نجم‌السلطنه

ملک تاج فیروزملقب به نجم السلطنه (1233- 1311)، مادر دکتر محمد مصدق، از شاهزادگان قاجار و یکی از دختران فیروزمیرزا فرمانفرما نوه فتحعلیشاه، از جمله واقفان زن در دوره پهلوی اول بوده است.

زندگی‌نامه

ملک تاج ملقب به نجم السلطنه از طرف پدر و مادر نتیجه فتحعلی شاه قاجار بود. وی در تاریخ 9 بهمن 1233 هجری شمسی متولد شد و در تاریخ 10 دی ماه 1311 وفات یافت. پدر نجم السلطنه فیروز میرزا نصرت‌الدوله ملقب به فرمانفرما، فرزند ولیعهد قاجار عباس میرزا نایب‌السلطنه (۱۲۰۳–۱۲۴۹ ق) و نوه فتحعلی شاه قاجار و مادر نجم السلطنه، حاجیه هماخانم دختر بهمن میرزا بهاءالدوله، یکی از پسران فتحعلی شاه قاجار، نوه دیگر فتحعلیشاه بود.

شخصیت

نجم السلطنه شخصیتی هوشمند، حساس، زرنگ و فعال بود و زنی پرکار و قوی دل بود. مومن و معتقد و پایبند به دین و مشیت الهی بود و به بخت و اقبال بسیاراعتقاد داشت. قدی کوتاه داشت، تند سخن می گفت و با سرعت حرکت می کرد و حوصله حرف های بیهوده و بدیهیات را نداشت. او بسیار علاقمند به زیارت اهل بیت بود. وی زنی قوی، خوشبین و معتقد به مشیت الهی بود و حتی اگر احساس ضعف می‌کرد، ناامید نمی‌شد. اهل یاوه گویی و سخنان بیهوده نبود. تند حرف می زد و زنی چالاک و زرنگ بود. زندگانی ساده و بی آلایشی داشت و اهل تجملات نبود.

مادر مصدق

نفوذ و تأثیر ملک تاج بر پسرش، محمد مصدق عمیق و پردوام بود. وی زنی با روحیه استثنایی و اراده قوی بود که مصدق حتی در مباحث و سخنرانی های عمومی از فرزانگی او سخن می گفت. اندرز مادرش در هنگامه دشوار 1293 را - که شایعات نادرستی درباره او بر سر زبان ها افتاده بود- در سراسر زندگی طولانیش آویزه گوش قرار داد. او به مصدق گفته بود: «وزن اشخاص در جامعه به قدر شدائدی است که در راه مردم تحمل می کنند». او تا زمان وفاتش در 1311 در تمامی تصمیم های خصوصی و عمومی مصدق نقش فعالانه داشت.

تحصیلات

با توجه به اینکه تحصیلات دختران سطحی و جزئی بود، ولی شاید نسبت به دختران رجال و خانواده سلطنتی توجه بیشتری می شد. با وجود این اکثراً از سواد چندانی برخوردار نبودند. نامه های نجم السلطنه به فرمانفرما نشان میدهد او از سواد چندانی برخوردار نبوده است.

خواهران و برادران

فیروز میرزا و حاجیه هماخانم چهار فرزند، سه دختر و یک پسر داشتند. یکی از دختران به نام ماه سیما در جوانی فوت کرد. دختر ارشد نجم السلطنه و دومی سرورالسلطنه بود که به عقد ازدواج مظفرالدین میرزا ولیعهد درآمد و به حضرت علیا ملقب شد. کوچکترین فرزند او عبدالحسین میرزا بود که بعدها لقب پدر «فرمانفرما» را گرفت. از آنجا که فیروز میرزا غالباً در مأموریت بود سرپرستی، تربیت و پرورش فرزندان بر عهده حاجیه هماخانم که زنی با شخصیت، محکم و محترم بود قرار داشت.

ازدواج

نجم السلطنه سه بار ازدواج کرد و هر سه بار نیز همراه بچه های کوچکش بیوه گشت. وقتی نجم السلطنه 16 ساله شد، پدرش فیروز میرزا وزیر جنگ بود، ولی ثروت چندانی نداشت، بنابراین درصدد وصلت با خانواده ثروتمندی برای دخترش برآمد. او که چندین سال در کرمان خدمت کرده بود سابقه آشنایی دیرینه ای با خانواده وکیل الملک کرمانی داشت، به همین سبب دخترش را به همسری مرتضی قلی خان درآورد. مرتضی قلی خان تعلیمات نظامی را در روسیه آموخته و با درجه سرتیپی وارد قشون ایران شده بود. متأهل بود و چند فرزند داشت و بسیار مسن تر از نجم السلطنه 16 ساله بود. او در سال 1296ق در تهران درگذشت. نجم السلطنه مهریه قابل ملاحظه ای از قرار 4.5 دانگ قریه اسماعیل آباد را دریافت کرد که دهکده ای غنی و آباد واقع در چوپار، در جنوب کرمان بود. همسر دوم وی، میرزا هدایت الله وزیر دفتر از مردان تجدد طلب و پیرو امیرکبیر، از بزرگان آشتیان بود. ازدواج نجم السلطنه و وزیر دفتر دو سال پس از فوت مرتضی قلی خان وکیل الملک در ۱۲۹۸ق صورت گرفت. حاصل این ازدواج محمد ملقب به مصدق السلطنه آمنه ملقب به دفتر الملوک بود. محمد بعدها نام خانوادگی مصدق را برای خود برگزید.

آثار

ملک تاج خانم نجم السلطنه زنی خیر و نیکوکار بود. مادرش حاجیه هماخانم از زنان متدین بود که در امور خیریه مشارکت فراوان داشت ، نظیربقعه متبرکه امامزاده داود و مسجد شاهزاده خانم که باهزینه او ساخته شد. نجم السلطنه نیز نظیر مادرش قسمتی از دارایی خود را وقف امور خیریه کرد. بیمارستان نجمیه یکی از آثار خیریه او می باشد.

پیوند به بیرون

1. ویکی‌پدیا