تفاوت میان نسخه‌های «حاجیه هما خانم»

از دانشنامه الکترونیکی زنان
پرش به ناوبری پرش به جستجو
 
(۲۰ نسخه‌ٔ میانی ویرایش‌شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
حاجیه هماخانم یا شاهزاده هما خانم (؟ ـ 1304 ش.) ملقب به «همایون سلطان» از نوادگان فتحعلی شاه قاجار بود.
حاجیه هما خانم یا شاهزاده هما‌ خانم (؟ ـ 1304 ش.) از نوادگان فتحعلی شاه قاجار و از زنان واقف و خیّر این خاندان بود.


=== زندگینامه ===
=== زندگی‌نامه ===
پدر شاهزاده هما خانم بهمن میرزا، ملقب به بهاءالدوله پسر سی و هفتم فتحعلی شاه قاجار بود.  بهمن میرزا، یکی از رجال فرهنگ دوست دوره قاجار بود و چهار پسر و دو دختر داشت.  
شاهزاده هما خانم فرزند [https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%87%D9%85%D9%86_%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7 بهمن میرزا] ملقب به بهاءالدوله پسر سی و هفتم [https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%AA%D8%AD%D8%B9%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D8%A7%D9%87 فتحعلی شاه قاجار] و یکی از رجال فرهنگ دوست دوره قاجار بود. او زنی مؤمن، معتقد و خیّر بود؛ به علاوه منقول است که زن بسیار زیبایی بود، ولی عکسی از وی به جای نمانده است. وی در سال 1304 ق، یک سال پس از فوت همسرش، [https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%81%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7 فیروزمیرزا نصرت‌الدوله فرمانفرما]، درگذشت و طبق وصیت خود در نجف دفن شد.[http://www.qajarwomen.org/fa/people/1637.html]


=== ازدواج ===
==== ازدواج ====
هما خانم نخست با قهرمان میرزا عمیدالدوله، پسر عباس میرزا نایب السلطنه ازدواج کرد. قهرمان میرزا که برادر تنی محمدشاه بود در جوانی از دنیا رفت. <ref name=":0">یعقوبی، بهزاد (1396). مساجد دارالخلافه. تهران: دارالخلافه. صص320-321.</ref>وی در سال 1304 ق، یک سال پس از فوت همسرش، فیروزمیرزا نصرت الدوله فرمانفرما، درگذشت و طبق وصیت خود در نجف دفن شد. (دنیای زنان در عصر قاجار)فیروزمیرزا دختر مستوفی الممالک، میرزایوسف، صدراعظم ناصرالدین شاه را قبلاً به همسری گرفته و از او یک پسر به نام عبدالحمیدمیرزا ناصرالدوله و یک دختر به نام منورالسلطنه داشت. حاجیه هماخانم نیز قبلاً با قهرمان میرزا عمیدالدوله پسر عباس میرزا ازدواج کرده بود و از او پسری داشت به نام کیومرث میرزا بعدها لقب پدر را که عمیدالدوله بود به او دادند.
هما خانم نخست با [https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%82%D9%87%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7 قهرمان میرزا عمیدالدوله]، پسر [https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3_%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7 عباس میرزا نایب السلطنه] و برادر تنی [https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87 محمدشاه] ازدواج کرد، اما او در جوانی از دنیا رفت.<ref name=":0">یعقوبی، بهزاد (1396). ''مساجد دارالخلافه''. تهران: دارالخلافه. صص320-321.</ref> هما خانم پس از فوت همسرش به عقد برادر همسرش فیروز میرزا، پیشکار ولیعهد و حکمران آذربایجان که او هم به تازگی همسرش را از دست داده بود و در تبریز به سر می‌برد درآمد. فیروز میرزا پیش از هما خانم با دختر مستوفی‌الممالک، میرزایوسف، صدراعظم ناصرالدین شاه ازدواج کرده بود و از او یک پسر به نام [https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%85%DB%8C%D8%AF_%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7_%D9%86%D8%A7%D8%B5%D8%B1%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%87 عبدالحمیدمیرزا ناصرالدوله] و یک دختر به نام منورالسلطنه داشت.  


