ماه بانو تاتا
ماه بانو تاتا (1321-1402)، استاد تمام دانشگاه، نویسنده و پژوهشگر آمار بود. او زنی هندی ـ ایرانی و زرتشتی بود که با آمدن به ایران منشأ خدمات بسیاری شد و از همین‌رو مادر آمار ایران لقب یافت.
زندگی‌نامه
ماه بانو تاتا در 6 اردیبهشت 1321 در بمبئی هندوستان در یک خانواده زرتشتی[۱] سنتی و فرهنگی زاده شد. پدرش مهندس و مادرش لیسانسیه ریاضی بود. [۲] او در سی سالگی به ایران آمد و دو سال بعد شهروند ایران شد و تا پایان عمر در ایران به خدمت علمی و تدریس در دانشگاه مشغول بود.[۱]ماه بانو در 15 مرداد 1402 به علت بیماری چشم درگذشت و در جاده کوهپایه در نزدیکی شهر کرمان به خاک سپرده شد.[۳]
تحصیلات
ماه بانو تاتا پس از آن که تحصیلات خود را در مقاطع کارشناسی ریاضی و کارشناسی ارشد آمار در دانشگاه بمبئی به پایان رساند[۴] در سال 1963 وارد دانشگاه پردو در آمریکا شد و در سال 1967 به دریافت درجه دکترا در رشته آمار نایل شد.[۲]
فعالیت‌های علمی
ماه بانو به رغم موفقیت‌های علمی بی‌شمار و موقعیت‌های اجتماعی عالی در آمریکا، تنها 5 سال به تدریس در دانشگاه ایالتی میشیگان پرداخت[۲]و سپس به پیشنهاد مرتضی انواری که برای یک سال فرصت مطالعاتی از دانشگاه صنعتی شریف به میشیگان رفته بود در سال 1351 به تهران آمد و از همان سال به مدت دو سال در دانشگاه صنعتی شریف به تدریس در رشته آمار پرداخت.[۱] او برنامه پیشنهادی به مؤسسه آموزش عالی آمار ارائه و آن را به تأیید سازمان برنامه و بودجه رساند و سپس در آنجا مشغول به تدریس شد. در سال 1354 وارد مدرسه عالی برنامه‌ریزی و کامپیوتر و در سال 1356 وارد دانشگاه آزاد ایران شد. او در بهمن سال 1366 مأمور به خدمت در دانشگاه شهید باهنر کرمان شد و در بخش آمار دانشکده ریاضی و کامپیوتر دانشگاه شهید باهنر کرمان به خدمات علمی پرداخت و در اردیبهشت 1374 به طور کامل به آنجا منتقل شد[۱]و ریاست بخش آمار را به عهده گرفت و به تربیت دانشجویان بی‌شمار در مقاطع مختلف رشته‌ی آمار پرداخت.[۲]خدمات ماه بانو تاتا به دانش آمار در ایران به اندازه‌ای بود که لقب مادر آمار ایران را به او داده شد.[۲]
عضویت در انجمن‌ها
ماه بانو تاتا در مجامع علمی همچون انستیتو بین‌المللی آمار، جامعه ریاضی‌دانان ایران و جامعه آماردانان ایران عضو بود.[۲] او دو سال نیز عضو شورای اجرایی انجمن ریاضی بود.[۱]
امور خیریه
ماه بانو تاتا در سال‌های پایانی عمر، اموال خود را وقف دانشگاه و امور خیریه کرد.[۵] او همچنین منزل خود در کرمان را به بیمارستان خداداد مهرابی اهدا کرد.[۶]
جایزه‌ی دکتر تاتا
ماه بانو تاتا یک واحد آپارتمان خود در تهران را به انجمن آمار ایران و بخش آمار دانشگاه باهنر اهدا کرد تا این ملک در مسیر تأمین اعتبارات جایزه دکتر تاتا به بانوان استاد و دانش‌آموختگان جوان فعال در زمینه‌ی گسترش آموزش آمار، ترویج پژوهش آمار تعلق گیرد.[۷]
بزرگداشت
در دومین جشنواره علمی دکتر مینا ایزدیار در 9 مهر 1393 از ماه بانو تاتا به عنوان استاد برگزیده زرتشتی تجلیل شد.[۸]در 18 اردیبهشت 1401 نکوداشت ماه بانو تاتا در دانشگاه شهید باهنر کرمان با همکاری دانشکده ریاضی و رایانه، بخش آمار و انجمن عملی دانشجویی آمار دانشگاه برگزار شد.[۱]
آثار
تألیف
- آمار احتمال ۱ بخش اول آمار (1373). تهران: دانشگاه پیام نور.[۹]
- آموزش کاربردی SAS (نرم‌افزار تحلیل آماری) (1390). با همکاری مرتضی موسوی. تهران: پندار پارس: مانلی.[۱۰]
پایان‌نامه
ماه بانو تاتا راهنمایی پایان‌نامه‌های ذیل را بر عهده داشته است:
- پروین‌یان، غلامحسین (1354). بررسی و مقایسه طرح جاری ترافیک و طرح پیشنهادی بلوک گردشی در یک شهر فرضی mm بلوکی. کارشناسی ارشد: آمارشناسی درجه یک. تهران: مؤسسه آموزش عالی آمار و انفورماتیک.[۱۱]
- صافی، محمدرضا (1373). بررسی مسئله ترابری. کارشناسی ارشد. دانشگاه شهید باهنر کرمان، دانشکده علوم.
