخت افزاری که عموما از حجم و قیمت بالایی برخوردارند و بیشتر در تالار کتب مرجع کتابخانه ها جای دارند مانع از دسترسی عموم مردم میشود ، از این رو دسترسی به کتب مرجع برای عموم و در تمامی ساعات شبانه روز امکان پذیر نیست ، در جهانی که سرعت حرف اول را میزندو زمان از ارزش بسیار بالایی درپژوهش برخوردار است دانشنامه های مجازی (الکترونیکی) با قابلیت استفاده در هر زمان و مکان بسیار مورد نیاز است. این دانشنامه ها امروزه به جهت هزینه کمتر، دسترسی سریع تر، آسان تر و جهانی، امکان جستجو های متعدد در یک مدخل و دامنه بسیار گسترده تر مدخلها مورد اقبال بسیاری از پژوهشگران است. به علاوه سبب افزایش سطح آگاهی واقعی مردم شده و به گسترش دانش کمک شایانی میکند و مانع از گسترش مطالب غیر معتبر میشود. تدوین چنین دایره المعارفی از آن رو از اهمیت شایانی برخوردار است که جای خالی آن هم در ایران و هم در جهان اسلام به شدت احساس میشود.
هدف تدوین گران این دانشنامه این است که منابع نوشتاری اعم از کتابها یا نوشته های پراکنده را که هر کدام به بخشی از موضوعات مربوط به زنان میپردازند گرد آورده، مرجع جامعی برای اهل تحقیق فراهم آورند تا با زدودن افکار ناشایست نسبت به زنان و نیز ارج نهادن به جایگاه زن در طول تاریخ گامی به سوی حل معضلات زنان برداشته و در گستره ای که تواناییهای زنان از چشم ها دور نگهداشته شده و فرزانگی، پایداری، هوشیاری و وفاداریشان در پهنه تاریخ دیده نشد بستری فراهم آورند تا برآنان که تاریخ را مذکر میخوانند ثابت گردد که تنها تاریخ است که به دست افراد مذکر نگاشته شده و حال آن که بار ساختن همه جوامع بشری به دوش زنان و مردان به طور برابر بوده است.
قلمرو تحقیق (موضوع، زمان، مکان)
پژوهشها جنبه درزمانی (تاریخی) و همزمانی (معاصر) دارد. قلمرو این پژوهش در فاز اول زنان در هر گستره ای از جغرافیاست که زمانی ایران نام داشته است. موضوعات مورد بررسی شامل زندگینامه زنان نامی و موثر ایرانی و مفاهیم مربوط به زنان ایران است.
مزیت دانشنامه الکترونیکی زنان بر سایر دانشنامه های چاپی و الکترونیکی
دانشنامه الکترونیکی زنان با بهره گیری از تمامی منابع کتابخانه ملی تلاش می کند مستندترین دانشنامه در این حوزه را در اختیار کاربران قرار دهد. از این رو نسبت به دانشنامه های چاپی و دانشنامه های الکترونی فارسی دیگر نظیر ویکی پدیای فارسی دارای مزایای زیر است:
استفاده از تمامی منابع موجود در کتابخانه ملی : استفاده از اسناد، عکس، اعلان، نسخه های خطی ،کتابهای چاپ سنگی، کتابهای نفیس، کارنامک، نشریه و تمامی مواد چاپی و غیر چاپی که در بسیاری از موارد در اختیار همگان قرار ندارد و قرار دادن آنها در کنار یا نگارخانه هر مدخل از مزایای اصلی این دانشنامه است.
این دانشنامه تلاش می کند از میان منابع موجود از معتبرترین منبع استفاده کند و اعتبار مطالب یک منبع را با سایر منابع دیگر راستی آزمایی نماید.
درباره برخی از مدخلهای این دانشنامه که تا کنون به نگارش درآمده در هیچ یک از دانشنامه های موجود فارسی مطلبی به چشم نمیخورد ( برای نمونه نگ.گواشمه، پدری، یاشماق، باشماخ، چادَری، اورنی، طره، خلخال، کلیجه، شلیته، چلاب، پیچه، مکنو، شیله، مینا ایزدیار، اعظم السادات موسوی در میان دیگران).
در مورد برخی از مدخلها پژوهش بسیار وسیعتری از منابع الکترونیکی مشابه مانند ویکی پدیا صورت گرفته و مطلب جامع تری نوشته شده است (به عنوان نمونه نگ. چادر، زهرا شجاعی، زهرا نژادبهرام، ژاله آموزگار، شاباش در میان دیگران).