پس از اینکه شوهرحاجیه هماخانم که از شاهزاده خانم های زیبای زمان خود محسوب می شد، درگذشت و همسر فیروزمیرزا نیز فوت شد، فیروزمیرزا با حاجیه هماخانم ازدواج کرد. در آن هنگام فیروزمیرزا به سمت پیشکاری ولیعهد و حکمرانی آذربایجان، در تبریز به سر می برد، و عروس را از تهران به تبریز بردند. قباله عقد حاجیه خانم نزد همسر مرحوم عبدالعلی فرمانفرماییان خانم فاطمه سودآور موجود می باشد. قباله بسیار زیبایی است با تذهیب ظریف خط خوش، در آن موقع فیروزمیرزا 35 سال داشت.
ظاهراً به لحاظ ذوق و اخلاق بین حاجیه هماخانم و فیروزمیرزا تفاوت زیادی وجود داشت. فیروزمیرزا ذوق و استعدادی در هنر داشت، چنگ می‌نواخت و در خطاطی شهرت داشت و چندان متشرع نبود.<ref name=":2">اتحادیه، منصوره (1389). ''زنانی که زیر مقنعه کلاهداری کردند؛ زندگانی ملک تاج خانم نجم‌السلطنه''. تهران: نشر تاریخ ایران. صص24-25.</ref> اما هما خانم بسیار مقید به انجام آداب شرعی بود و به زیارت علاقه خاصی داشت.


فرهادمیرزا معتمدالدوله برادر بزرگتر فیروزمیرزا در نامه ای به برادر خود تأکید می کند که قدر همسر خود را بداند زیرا که اعلیحضرت همایونی می خواستند حاجیه هماخانم را به عقد خود درآورد.<ref>فرمانفرمائیان، مهرماه (1382). ''زندگی‌نامه عبدالحسین میرزا فرمانفرما.'' ج 1. تهران: توس. ص35.</ref>
==== فرزندان ====
فیروزمیرزا غالباً در مأموریت بود. سرپرستی، تربیت و پرورش فرزندان با حاجیه هماخانم بود که زنی باشخصیت، محکم و همه عمر مورد احترام بود. گفتنی است که نام سه تن از نتیجه‌ها و یکی از نبیره‌های این زن هما است.<ref name=":2" /> هر کدام از فرزندان هما خانم، بعدها نقش ماندگاری در تاریخ ایران از خود برجای گذاشتند. حاصل ازدواج هما خانم و قهرمان میرزا پسری به نام کیومرث میرزا بود که بعدها لقب [https://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%88%D9%85%D8%B1%D8%AB_%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7_%D8%B9%D9%85%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%87 عمیدالدوله] یافت.<ref name=":1">اتحادیه، منصوره (1389). ''زنانی که زیر مقنعه کلاهداری کردند؛ زندگانی ملک تاج خانم نجم‌السلطنه''. تهران: نشر تاریخ ایران. ص24.</ref> و مدت‌ها حاکم کرمان بود. هما خانم از فیروز میرزا صاحب سه دختر و یک پسر شد.<ref name=":0" />یکی از دختران به نام ماه سیما یا ماه سماء خانم عصمت السلطنه که با پسرعموی خود عبدالعلی میرزا معتمدالدوله ازدواج کرده بود در جوانی فوت کرد.[http://www.qajarwomen.org/fa/people/1637.html]دختر دیگرش ملک تاج خانم، ملقب به [[نجم‌السلطنه]]، مادر دکتر [https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D9%85%D8%B5%D8%AF%D9%82 محمد مصدق]، نخست وزیر ایران، و بانی [[بیمارستان نجمیه]] تهران بود. دختر دیگر هما خانم، اشرف خانم [[سرورالسلطنه]] بود که به عقد [https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B8%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D8%A7%D9%87 مظفرالدین شاه قاجار] درآمد. تنها پسر هما خانم و فیروز میرزا، [https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7_%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7 عبدالحسین میرزا فرمانفرما]، یکی از برجسته‌ترین رجال دوره قاجار و به ویژه دوره ناصری و مظفری است که فرزندان و نوادگانش به نام خاندان فرمانفرمائیان شناخته می‌شوند.<ref name=":0" />




