تفاوت میان نسخه‌های «انجمن حریت نسوان»

از دانشنامه الکترونیکی زنان
پرش به ناوبری پرش به جستجو
 
(۱۲ نسخه‌ٔ میانی ویرایش‌شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:


انجمن حریت نسوان یا انجمن آزادی زنان یکی از نخستین انجمن های زنان بود که پس از تصویب قانون اساسی در 14 ذیقعده 1324 تشکیل شد. <ref>ق‍اض‍ی‍ه‍ا، ف‍اطم‍ه‌ (1399). ''دختران ناصرالدین‌شاه قاجار (شرح حال و اسناد)''. تهران: نشر گویا. ص357. </ref>
انجمن حریت نسوان یا انجمن آزادی زنان یکی از نخستین انجمن‌های زنان بود که پس از تصویب قانون اساسی در 1286 ش (1325 ق) تشکیل شد.<ref>ق‍اض‍ی‍ه‍ا، ف‍اطم‍ه‌ (1399). ''دختران ناصرالدین‌شاه قاجار (شرح حال و اسناد)''. تهران: نشر گویا. ص357. </ref>


=== پیشینه ===
=== پیشینه ===
در دوران مشروطه و پیش از جنگ جهانی اول گروهی از ایرانیانی که به اروپا سفر کرده بودند متأثر از اندیشه های تجددطلبانه غرب در صدد برآمدند زنان ایران را به مشارکت در امور اجتماعی ترغیب کنند. این اندیشه آغاز تشکیل انجمنی شد که نام آن را انجمن حریت نسوان نهادند. آنها برای این انجمن نظامنامه ای نوشتند که طبق آن مقرر شد ورود مرد یا زنِ تنها اکیداً ممنوع باشد و هر زنی حتما با یکی از محارم مردش در جلسات حضور یابد.
در دوران مشروطه و پیش از جنگ جهانی اول گروهی از ایرانیان روشنفکری که به اروپا سفر کرده بودند متأثر از اندیشه‌های تجددطلبانه غرب در صدد برآمدند زنان ایران را به مشارکت در امور اجتماعی ترغیب کنند. این اندیشه آغاز تشکیل انجمنی شد که نام آن را انجمن حریت نسوان (در برخی متون از آن به عنوان ''انجمن آزادی زنان'' یاد شده است) نهادند. آنها برای این انجمن نظامنامه‌ای نوشتند که طبق آن مقرر شد ورود مرد یا زنِ تنها اکیداً ممنوع باشد و هر زنی حتماً با یکی از محارم مردش در جلسات حضور یابد.<ref name=":1" /> پدران و برادران، دختران و خواهران را در این گردهمایی‌ها همراهی می‌کردند و زنان به همراه محارم خود به انجمن می‌رفتند. بستگان ذکور زنان برای اینکه انجمن را از متهم شدن به امور خلاف اخلاق مصون بدارند، خود در حفظ و حراست آن می‌کوشیدند.<ref name=":0" />
 


=== محل انجمن ===
=== محل انجمن ===
جلسات انجمن ماهی دوبار در محلی خارج از شهر تهران که رفت و آمد کمتر طرف توجه واقع می شود تشکیل شود. چون در آن زمان فیشرآباد خارج شهر تهران به شمار می آمد و باغ و مغازه گل فروشی پرتیوا در خیابان فیشرآباد بود این محل را برای تشکیل جلسات مناسب دانسته هیئت مدیره انجمن با پروتیوا مذاکره و موافقت او را جلب کردند.  
جلسات انجمن از ترس تکفیر و مزاحمت مخالفان بسیار محرمانه صورت می‌گرفت و اعضاء، شرکت در آن را از دیگران حتی فرزندان خود پنهان می‌کردند.[http://www.qajarwomen.org/fa/items/15155A61.html] این جلسات ماهی دوبار در محلی خارج از شهر تهران که تردد کمتری داشت و کمتر در معرض دید بود تشکیل می‌شد. چون در آن زمان فیشرآباد خارج شهر تهران به شمار می‌آمد و باغ و مغازه گل فروشی پرتیوا در خیابان فیشرآباد بود این محل را برای تشکیل جلسات مناسب دانسته شد و هیئت مدیره انجمن با پروتیوا مذاکره و موافقت او را جلب کردند.<ref name=":1" />
 


