مهرانگیز دولتشاهی
مهرانگیز دولتشاهی (1298-1387) فعال حقوق زنان، دیپلمات، اولین سفیر زن ایرانی و نماینده سه دوره مجلس شورای ملی از کرمانشاه بود.[۱]
زندگی‌نامه
مهرانگیز دولتشاهی در آذر 1298 در اصفهان و در خانواده‌ای از ایل قاجار به دنیا آمد.[۱] پدرش محمدعلی میرزا مشکات‌الدوله، نماینده کرمانشاه در دوره‌های ششم تا هشتم مجلس شورای ملی، رئیس تشریفات دربار رضاشاه و وزیر پست و تلگراف و تلفن در حکومت پهلوی[۲]و مادرش اخترالملوک هدایت دختر هدایت قلی‌خان اعتضادالملک بود. جد بزرگ این خانواده محمدعلی میرزا دولتشاه، پسر بزرگ فتحعلی‌شاه بود.[۳]مهرانگیز خواهر مهین دولتشاهی و خواهرزاده صادق هدایت بود. وی در سال 1318 با مهندس انصاری، رئیس اسبق بنگاه مستقل برق ازدواج کرد.[۲] مهرانگیز دیپلمات، نماینده سه دوره مجلس شورای ملی و فعال حقوق زنان بود. وی اولین زن ایرانی بود که توانست در تاریخ ایران به مقام سفیر نائل شود. او در طول حیات کاری‌اش به 49 کشور سفر کرده بود.[۴] مهرانگیز دولتشاهی سرانجام در مهرماه ۱۳۸۷ در پاریس درگذشت.[۲]
تحصیلات
مهرانگیز دولتشاهی از اولین کسانی بود که به کودکستان رفت. او سپس در مدرسه زرتشتیان به تحصیل مشغول شد و در پانزده سالگی در 1313 دیپلم گرفت. سپس برای ادامه تحصیل به آلمان رفت. او تحصیلاتش را در دانشگاه برلن آغاز کرد و در سال 1328 ش. (1949 م.) موفق به اخذ مدرک دکتری در رشته علوم اجتماعی بعد از ده سال از دانشگاه هایدلبرگ که به علت جنگ جهانی دوم نیمه کاره مانده بود، شد و رساله دکتری خود را با عنوان تکامل (تحول) مذهب و سیاست در رسانه جمعی ایران و تولد آزادی بیان به عنوان پیامد انقلاب 1906 (1285ش.) نوشت.[۵]
سوابق و فعالیت‌های شغلی
دولتشاهی در سال 1332 وارد بنگاه عمران کشور شد و در سال 1334 به ریاست اداره آموزش اجتماعی بنگاه عمران منصوب شد. از سال 1335 با سازمان‌های زنان در کشورهای مختلف به همکاری پرداخت و به عنوان نماینده ایران در سمینار حقوق زن در مسکو (1335) و کنفرانس سازمان ملل متحد برای سازمان‌های غیردولتی در رم (1336) شرکت کرد. همچنین به عنوان ناظر ایرانی کمیسیون حقوق زن سازمان ملل در ژنو (1340) حضور داشت.
دولتشاهی عضو نمایندگی ایران در کنفرانس کار در ژنو در سال 1343 و عضو هیئت ایرانی در کمیسیون حقوق زن در سال 1344 بود. وی در سال 1349 نیز به عنوان نماینده ایران در سمینار حقوق بشر سازمان ملل متحد در مسکو شرکت کرد.
در دوره وزارت عباسعلی خلعتبری در وزارت امور خارجه ایران، از مهرانگیز دولتشاهی برای تصدی سفارت ایران در دانمارک دعوت به عمل آمد و وی در سال 1354 به عنوان اولین سفیر زن عازم سفارت ایران در دانمارک شد و تا زمان پیروزی انقلاب اسلامی به این مأموریت ادامه داد.[۲]
فعالیت‌های اجتماعی
مهرانگیز دولتشاهی در سال ۱۳۲۵ به عضویت شورای مرکزی حزب دموکرات درآمد و بخش زنان حزب را تشکیل داد. همچنین جمعیت خیریه زنان شهرداری تهران را نیز در همان سال تأسیس کرد. دولتشاهی از سال 1326 تا 1328 عضو کمیته تعلیم و تربیت سازمان شاهنشاهی و از سال 1333 تا 1335 رئیس قسمت آموزش اجتماعی در بنگاه عمران کشور بود و در سال 1335 کانون خدمات جمعیت در جنوب تهران را تشکیل داد.