=== موقوفات ===
حاجیه هما خانم زن بسیار متدین و متشرعی بود و به انجام واجبات و مستحبات اهتمام ویژه‌ای داشت، به ویژه علاقه خاصی به زیارت داشت. از جمله آثاری که از او به جا مانده گنبد امامزاده داوود است.<ref>فرمانفرمائیان، مهرماه (1382). ''زندگی‌نامه عبدالحسین میرزا فرمانفرما''. ج 1. تهران: توس. ص46.</ref>او در اواخر عمرش، به قصد زیارت خانه خدا عازم سفر حج شد و همان جا نذر کرد پس از بازگشت به تهران، مسجد و مدرسه‌ای در طهران بنا کرده و آن را وقف نماید.<ref name=":1" />او از ملا علی محمد سوهانی که از علمای نجف بود دعوت کرد تا امامت این مسجد را قبول کند. شاهزاده هما خانم این مسجد را سال 1297 هجری قمری و زمان سلطنت ناصرالدین شاه ساخت. [[مسجد شاهزاده خانم (مسجدالزهرا)|مسجد شاهزاده خانم]] که امروزه به نام مسجد الزهرا شناخته می‌شود از مساجد پر رونق در منطقه سنگلج بوده است.<ref>اتحادیه، منصوره (1389). ز''نانی که زیر مقنعه کلاهداری کردند؛ زندگانی ملک تاج خانم نجم‌السلطنه''. تهران: نشر تاریخ ایران. ص 23-24.</ref>




بعد از مرگ قهرمان میرزا، هما خانم با برادر دیگر وی یعنی فیروز میرزا نصرت الدوله ازدواج کرد و از او صاحب سه دختر و یک پسر شد.<ref name=":0" />
== منابع ==
 
<references />
=== فرزندان ===
حاصل ازدواج هماخانم و قهرمان میرزا پسری به نام کیومرث میرزا بود که بعدها لقب عمیدالدوله یافت.<ref name=":1">اتحادیه، منصوره (1389). زنانی که زیر مقنعه کلاهداری کردند؛ زندگانی ملک تاج خانم نجم‌السلطنه. تهران: نشر تاریخ ایران. ص24.</ref>
 
یکی از دختران به نام ماه سیما یا ماه سماء خانم عصمت السلطنه در جوانی فوت کرد. وی با پسرعموی خود عبدالعلی میرزا معتمدالدوله ازدواج کرده بود. (دنیای زنان در عصر قاجار)
 




== پیوند به بیرون ==


هر کدام از فرزندان هما خانم، بعدها نقش ماندگاری در تاریخ ایران از خود برجای گذاشتند. دخترش ملک تاج خانم، ملقب به [[نجم‌السلطنه]]، مادر دکتر محمد مصدق، نخست وزیر ایران بود که صنعت نفت ایران در دوران زمامداری او ملی شد. نجم السلطنه، بانی [[بیمارستان نجمیه]] طهران است. او، یکی از بزرگترین زنان واقف طهران به حساب می آید. دختر دیگر هما خانم، اشرف خانم [[سرورالسلطنه]] بود که بعدها به عقد مظفرالدین شاه قاجار درآمد. تنها پسر هما خانم یعنی عبدالحسین میرزا فرمانفرما، یکی از برجسته ترین رجال دوره قاجار و به ویژه دوره ناصری و مظفری است و فرزندان و نوادگان او به نام خاندان فرمانفرمایان شناخته می شوند.<ref name=":0" />
# [http://www.qajarwomen.org/fa/people/1637.html دنیای زنان در عصر قاجار]


همچنین فیروز میرزا از ازدواج قبلی خود با دختر میرزا یوسف مستوفی الممالک، دختری به نام انورالسلطنه و پسری به اسم عبدالحمیدمیرزا ناصرالدوله داشت. ظاهرا به لحاظ ذوق و اخلاق بین حاجیه هماخانم و فیروزمیرزا تفاوت زیادی وجود داشت. فیروزمیرزا ذوق و استعدادی در هنر داشت، چنگ می نواخت و در خطاطی شهرت داشت.  فیروزمیرزا غالباً در مأموریت بود. سرپرستی، تربیت و پرورش فرزندان با حاجیه هماخانم بود که زنی باشخصیت، محکم و همه عمر مورد احترام بود. گفتنی است که نام سه تن از نتیجه ها و یکی از نبیره های این زن هما است.<ref>اتحادیه، منصوره (1389). زنانی که زیر مقنعه کلاهداری کردند؛ زندگانی ملک تاج خانم نجم‌السلطنه. تهران: نشر تاریخ ایران. صص24-25.</ref>