=== اهداف ===
=== اهداف ===
گفتگوها فقط در اطراف اوضاع و احوال زنان کشور و مشکلات آنها بود.  سخنران جلسات منحصرا یکی از زنان عضو انجمن بود تا از هر موضوع میل دارند صحبت کنند و عقده های خود را بگشایند. آنچه مد نظر گردانندگان این انجمن بود خو گرفتن زنان به آداب حضور در اجتماعهای زن و مرد و بحث کردن پیرامون موضوعهای جدی زندگی و حل مشکلات خانوادگی و ضمناً رفع کمرویی از زنها بود.  
تمرکز بحث‌ها در این جلسات بر شرایط فرودست زنان قرار داشت و به منظور ایجاد اعتماد به نفس در میان زنان فقط اعضای زن اجازه سخنرانی در این جلسات را داشتند.<ref>ساناساریان، الیز (1384). ''جنبش حقوق زنان در ایران (طغیان، افول و سرکوب از ۱۲۸۰ تا انقلاب ۱۳۵۷).'' ترجمه نوشین احمدی خراسانی. تهران: اختران. ص62.</ref>گفتگوها فقط در اطراف اوضاع و احوال زنان کشور و مشکلات آنها بود. آنچه مدنظر گردانندگان این انجمن بود خو گرفتن زنان به آداب حضور در اجتماع‌های زن و مرد و بحث کردن پیرامون موضوع‌های جدی زندگی و حل مشکلات خانوادگی و ضمناً رفع کمرویی از زنها برای اظهارنظر در جمع بود. انجمن آزادی زنان قبل از هر چیز، یک مرکز آموزشی بود. زنان سخنران درباره مسائل اجتماعی و سیاسی به بحث می‌پرداختند و در ضمن صحبت خود روش‌های حل مسائل مزبور را نیز مورد توجه و شور قرار می‌دادند.<ref name=":0">آفاری، ژانت (1377). ''انجمن‌های نیمه سری زنان در نهضت مشروطه''. ترجمه جواد یوسفیان. تهران: بانو. صص22-24.</ref>
 
 
=== دستاورد ===
در آن زمان زنان ایرانی قدرت ابراز وجود نداشتند و از سر حجب و حیا به آسانی نمی‌توانستند در برابر مردم و در حضور مردان نامحرم بایستند و درباره مسائل اجتماعی و حقوقی خود سخن بگویند. کمترین دستاورد این انجمن این بود که زنان قدرت ابراز وجود پیدا کردند و متوجه شدند می‌توانند وارد بحث در مسائل سیاسی و اجتماعی شوند.<ref name=":0" /> پیش از این هیچگاه چنین فرصتی برای زنان مهیا نشده بود.  
 


=== اعضای برجسته ===
=== اعضای برجسته ===
زنان سرشناس عضو انجمن عبارت بودند از: میرزا باجی خانم، نواب سمیعی، صدیقه دولت آبادی، منیره خانم، گلین موافق، افتخارالسلطنه و [[تاج السلطنه|تاج‌السلطنه]] دخترهای ناصرالدین شاه، افسرالسلطنه، خانم حکیم، شمس الملوک جواهرکلام، خانم دکتر ایوب، افندیه خانم، فخرالملوک دختر مرحوم شیخ الرئیس قاجار. در میان اعضای این انجمن دو زن مبلغ مسیحی آمریکایی به نامهای مری پارک جردن، آنی استاکینگ بویس نیز حضور داشتند.<ref name=":0" />  
زنان سرشناس عضو انجمن عبارت بودند از: میرزا باجی خانم، نواب سمیعی، [[صدیقه دولت‌آبادی|صدیقه دولت آبادی]]، منیره خانم، گلین موافق، دو دختر [https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%B5%D8%B1%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D8%A7%D9%87 ناصرالدین شاه] به نام‌های افتخارالسلطنه و [[تاج‌السلطنه]]، افسرالسلطنه، خانم حکیم، شمس‌الملوک جواهرکلام، خانم دکتر ایوب، افندیه خانم، فخرالملوک دختر مرحوم [https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7_%D9%82%D8%A7%D8%AC%D8%A7%D8%B1 شیخ‌الرئیس قاجار].<ref name=":1" /> در میان اعضای این انجمن دو زن مبلغ مسیحی آمریکایی به نام‌های مری پارک جردن و آنی استاکینگ بویس نیز حضور داشتند.<ref name=":0" />
 