از آنجایی که ویکی پدیای فارسی عمدتا ترجمه ویکی پدیای انگلیسی است معمولا تمایزی میان مدخلهای هم معنا قائل نمیشود، به عنوان نمونه در ویکی پدیا روبنده، برقع، پیچه و نقاب همگی ذیل یک مدخل بیان شده است، درحالیکه این واژه ها در ایران تعاریف و مصادیق کاملا مختلفی دارند.
بسیاری از زندگینامه ها از خود شخص گرفته شده و کاملا دست اول است.
زندگینامه هایی که بر گرفته از تاریخ شفاهی است یا به قلم یا بیان خود فرد در پایگاه، کتاب یا نشریه ای انتشار یافته بر منبع دست دوم که از آن ذکر کرده اولویت دارد.
آثار افراد از داده های پایگاه کتابخانه ملی گرفته شده و به صفحه هر کتاب در پایگاه کتابخانه ملی(opac.nlai.com) ارجاع داده شده است. هر نوع اثری که در منابع به عنوان اثر از یک فرد ذکر شده ولی در پایگاه کتابخانه ملی قابل جستجو نیست در این دانشنامه ذکر نشده است.
مقالات فارسی به پایگاه های نور مگز و مگیران و مقالات انگلیسی به پایگاه scopus ارجاع داده شده است.
باکس جستجو در سمت چپ بالای صفحه امکان جستجوی هر واژه در هر جایی از متن را ممکن میسازد.
باکس جستجو قابلیت تفکیک میان واژه های نظیر یک دیگر را دارد: مثلا در صورت جستجوی «زهرا» تمامی مدخلهایی را که با زهرا آغاز میشود به صورت لیست نشان میدهد.
باکس موضوع در انتهای هر متن جستجوی موضوعی را امکان پذیر میسازد. مثلا در صورت جستجوی «سرپوش زنان» در باکس جستجو، تمامی مدخلهای نوشته شده با این موضوع به نمایش در می آیند.
منبع هر مطلبی درست در پایان آن مطلب با نگاه داشتن موس بر روی شماره منبع دیده میشود.
مطالبی که از پایگاه های دیگر وب گرفته شده از منابع چاپی متمایز شده است.
تمامی مطالب قابلیت به روز رسانی دارد (مزیت بر تمامی منابع چاپی).
زندگینامه ها
زنان شاعر/ادیب/ نویسنده
زنان صوفی/عارف
زنان خیّر
زنان سیاستمدار ( نمایندگان مجلس، وزرا ، معاونین و مشاورین رییس جمهور، روسای سازمانها و نهادهای مهم)
زنان فقیه/ مجتهد
زنان فرمانروا
چهره های ماندگار زن
زنان هنرمند(خوشنویس ، سینماگر، نقاش، معمار)
استاد تمام های رشته های مختلف
زنان فوق تخصص در رشته های پزشکی
زنان اقتصاد دان
مفاهیم
جامعه شناسی( فرهنگ عامه)
مفاهیم دینی
فقه و حقوق زنان
معماری
سینما
پوشاک
کتابشناسی
زبان و جنسیت (عناوین زنانه)
مکتبهای زنان (فمینیسم)
مکانها
نشریات زنان
جنبشهای زنان
سازمانهای مردم نهاد
صنایع دستی زنانه
اهداف تحقیق
هدف اصلی
امروزه نوشتن دانشنامه های الکترونیکی نظیر ویکی شیعه، ویکی فقه، ویکی ادبیات و... یکی از پروژه های تحقیقاتی مهم در حوزه های مختلف است و سازمان اسناد و کتابخانه ملی که دارای حجم عظیمی از منابع معتبر است نیز به این مهم میپردازد. این پایگاه با هدف گردآوری منابع نوشتاری معتبر اعم از کتابها یا نوشته های پراکنده که هر کدام به بخشی از موضوعات مربوط به زنان میپردازند ایجاد شده تا مرجع جامعی برای اهل تحقیق فراهم آورده شود، و از استناد به مطالب غیر معتبر در این زمینه جلوگیری به عمل آید. این دانشنامه مرجع مستندی برای اهل تحقیق خواهد بود.