حاجیه هماخانم نماز و روزه را ترک نمی گفت. احکام اسلام را قدم به قدم پیروی می کرد. خواندن دعا و رفتن به زیارت از واجبات زندگی او بود. ساخت گنبد امامزاده داوود از کارهای اوست.<ref>فرمانفرمائیان، مهرماه (1382). زندگی‌نامه عبدالحسین میرزا فرمانفرما. ج 1. تهران: توس. ص46.</ref>هما خانم در اواخر عمرش، به قصد زیارت خانه خدا عازم سفر حج شده بود و همان جا نذر کرد پس از بازگشت به تهران، مسجد و مدرسه ای در طهران بنا کرده و آن را وقف نماید<ref name=":1" />. او از ملا علی محمد سوهانی که از علمای نجف بود دعوت کرد تا امامت این مسجد را قبول کند. شاهزاده هما خانم این مسجد را سال 1297 هجری قمری و زمان سلطنت ناصرالدین شاه ساخت. [[مسجد شاهزاده خانم (مسجدالزهرا)|مسجد شاهزاده خانم]] که امروزه به نام مسجد الزهرا شناخته میشود از مساجد پر رونق در منطقه سنگلج بوده است.منقول است که زن بسیار زیبایی بود، ولی عکسی از وی به جای نمانده است. علت اینکه وی را حاجیه هماخانم خطاب می کردند این بود که به سفر حج مشرف گشته بود. وی هیچ لقبی را نپذیرفت،ولی چون به حج رفته بود او را حاجیه هما خانم میگفتند، زیرا به باور او حاجیه از همه القاب برتر بود. <ref>اتحادیه، منصوره (1389). زنانی که زیر مقنعه کلاهداری کردند؛ زندگانی ملک تاج خانم نجم‌السلطنه. تهران: نشر تاریخ ایران. ص 23-24.</ref>


== منابع ==
نویسنده: حکمت بروجردی
<references />
[[رده:زنان قاجار]]
 
[[رده:دوره قاجار]]
== پیوند به بیرون ==
[[رده:زنان واقف]]
[[رده:شاهزادگان قاجار]]
[[رده:زنان خیر]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۲ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۴:۰۵

حاجیه هما خانم یا شاهزاده هما‌ خانم (؟ ـ 1304 ش.) از نوادگان فتحعلی شاه قاجار و از زنان واقف و خیّر این خاندان بود.

زندگی‌نامه

شاهزاده هما خانم فرزند بهمن میرزا ملقب به بهاءالدوله پسر سی و هفتم فتحعلی شاه قاجار و یکی از رجال فرهنگ دوست دوره قاجار بود. او زنی مؤمن، معتقد و خیّر بود؛ به علاوه منقول است که زن بسیار زیبایی بود، ولی عکسی از وی به جای نمانده است. وی در سال 1304 ق، یک سال پس از فوت همسرش، فیروزمیرزا نصرت‌الدوله فرمانفرما، درگذشت و طبق وصیت خود در نجف دفن شد.[۱]

ازدواج

هما خانم نخست با قهرمان میرزا عمیدالدوله، پسر عباس میرزا نایب السلطنه و برادر تنی محمدشاه ازدواج کرد، اما او در جوانی از دنیا رفت.[۱] هما خانم پس از فوت همسرش به عقد برادر همسرش فیروز میرزا، پیشکار ولیعهد و حکمران آذربایجان که او هم به تازگی همسرش را از دست داده بود و در تبریز به سر می‌برد درآمد. فیروز میرزا پیش از هما خانم با دختر مستوفی‌الممالک، میرزایوسف، صدراعظم ناصرالدین شاه ازدواج کرده بود و از او یک پسر به نام عبدالحمیدمیرزا ناصرالدوله و یک دختر به نام منورالسلطنه داشت.