=== انحلال ===
=== انحلال ===
یک روز که جلسه مقارن غروب آفتاب تشکیل می شد با اینکه این کار از ترس تکفیر و مزاحمت اوباش بسیار محرمانه صورت می گرفت یک نفر که تقاضا داشت تنها و بدون شرکت زنش عضو انجمن بشود و طبق اساسنامه خواهش او قابل پذیرفتن نبود بدجنسی کرد و آخوندهای متعصب ساکن ته بازار را مطلع کرد. ناگهان جمع کثیری از بازار عباس آباد که خانه یکی از آخوندها بود به سمت فیشرآباد حرکت کردند. مأمورین انتظامی هم البته ممانعتی به عمل نیاوردند. خداوند یاری کرد که پیش از رسیدن آنها به دروازه دولت، جوان ارمنی شاگرد آنتوان خان عکاس به نام آغاسی متوجه موضوع شد و با دوچرخه خودش را در کمال عجله به باغ پرتیوا رسانید از پیش آمد بسیار وخیمی که در شرف وقوع بود جلوگیری کرد.
طبق نظام‌نامه انجمن، افراد مجرد یا کسانی که همراهی نداشتند نمی‌‎توانستند در جلسات شرکت کنند. در یکی از این جلسات رد تقاضای یکی از کسانی که می‌خواست تنها و بدون شرکت همسرش به عضویت انجمن درآید سبب شد که او از روی بدخواهی، روحانیون متعصب ساکن بازار را از وجود این انجمن و جلسات آن آگاه سازد. اطلاع این افراد همان و حرکت اعتراضی آنها از بازار عباس آباد که خانه یکی از روحانیون بود به سمت فیشرآباد همان. مأمورین انتظامی هم البته ممانعتی به عمل نیاوردند. پیش از رسیدن آنها به دروازه دولت، جوان ارمنی شاگرد آنتوان خان عکاس به نام آغاسی متوجه موضوع شد و خودش را با شتاب به باغ پرتیوا رسانید و اعضای جلسه را از موضوع آگاه کرد. بدین گونه اعضا پیش از رسیدم مخالفین جلسه را ترک کردند. بدین ترتیب انجمن منحل و جلسات آن لغو شد.<ref name=":1">بامداد، بدرالملوک (1348). ''زن ایرانی از انقلاب مشروطیت تا انقلاب سفید''. ج2. تهران: ابن سینا. صص7-9.</ref>


حال اعضای انجمن به خصوص بانوان را به خوبی میتوان پنداشت. هریک به جایی پناه برده پنهان شدند. ارازل و اوباش که قصد حمله و اهانت داشتند چون محل را خالی یافتند ناامید برگشتند. این هم یکی از کوششها یا فداکاری های گروهی از نواندیشان و پشتیبانان تغییر وضع زنان بود که پس از مدتی زحمت و طرح ریزی از آنجا که تعدادشان بسیار اندک و مقامهای مقتدر کشور با نیت آنها همراه نبودند به انجام نرسیده و با شکست روبرو گردید.<ref>بامداد، بدرالملوک (1348). ''زن ایرانی از انقلاب مشروطیت تا انقلاب سفید''. ج2. تهران: ابن سینا. صص7-9.</ref>


 
== منابع ==
پدران و برادران، دختران و خواهران را در این گردهمایی ها همراهی می کردند و زنان به همراه محارم خود به انجمن می رفتند. افراد مجرد یا کسانی که همراهی نداشتند نمیتوانستند در جلسات شرکت کنند. چنین می نماید که بستگان ذکور زنان برای اینکه انجمن را از متهم شدن به امور خلاف اخلاق مصون بدارند، خود در حفظ و حراست آن می کوشیدند. با این همه، گاهی این دقت و مراقبت تأثیر چندانی در جلوگیری از پیش آمده نداشت. انجمن آزادی زنان قبل از هر چیز، یک مرکز آموزشی بود. زنان سخنران درباره مسائل اجتماعی و سیاسی به بحث می پرداختند و در ضمن صحبت خود روش های حل مسائل مزبور را نیز مورد توجه و شور قرار می دادند. البته از یاد نمی بریم که در آن زمان زنان محجوب ایرانی به آسانی نمی توانستند در برابر مردم و در حضور مردان نامحرم بایستند و درباره سیاست و انقلاب و حقوق خود سخن بگویند و از این رو توفیق آنها را در این امور باید به عنوان دستاوردی شگفت و ارزشمند به شمار آوریم. اما بالاخره، اخبار این گردهمایی ها به گوش بازاریان و محافظه کاران می رسید و واکنش این افراد را نیز می توان حدس زد.
<references />
 