مهرانگیز دولتشاهی در سال 1334 به همراهی پروین خانلری، سعیده زنجانی، مهری صادقی‌نژاد، فروغ شهاب، شکوه ریاضی، قمر آریان، مهری آهی و پریچهر حکمت، جمعیت راه نو را تشکیل دادند که در زمینه حقوق زنان فعالیت می‌کرد. او به مدت 7 سال ریاست این جمعیت را به عهده داشت. وی این جمعیت را برای دفاع از حقوق زنان ایرانی بنیاد نهاد و برای بهبود زندگی زنان ایرانی و از جمله برای سوادآموزی زنان جنوب شهر تهران تلاش بسیاری کرد. این گروه، اولین نمایشگاه بین‌المللی فعالیت زن را با شرکت 30 کشور آسیایی و اروپایی[۶] در ایران برگزار نمود.[۲]
وی در سال 1339 به نمایندگی از طرف شورای عالی زنان به استانبول رفت و از سال 1340 تا 1344 خزانه‌دار انجمن حمایت از زندانیان بود. دولتشاهی بنیانگذار شعبه شیر و خورشید سرخ کرمانشاه در سال 1346 و عضو مؤسس و خزانه‌دار جمعیت ملی مبارزه با سرطان در سال 1351 نیز بود. وی در ارتباط با امور زنان، مشاغل و سمت‌های مختلفی را احراز نمود از جمله: عضو کمیته اجرایی شورای زنان، عضو نهضت آزادی زنان ایران، عضو جمعیت بانوان صلح جو،[۲] نایب رئیس و رئیس شورای بین المللی زنان،[۷] عضو مؤسس شورای عالی جمعیت زنان ایران و دبیر این شورا،[۸] عضو جمعیت شیر و خورشید سرخ، عضو جمعیت خیریه فرح پهلوی و عضو هیئت امنای دانشگاه کرمانشاه.
دولتشاهی از مؤسسین کانون مترقی و حزب ایران نوین و عضو هیئت اجرایی شورای مرکزی این حزب و همچنین مؤسس شعبه حزب ایران نوین در کرمانشاه بود.[۹] وی در سال 1342 به عنوان کاندیدای کانون مترقی در انتخابات دوره بیست و یکم قانون‌گذاری شرکت کرد و موفق شد به عنوان نماینده مردم کرمانشاه به مجلس شورای ملی راه یابد. همچنین در دوره‌های بیست و دوم و بیست و سوم مجلس شورای ملی نیز به طور متوالی از کرمانشاه انتخاب و به مجلس راه یافت. وی عضو کمیسیون‌های امور خارجه، برنامه، فرهنگ و هنر و کمیسیون همکاری مجلسین و از مبتکران قانون حمایت خانواده در مجلس بود که حق طلاق را برای زنان به رسمیت می‌شناخت و اختیار همسر دوم توسط مرد را منوط به اجازه همسر اول می‌کرد.[۲]
منابع
- ↑ مسکوب، شاهرخ (1390). خاطرات مهرانگیز دولتشاهی. تهران: صفحه سفید. ص 17.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ ۲٫۴ ۲٫۵ نظری، منوچهر (1395). زنان در عرصه قانون‌گذاری ایران (1285-1395ش). تهران: کویر. صص180-182.
- ↑ مسکوب، شاهرخ (1390). خاطرات مهرانگیز دولتشاهی. تهران: صفحه سفید. ص7.
- ↑ مسکوب، شاهرخ (1390). خاطرات مهرانگیز دولتشاهی. تهران: صفحه سفید. ص 135.
- ↑ مسکوب، شاهرخ (1390). خاطرات مهرانگیز دولتشاهی. تهران: صفحه سفید. ص50.
- ↑ بامداد، بدرالملوک (1347). زن ایرانی از انقلاب مشروطیت تا انقلاب سفید. تهران: ابن سینا. ص80.
- ↑ کولایی، الهه؛ جدا، خدیجه (1397). زن در تاریخ مجلس‌های ایران. تهران: خرسندی. ص209.
- ↑ زندگی‌نامه نمایندگان زن در مجلس سنا و شورا (دوران قبل و بعد از انقلاب اسلامی) (1380). تهران: مرکز امور مشارکت زنان، واحد اطلاع‌رسانی زنان.
- ↑ خشایار وزیری، فخری (قویمی) (1352). کارنامه زنان مشهور ایران. تهران: وزارت آموزش و پرورش. ص223.
پیوند به بیرون
- مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی
- ویکی‌پدیای فارسی
- بانک اطلاعات رجال
- کتابخانه دیجیتال آیت‌الله العظمی بروجردی
نگارخانه
کارنامک مهرانگیز دولتشاهی، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران
نامه مهرانگیز دولتشاهی به فریده دیبا نایب رئیس سازمان زنان در مورد شرکت در کنفرانس بین‌المللی زنان، صفحه 1، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران
نامه مهرانگیز دولتشاهی به فریده دیبا نایب رئیس سازمان زنان در مورد شرکت در کنفرانس بین‌المللی زنان، صفحه 2، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران
نویسنده: حکمت بروجردی