نصرت‌الملوک کاشانچی
نصرت‌الملوک کاشانچی (1293-1369)، اولین زنی در ایران بود که تخصص پزشک قانونی گرفت. او یکی از ده زنی بود که اولین بار توانستند به دانشگاه راه یافته و در رشته طب تحصیل کنند.[۱]
زندگی‌نامه
نصرت‌الملوک کاشانچی در سال ۱۲۹۳ شمسی متولد شد. پدرش علینقی کاشانچی از تجار معروف و از متمولین دوره خود بود. نصرت‌الملوک در سن ۱۴ (11؟) سالگی در پایان دوره دبستان به عقد پسرعمویش درآمد، اما اختلاف فکری و علایق منجر به جدایی شد و نصرت‌الملوک با نوزاد پسر خود خانه همسر را ترک کرد و به تحصیل و نیز تربیت تنها فرزندش پرداخت و تا پایان عمر همسری اختیار نکرد. او این ازدواج ناموفق را پایه موفقیت‌های بعدی خود می‌دانست. نصرت‌الملوک کاشانچی در اردیبهشت سال ۱۳۶۹ درگذشت.[۲]
تحصیلات
نصرت‌الملوک کاشانچی تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در مدرسه ژاله به پایان رساند سپس در رشته قابلگی (مامایی) در بخش آموزش وابسته به بیمارستان زنان به تحصیل پرداخت. او برای ادامه تحصیل به برلین رفت و با شروع جنگ جهانی دوم به ایران بازگشت و به همراه 9 نفر از داوطلبان ورود به دانشکده پزشکی، تحصیل در رشته طب را آغاز کرد. در آن زمان پرستاران و ماماهای تحصیل‌کرده بدون کنکور وارد دانشکده پزشکی می‌شدند. نصرت‌الملوک از سال 1325 تا 1330 در رشته زنان و مامایی در پاریس مشغول تحصیل و تحقیق بود. در بازگشت به ایران به دعوت سعید حکمت و پس از طی یک دوره نه ماهه در پزشکی قانونی مشغول کار شد.[۱]
فعالیت‌ها
نصرت‌الملوک کاشانچی در جنوب شهر تهران در یکی از ساختمان‌های پدرش درمانگاهی با تخصص زنان و مامایی تأسیس کرد که به‌طور رایگان در خدمت زنان محروم بود. او بدبختی زنان آن دوران به‌خصوص در طبقات کم توان را ناشی از بی‌سوادی آنان می‌دانست و بر این باور بود که زنان باید دست کم تحصیلات دوره ابتدایی را داشته باشند. بنابراین در جوار درمانگاه یک کلاس اکابر برای زنان بی‌سواد دایر کرده بود و انجمنی از بانوان تحصیل‌کرده و روشنفکر تشکیل داده بود و از آنان برای آموزگاری اکابر استفاده می‌کرد.[۲]
شلوغی بیش از حد درمانگاه نصرت‌الملوک را بر آن داشت اقدام به تأسیس بیمارستانی کند. جلسات اتاق بازرگانی هرچند وقت یکبار در خانه یکی از اعضا برگزار می‌شد و خانه علینقی کاشانچی نیز محل برگزاری یکی از این جلسات شد. نصرت‌الملوک از این فرصت استفاده کرد و تصمیم به طرح موضوع با اعضای اتاق گرفت. با توجه به جو سنتی حاکم بر خانواده که اجازه نمی‌داد یک زن در جمع مردانه حضور یابد و با وجود مخالفت برادران از حضور وی در جلسه مذکور، او با اصرار وارد جلسه شد و با کمال صراحت و شجاعت موضوع نیاز مردم و به خصوص زنان را به یک مرکز درمانی مجهز به تفصیل بیان کرد. اتفاقاً این پیشنهاد در همان لحظه با استقبال اعضا و هیئت‌رئیسه اتاق بازرگانی تهران مواجه شد و از همان‌جا برنامه‌ریزی و پیگیری‌های گسترده در تعیین محل و کسب مجوز تأمین اعتبار ساخت یک بیمارستان مجهز شروع شد و در رأس برنامه‌های اتاق بازرگانی تهران قرار گرفت. به این ترتیب با تصویب اتاق بازرگانی محل بیمارستان بازرگانان مشخص و این بیمارستان در سال 1320 تأسیس شد.[۳]
دوستان دوران تحصیل نصرت‌الملوک در آلمان که اغلب مهندس بودند کار ساخت درمانگاه را شروع کردند. این بیمارستان که در خیابان ری واقع بود اکنون نیز یکی از بیمارستان‌های مجهز تهران است.[۴]
کاشانچی در ادامه فعالیت مدتی بعد به استخدام وزارت دادگستری و پزشکی قانونی درآمد اما نظارت بر بیمارستان بازرگانان را ترک نکرد. پس از زمان کوتاهی که از خدمت او در دادگستری گذشت از او خواستند کار نظارت بر ساخت بیمارستانی را برای کارکنان دادگستری بر عهده بگیرد. این بیمارستان اولین بیمارستان دادگستری بود که در طبقات زیرین قسمت غربی کاخ دادگستری در مجاورت خیابان خیام ساخته شد و ریاست آن بر عهده نصرت‌الملوک کاشانچی گذاشته شد. این بیمارستان بعدها به محل فعلی آن یعنی ساختمان وقفی فاضل عراقی منتقل گردید. او به‌عنوان نخستین زن شاغل در پزشکی قانونی، بخش زنان را بنیان‌گذاری کرد. او تمام حقوق خود را صرف دستگیری از بینوایان و تأمین پول داروی کارمندان ضعیف می‌کرد. به علاوه مخارج تحصیل پسران و دختران بااستعداد را تأمین می‌کرد.[۵]
تنها فرزند خانم کاشانچی مهندس شرکت نفت بود که ده ماه قبل از فوت مادر درگذشت.[۲]
منابع
پیوند به بیرون
نویسنده: هانیه قهرمانی