کلاغی
کلاغی/kalāqi/ نوعی سربند زنان است که بسته به منطقه مورد استفاده به صورت روسری یا عمامه بر سر بسته می‌شود.
انواع
سیاه دستمال یا کلاغی بافته‌ای از ابریشم مصنوعی یا طبیعی رنگ شده که در «اسکویه»، شهرستان کوچکی در شمال تبریز، بافته و به نواحی دیگر مخصوصا کردستان فرستاده می‌شود.[۲] این واژه به روسری بزرگی از این نوع پارچه که بر روی چارقد یا عرقچین سرصاف کوتاهی با مختصر حاشیه‌دوزی پیچانده شده یا روی کلاه بند داری پیچیده می‌شود نیز اطلاق می‌گردد. این سرپوش در بعضی شهرستان‌ها به ویژه در میان کردها و لرها بسیار بزرگ بوده و سر زنان را بزرگ می‌کند به گونه‌ای که بی‌شباهت به عمامه نیست.[۱] هم اکنون نیز لرها و کردها در شهرها و روستاها از کلاغی استفاده می‌کنند.[۳] پوشش سر زنان عشایر لر کوچک شامل سه چارقد کلاغی است.[۴]
همچنین به چارقد بسیار بزرگی که به روش باتیک یا کلاقه‌ای نقاشی شده و ریشه‌دار است کلاغی گفته می‌شود. در تالش به این نوع سربند کلاغی دستمال یا کلقی دستمال می‌گویند. جنس آن ابریشمی است.[۵]
چاپ کلاقه‌ای
صورت ابتدایی چاپ کلاقه‌ای یا باتیک بدین ترتیب بود که از ترکیب برگ درخت مو، سود سوزآور و خاک رس ماده‌ای مقاوم و چسبناک بدست می‌آوردند و قسمت‌هایی از پارچه را به وسیله قلم مو با این ماده می‌پوشانده و تمامی پارچه را رنگرزی می‌کردند. پس از شستشوی پارچه قسمت‌هایی آغشته به چسب به رنگ اصلی پارچه و قسمت‌های دیگر رنگین می‌شد.
در ایران به جای برگ موز از پیه گوسفند، موم خالص عسل و سقز خام این ماده را می‌ساختند که نام بین‌المللی آن «واکس باتیک» و در آذربایجان به «روغن کلاقه‌ای» موسوم است. در بدو ورود به ایران, چاپ باتیک به رنگ سفید بر زمینه مشکی انجام می‌شد که طرح‌های آن به پر کلاغ شبیه بود و از این رو به نام کلاغه‌ای یا کلاقه‌ای شهرت یافت. پس از مدتی رنگ قرمز را با رنگ سفید به کار بردند که بصورت خال‌هایی بر زمینه سیاه یا سرمه‌ای ایجاد می‌شود. و به آن «سفید فلفلی» می‌گفتند و بر روی کرباس و با قاب‌های چوبی در اصفهان انجام می‌شد. از دوره صفویه, چاپ پارچه ابریشم به روش کلاقه‌ای در اسکو، کهنمو و باویل آذربایجان شرقی رواج یافت[۱]. این نوع پارچه در بسیاری از شهرها و روستاهای ایران استفاده شده و کاربرد روسری دارد.[۶]
منابع
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ غیبی، مهرآسا (1384). هشت هزار سال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی. تهران: هیرمند. ص563.
- ↑ آبادی باویل، محمد (1357). ظرائف و طرائف با مضاف و منسوب‌های شهرهای اسلامی و پیرامون. تبریز: انجمن استادان زبان و ادبیات فارسی. ص29.
- ↑ ذکاء، یحیی (1336). لباس زنان ایران از سده سیزدهم هجری تا امروز. تهران: اداره‌کل هنرهای زیبای کشور، اداره موزه‌ها و فرهنگ عامه. ص29.
- ↑ شهشهانی، سهیلا (1374). تاریخچه پوشش سر در ایران. بی‌جا: مؤسسه انتشارات مدبر. ص 185.
- ↑ طالش، فرشته (1393). پوشاک مردم گیلان. رشت: فرهنگ ایلیا. ص 53.
- ↑ محمدی سیف، معصومه (1398). جامعه‌شناسی پوشاک سنتی و زیورآلات زنان ایران زمین. تهران: اندیشه احسان. صص 149-150.
پیوند به بیرون
نویسنده: حکمت بروجردی