در میان اعضای انجمن یک زن آمریکایی به نام مری پارک جردن ( اسم وی به صورت میسیز جردن در کتاب خانم بامداد در متن بالا آورده شده است). که مبلّغی مسیحی بود و بنا به برخی از گزارش ها، همکار او  نیز در جلسات انجمن آزادی زنان شرکت می کردند.<ref name=":0">آفاری، ژانت (1377). ''انجمن‌های نیمه سری زنان در نهضت مشروطه''. تهران: بانو. صص22-24.</ref>




== پیوند به بیرون ==
# [http://www.qajarwomen.org/fa/items/15155A61.html دنیای زنان در عصر قاجار]
# [https://fa.wikifeqh.ir/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B3%D9%86%20%D8%B4%DB%8C%D8%AE%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%A6%DB%8C%D8%B3%20%D9%82%D8%A7%D8%AC%D8%A7%D8%B1 ویکی‌فقه]


انجمن حریت زنان در نتیجه بحث ها و برنامه ریزی عده ای روشنفکر زن و مرد در سال 1286 ایجاد شد. تمرکز بحث ها در این جلسات بر شرایط فرودست زنان قرار داشت و به منظور ایجاد اعتماد به نفس در میان زنان فقط اعضای زن اجازه سخنرانی در این جلسات را داشتند.<ref>ساناساریان، الیز (1384). ''جنبش حقوق زنان در ایران (طغیان، افول و سرکوب از ۱۲۸۰ تا انقلاب ۱۳۵۷).'' ترجمه نوشین احمدی خراسانی. تهران: اختران. ص62.</ref>


== منابع ==
نویسنده: حکمت بروجردی
<references />
[[رده:انجمنهای زنان]]
[[رده:دوره قاجار]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۵ ژوئیهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۴۷

انجمن حریت نسوان یا انجمن آزادی زنان یکی از نخستین انجمن‌های زنان بود که پس از تصویب قانون اساسی در 1286 ش (1325 ق) تشکیل شد.[۱]

پیشینه

در دوران مشروطه و پیش از جنگ جهانی اول گروهی از ایرانیان روشنفکری که به اروپا سفر کرده بودند متأثر از اندیشه‌های تجددطلبانه غرب در صدد برآمدند زنان ایران را به مشارکت در امور اجتماعی ترغیب کنند. این اندیشه آغاز تشکیل انجمنی شد که نام آن را انجمن حریت نسوان (در برخی متون از آن به عنوان انجمن آزادی زنان یاد شده است) نهادند. آنها برای این انجمن نظامنامه‌ای نوشتند که طبق آن مقرر شد ورود مرد یا زنِ تنها اکیداً ممنوع باشد و هر زنی حتماً با یکی از محارم مردش در جلسات حضور یابد.[۲] پدران و برادران، دختران و خواهران را در این گردهمایی‌ها همراهی می‌کردند و زنان به همراه محارم خود به انجمن می‌رفتند. بستگان ذکور زنان برای اینکه انجمن را از متهم شدن به امور خلاف اخلاق مصون بدارند، خود در حفظ و حراست آن می‌کوشیدند.[۳]


محل انجمن

جلسات انجمن از ترس تکفیر و مزاحمت مخالفان بسیار محرمانه صورت می‌گرفت و اعضاء، شرکت در آن را از دیگران حتی فرزندان خود پنهان می‌کردند.[۱] این جلسات ماهی دوبار در محلی خارج از شهر تهران که تردد کمتری داشت و کمتر در معرض دید بود تشکیل می‌شد. چون در آن زمان فیشرآباد خارج شهر تهران به شمار می‌آمد و باغ و مغازه گل فروشی پرتیوا در خیابان فیشرآباد بود این محل را برای تشکیل جلسات مناسب دانسته شد و هیئت مدیره انجمن با پروتیوا مذاکره و موافقت او را جلب کردند.[۲]