اهداف فرعی
خودباوری ناشی از شناخت است و شناخت تواناییها مستلزم داشتن اطلاعات معتبر نسبت به حوزه مورد بحث است. این پژوهش علاوه بر مستندسازی داده های پراکنده و نیز انجام پژوهش در باب آنچه به ایجاد خودباوری و رشد زنان جامعه ایرانی کمک به سزایی خواهد کرد.
روش شناسی تحقیق
این پژوهش کتابخانه ای به صورت موضوعی (و نه الفبایی) صورت میگیرد. یعنی موضوع مورد نظر مشخص و سپس برای تمام مدخلهای آن موضوع مقاله نویسی صورت میگیرد. مقاله نویسی میتواند برای چند موضوع همزمان انجام شود.
شیوه ها و فنون گردآوری اطلاعات
اعتبارسنجی هر مطلبی که در هر منبعی وجود دارد شرط اول برای نوشتن هر یک از مدخلهای دانشنامه است. اهتمام بر این است که منابع دست اول فقط مورد استفاده قرار گیرند و اگر از منابع دست دوم استفاده شود صرفا جهت استفاده از منابع ذکر شده آنهاست. ذکر نام منابع مورد استناد در پایان هر مطلب اجباری است. چنانچه برای مدخلی در چندین منبع محتوایی موجود باشد یا بین منابع به انتخاب مدیریت پروژه بهترین مورد گزیده خواهد شد و یا در صورت نیاز به استفاده همزمان از چندین منبع این تجمیع منابع صورت خواهد گرفت. اگر مطلبی عینا از جایی نقل شود در پایان سطر منبع نگاشته خواهد شد. اگر عینا مطلبی نقل نشود و خلاصه محتوا بیان شده یا عبارات آن تغییر کرده باشد فقط منبع مورد نظر در منابع آن مقاله گنجانده خواهد شد. در مورد مدخلهایی که در کتب موجود فارسی مطلبی یافت نشود مراجعه به منابع لاتین و عربی و ترجمه آنها ضروری خواهد بود و ذکر منبع در پایان مقاله الزامیست. دانشنامه به هیچ روی از ویکیپدیا یا هر منبع غیر موثق دیگری در نوشتن مقاله های خود استفاده نخواهد کرد مگر آن که از منابع موجود در کتابخانه ملی یا مقاله های معتبر علمی_پژوهشی صحت مطالب مندرج را بسنجد. اگر مطلبی در هر جایی یافت شود که مدیریت پروژه برای صحت آن به قطعیت نرسد آن مطلب در دانشنامه الکترونیکی زنان نخواهد آمد.
در مواردی که هیچ منبعی برای یک مدخل وجود نداشته باشد مقاله نوشته شده در این دانشنامه ، خود به مثابه منبع دست اول است و ذکر هیچ منبعی در پایان آن الزامی نیست.
مراحل پروژه
این پروژه در چهار فاز انجام میگیرد که مراحل آن به شرح ذیل میباشد:
فاز اول
ایجاد پایگاه الکترونیکی در بستر شیرپوینت، مدخل نویسی در این بستر، رفع مشکلات متعدد آن و تصمیم بر تغییر بستر به ویکی، انتقال مدخلها از شیر پوینت به ویکی، تهیه لوگو، ادامه مدخل نویسی و رفع کاستیهای بستر جدید، نوشتن 200 مدخل شامل زندگینامه اولین زنان، زنان نماینده مجلس، زنان سیاستمدار، زنان فقیه، زنان فرمانروا در بخش زندگینامه ها و نشریات زنان، پوشاک زنان، زیور آلات زنان و فرهنگ عامه در بخش مفاهیم.(نوشتن مدخلهای این بخشها به پایان نرسیده است).
فاز دوم
بار گذاری مدخلهای موجود به طوریکه قابل دسترسی برای کاربر خارجی باشد و ادامه مدخل نویسی در حوزه مفاهیم و زندگینامه زنان ایران
فاز سوم
زندگینامه و مفاهیم زنان در جهان اسلام
فاز چهارم
راه اندازی ویکی زنان به زبان انگلیسی
دانشنامه الکترونیکی زنان از همه پژوهشگرانی که مطالعاتشان به نحوی با حوزه زنان مربوط میشود تقاضای همکاری میکند. این مقالات با نام خود نویسنده در دانشنامه درج خواهد شد. برای اطلاعات بیشتر به صفحه اینستاگرام تالار تخصصی مطالعات زنان women_studies_hall مراجعه بفرمایید.
نویسنده : حکمت بروجردی، مدیر دانشنامه الکترونیکی زنان