ظاهراً به لحاظ ذوق و اخلاق بین حاجیه هماخانم و فیروزمیرزا تفاوت زیادی وجود داشت. فیروزمیرزا ذوق و استعدادی در هنر داشت، چنگ می‌نواخت و در خطاطی شهرت داشت و چندان متشرع نبود.[۲] اما هما خانم بسیار مقید به انجام آداب شرعی بود و به زیارت علاقه خاصی داشت.

فرزندان

فیروزمیرزا غالباً در مأموریت بود. سرپرستی، تربیت و پرورش فرزندان با حاجیه هماخانم بود که زنی باشخصیت، محکم و همه عمر مورد احترام بود. گفتنی است که نام سه تن از نتیجه‌ها و یکی از نبیره‌های این زن هما است.[۲] هر کدام از فرزندان هما خانم، بعدها نقش ماندگاری در تاریخ ایران از خود برجای گذاشتند. حاصل ازدواج هما خانم و قهرمان میرزا پسری به نام کیومرث میرزا بود که بعدها لقب عمیدالدوله یافت.[۳] و مدت‌ها حاکم کرمان بود. هما خانم از فیروز میرزا صاحب سه دختر و یک پسر شد.[۱]یکی از دختران به نام ماه سیما یا ماه سماء خانم عصمت السلطنه که با پسرعموی خود عبدالعلی میرزا معتمدالدوله ازدواج کرده بود در جوانی فوت کرد.[۲]دختر دیگرش ملک تاج خانم، ملقب به نجم‌السلطنه، مادر دکتر محمد مصدق، نخست وزیر ایران، و بانی بیمارستان نجمیه تهران بود. دختر دیگر هما خانم، اشرف خانم سرورالسلطنه بود که به عقد مظفرالدین شاه قاجار درآمد. تنها پسر هما خانم و فیروز میرزا، عبدالحسین میرزا فرمانفرما، یکی از برجسته‌ترین رجال دوره قاجار و به ویژه دوره ناصری و مظفری است که فرزندان و نوادگانش به نام خاندان فرمانفرمائیان شناخته می‌شوند.[۱]


موقوفات

حاجیه هما خانم زن بسیار متدین و متشرعی بود و به انجام واجبات و مستحبات اهتمام ویژه‌ای داشت، به ویژه علاقه خاصی به زیارت داشت. از جمله آثاری که از او به جا مانده گنبد امامزاده داوود است.[۴]او در اواخر عمرش، به قصد زیارت خانه خدا عازم سفر حج شد و همان جا نذر کرد پس از بازگشت به تهران، مسجد و مدرسه‌ای در طهران بنا کرده و آن را وقف نماید.[۳]او از ملا علی محمد سوهانی که از علمای نجف بود دعوت کرد تا امامت این مسجد را قبول کند. شاهزاده هما خانم این مسجد را سال 1297 هجری قمری و زمان سلطنت ناصرالدین شاه ساخت. مسجد شاهزاده خانم که امروزه به نام مسجد الزهرا شناخته می‌شود از مساجد پر رونق در منطقه سنگلج بوده است.[۵]


منابع

  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ یعقوبی، بهزاد (1396). مساجد دارالخلافه. تهران: دارالخلافه. صص320-321.
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ اتحادیه، منصوره (1389). زنانی که زیر مقنعه کلاهداری کردند؛ زندگانی ملک تاج خانم نجم‌السلطنه. تهران: نشر تاریخ ایران. صص24-25.
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ اتحادیه، منصوره (1389). زنانی که زیر مقنعه کلاهداری کردند؛ زندگانی ملک تاج خانم نجم‌السلطنه. تهران: نشر تاریخ ایران. ص24.
  4. ↑ فرمانفرمائیان، مهرماه (1382). زندگی‌نامه عبدالحسین میرزا فرمانفرما. ج 1. تهران: توس. ص46.
  5. ↑ اتحادیه، منصوره (1389). زنانی که زیر مقنعه کلاهداری کردند؛ زندگانی ملک تاج خانم نجم‌السلطنه. تهران: نشر تاریخ ایران. ص 23-24.


پیوند به بیرون

  1. دنیای زنان در عصر قاجار


نویسنده: حکمت بروجردی

برگرفته از «https://portals.nlai.ir/zanan/index.php?title=حاجیه_هما_خانم&oldid=14154»