اهداف

تمرکز بحث‌ها در این جلسات بر شرایط فرودست زنان قرار داشت و به منظور ایجاد اعتماد به نفس در میان زنان فقط اعضای زن اجازه سخنرانی در این جلسات را داشتند.[۴]گفتگوها فقط در اطراف اوضاع و احوال زنان کشور و مشکلات آنها بود. آنچه مدنظر گردانندگان این انجمن بود خو گرفتن زنان به آداب حضور در اجتماع‌های زن و مرد و بحث کردن پیرامون موضوع‌های جدی زندگی و حل مشکلات خانوادگی و ضمناً رفع کمرویی از زنها برای اظهارنظر در جمع بود. انجمن آزادی زنان قبل از هر چیز، یک مرکز آموزشی بود. زنان سخنران درباره مسائل اجتماعی و سیاسی به بحث می‌پرداختند و در ضمن صحبت خود روش‌های حل مسائل مزبور را نیز مورد توجه و شور قرار می‌دادند.[۳]


دستاورد

در آن زمان زنان ایرانی قدرت ابراز وجود نداشتند و از سر حجب و حیا به آسانی نمی‌توانستند در برابر مردم و در حضور مردان نامحرم بایستند و درباره مسائل اجتماعی و حقوقی خود سخن بگویند. کمترین دستاورد این انجمن این بود که زنان قدرت ابراز وجود پیدا کردند و متوجه شدند می‌توانند وارد بحث در مسائل سیاسی و اجتماعی شوند.[۳] پیش از این هیچگاه چنین فرصتی برای زنان مهیا نشده بود.


اعضای برجسته

زنان سرشناس عضو انجمن عبارت بودند از: میرزا باجی خانم، نواب سمیعی، صدیقه دولت آبادی، منیره خانم، گلین موافق، دو دختر ناصرالدین شاه به نام‌های افتخارالسلطنه و تاج‌السلطنه، افسرالسلطنه، خانم حکیم، شمس‌الملوک جواهرکلام، خانم دکتر ایوب، افندیه خانم، فخرالملوک دختر مرحوم شیخ‌الرئیس قاجار.[۲] در میان اعضای این انجمن دو زن مبلغ مسیحی آمریکایی به نام‌های مری پارک جردن و آنی استاکینگ بویس نیز حضور داشتند.[۳]


انحلال

طبق نظام‌نامه انجمن، افراد مجرد یا کسانی که همراهی نداشتند نمی‌‎توانستند در جلسات شرکت کنند. در یکی از این جلسات رد تقاضای یکی از کسانی که می‌خواست تنها و بدون شرکت همسرش به عضویت انجمن درآید سبب شد که او از روی بدخواهی، روحانیون متعصب ساکن بازار را از وجود این انجمن و جلسات آن آگاه سازد. اطلاع این افراد همان و حرکت اعتراضی آنها از بازار عباس آباد که خانه یکی از روحانیون بود به سمت فیشرآباد همان. مأمورین انتظامی هم البته ممانعتی به عمل نیاوردند. پیش از رسیدن آنها به دروازه دولت، جوان ارمنی شاگرد آنتوان خان عکاس به نام آغاسی متوجه موضوع شد و خودش را با شتاب به باغ پرتیوا رسانید و اعضای جلسه را از موضوع آگاه کرد. بدین گونه اعضا پیش از رسیدم مخالفین جلسه را ترک کردند. بدین ترتیب انجمن منحل و جلسات آن لغو شد.[۲]


منابع

  1. ق‍اض‍ی‍ه‍ا، ف‍اطم‍ه‌ (1399). دختران ناصرالدین‌شاه قاجار (شرح حال و اسناد). تهران: نشر گویا. ص357.
  2. ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ بامداد، بدرالملوک (1348). زن ایرانی از انقلاب مشروطیت تا انقلاب سفید. ج2. تهران: ابن سینا. صص7-9.
  3. ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ آفاری، ژانت (1377). انجمن‌های نیمه سری زنان در نهضت مشروطه. ترجمه جواد یوسفیان. تهران: بانو. صص22-24.
  4. ساناساریان، الیز (1384). جنبش حقوق زنان در ایران (طغیان، افول و سرکوب از ۱۲۸۰ تا انقلاب ۱۳۵۷). ترجمه نوشین احمدی خراسانی. تهران: اختران. ص62.


پیوند به بیرون

  1. دنیای زنان در عصر قاجار
  2. ویکی‌فقه


نویسنده: حکمت بروجردی