- ملکی، حمیدرضا (1377). انتخاب و برنامه‌ریزی خطی با اعداد مشکک. دکتری. دانشگاه شهید باهنر کرمان، دانشکده ریاضی
- زنگی‌آبادی، مریم (1378). متراکم سازی در برنامه‌ریزی خطی. کارشناسی ارشد. کرمان: دانشگاه شهید باهنر کرمان، دانشکده ریاضی و کامپیوتر.
- عبدی سبوحی، نادره (1379). روش‌های قویا چند جمله‌ای سیمپلکسن دوگان برای مسئله ماکزیمم جریان. کارشناسی ارشد. کرمان: دانشگاه شهید باهنر کرمان، دانشکده ریاضی و کامپیوتر.
- حبیبی صادقی (1379). بالا بردن سرعت الگوریتم کارمارکار برای جریان‌های چند کالایی. کارشناسی ارشد. دانشگاه شهید باهنر کرمان، دانشکده ریاضی و کامپیوتر.
- عرفانیان، مجید (1380). روش ساده کردن کوچکترین حلقه میانگین برای مسائل جریان چند کالایی غیرخطی. کارشناسی ارشد. دانشگاه شهید باهنر کرمان، دانشکده ریاضی و کامپیوتر.
- چه‌لایی، مهران (1381). بررسی مسائل برنامه‌ریزی چند هدفی فازی FMOP با توابع عضویت شبه مقعر و تا مقعر. کارشناسی ارشد. دانشگاه شهید باهنر کرمان، دانشکده ریاضی و کامپیوتر.
- ضیائی، منوچهر (1381). برنامه‌ریزی کسری. کارشناسی ارشد. دانشگاه شهید باهنر کرمان، دانشکده ریاضی و کامپیوتر.
- عرب‌پور، علیرضا (1386). آنالیز رگرسیون خطی فازی. دکتری تخصصی. دانشگاه شهید باهنر کرمان، دانشکده ریاضی و کامپیوتر.
- بهرامی، وهاب (1388). توزیع نرمال چوله و آمیخته‌های شکلی از آن. کارشناسی ارشد. کرمان: دانشگاه شهید باهنر کرمان، دانشکده ریاضی و کامپیوتر.
- شیخی، ایوب (1391). متغیر همراه در نظریه آماره‌های ترتیبی. دکتری تخصصی. کرمان: دانشگاه شهید باهنر کرمان، دانشکده ریاضی و کامپیوتر.
- آریافر، سعید (1399). مقایسه تصادفی سبدهای مالی با اعضای وابسته. دکتری تخصصی. کرمان: دانشگاه شهید باهنر کرمان، دانشکده ریاضی و کامپیوتر.
- تیموری، اسما (1399). مدل‌های دُم-سنگین برای تحلیل داده‌های با فراوانی بالا. دکتری تخصصی. کرمان: دانشگاه شهید باهنر کرمان، دانشکده ریاضی و کامپیوتر.[۱۲]
منابع
پیوند به بیرون
- خبرگزاری ایرنا
- روزنامه شهروند
- ویکیپدیای فارسی
- پایگاه خبری فردای کرمان
- سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران
- برساد ـ تارنمای خبری تحلیلی زرتشتیان
- ایرانداک
نویسنده: هانیه قهرمانی