دائره‌المعارف زنان و فرهنگ‌های اسلامی
دائره‌المعارف زنان و فرهنگ‌های اسلامی یک دائره‌المعارف 9 جلدی در حوزه موضوعات مرتبط با زنان در جوامع دارای مسلمان است که ویرایش اول آن توسط انتشارات بریل و به سرویراستاری افسانه نجم‌آبادی و سعاد ژوزف از سال 2003 تا 2007 در 6 جلد به طول انجامید و ویرایش دوم نیز که سه مجلد بر دوره قبلی افزود در سال 2020 پایان یافت.
تعریف
دائره‌المعارف زنان و فرهنگ‌های اسلامی (Encyclopedia of Women and Islamic Cultures) که به اختصار EWIC خوانده می‌شود را می‌توان بزرگ‌ترین اثر در باب هر آنچه به زنان در جوامع اسلامی مربوط می‌شود دانست، دائره‌المعارفی معتبر در ابعاد وسیع که توسط انتشارات بریل به چاپ رسیده‌است. هدف از نوشتن این دائره‌المعارف تبیین زمینه‌ها و ضرورت‌های تاریخی و اجتماعی جهان اسلام است که وضعیت خاص زنان را در پی داشته است. به علاوه طرحی است بین‌المللی درباره نحوه مطالعه وضعیت زنان در یک جامعه دینی.
سرویراستاری این اثر که طی پنج سال و از ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۷ میلادی منتشر شد بر عهده خانم دکتر سعاد جوزف استاد مردم‌شناسی و مطالعات زنان دپارتمان مردم‌شناسی دانشگاه کالیفرنیاست.
مجلدات و ویرایش‌ها
این دائره‌المعارف با ۱۲۴۶ مدخل و ۹۰۷ محقق ورزیده و صاحبنظر در رشته‌های انسان‌شناسی، تاریخ، علوم سیاسی، ادبیات، هنر، حقوق از اقصا نقاط جهان - خاورمیانه، آسیای جنوب شرقی، آسیای میانه، آفریقا، اروپا و آمریکا ـ شاید معتبرترین اثر در زمینه مطالعات تطبیقی زنان مسلمان باشد. مداخل بر اساس تفکیک موضوعی در جلدهای مختلف این کتاب به شرح ذیل است:
جلد اول: روش‌شناسی، انگاره‌ها و منابع (۲۰۰۳ م)
جلد دوم: خانواده، قانون و سیاست (۲۰۰۵ م)
جلد سوم: خانواده، اندام، جنسیت و سلامت (۲۰۰۶م)
جلد چهارم: اقتصاد، آموزش، مهاجرت و فضاهای زنانه (۲۰۰۷ م)
جلد پنجم: شیوه‌ها، تفسیرها و عرضه‌ها (۲۰۰۷ م)
جلد ششم: فهرست و ملحقات (۲۰۰۷ م)
ترجمه عربی نخستین جلد در سال ۲۰۰۶ و به صورت آنلاین در صفحه اختصاصی خانم جوزف در دانشگاه کالیفرنیا قرار گرفت و وی وعده داد که ترجمه تمام مجلدات به صورت آنلاین عرضه خواهدشد، وعده‌ای که تاکنون تنها یک جلدش محقق شده‌است. چاپ اول دزفا در 6 مجلد (1246 مقاله، دو میلیون واژه و 410 موضوع اصلی) به قلم نهصد محقق از سرتاسر جهان اسلام نگاشته و بین سال‌های 2003ـ2007 چاپ و منتشر شد. این دائره‌المعارف طی سال‌های 2010ـ2020 بیست تکمله (سالی دو تکمله ـ هر تکمله شامل صد هزار واژه) بر نسخه بر خط آن افزود. در این تکمله‌ها 42 موضوع جدید بر موضوعات پیشین اضافه شد. انتشار دائره‌المعارف زنان و فرهنگ‌های اسلامی بر خط در سال 2019 آغاز شد و تا سال 2020 به تدریج انتشار یافت. دائره‌المعارف زنان و فرهنگ‌های اسلامی 2010ـ2020 تمامی مقالات دزفا را به صورت یک مجموعه نه جلدی گردآوری کرده و در ترتیب و عناوین چاپ 6 جلدی قبلی تغییراتی داده است. 4 جلد از این مجموعه در سال 2020 و 5 جلد آن در 2021 در اختیار علاقمندان قرار می‌گیرد. این مجموعه گستره‌ای از حیات زنان در فرهنگ‌هایی که اسلام نقش مهمی در آنها داشته را در برگرفته و در اموری از سیاست گرفته تا اقتصاد، حقوق، مذهب، سلامت و علوم واقعیت‌های مربوط به زنان را به طور مستند بیان می‌کند. دزفا به علاوه مقالاتی را شامل هنر، طب، صنایع دستی، حکومت‌های محلی، جنبش‌های زنان، موسیقی، و آثار هنری شامل می‌شود.[۱][۱][۲]
موضوعات دائره‌المعارف زنان و فرهنگ‌های اسلامی 2010ـ2020 به قرار زیر است:
جلد اول: خانواده، حقوق، مذهب و نظریه
جلد دوم: اندام، جنسیت و سلامت
جلدسوم: اقتصاد، مهاجر و آوارگان
جلدچهارم: استعمار، آموزش و حکومت
جلد پنجم: جنبش‌های سیاسی و اجتماعی
جلد ششم: هنر و هنرمندان
جلد هفتم: تولید و بازنمود علم
جلد هشتم: مطالعات ادبی، رسانه و ارتباطات
جلد نهم: نمایه[۳]
مزایا
این دائره‌المعارف تصور عامه از جغرافیای زندگی مسلمانان را تغییر می‌دهد. از آنجا که مبدأ اسلام جزیره العرب بوده در پژوهش‌ها رابطه تنگاتنگی میان اسلام و خاورمیانه، مسلمانان و اعراب، و نیز خاورمیانه و اعراب ایجاد شده است. در مواردی ایرانیان و ترک‌ها که ساکنین غیر عرب و مسلمان خاورمیانه هستند نیز اعراب خوانده شدند. ظاهرا تصور عموم بر این بوده که منابع معتبر اسلامی الزاما باید از خاورمیانه باشد. اسلام واقعی از آن مسلمانان خاورمیانه تلقی شده و اسلام در دیگر نقاط جهان به نوعی انحراف از معیار به حساب می‌آید. بدین ترتیب مردم و همچنین نظرات محققان فرهنگ‌های اسلامی از آسیای جنوبی، مرکزی، شرقی و جنوب شرقی آسیا، جنوب صحرای آفریقا، اروپا یا قاره آمریکا به عنوان نماینده یا سخنگوی اسلام یا فرهنگ‌های اسلامی قلمداد نمی‌شود. حال آن که بیشتر مسلمانان در خاورمیانه زندگی نمی‌کنند. اندونزی در جنوب شرق آسیا بیشترین تعداد مسلمان را دارد. یک چهارم مسلمانان جهان ساکن جنوب شرق آسیا هستند، یعنی عرب نیستند. از سوی دیگر تمام ساکنین خاورمیانه هم مسلمان نیستند.[۴]
در این مجموعه تلاش شده اسلام را در تمامی نقاطی که مسلمانان زندگی می‌کنند به مثابه یک دین معرفی کند که متأثر از گونه‌گونی‌های فرهنگی بوده و هست. این مجموعه پیچیدگی‌ها، تمایزات، تکثر، تناقضات و تغییراتی را که در طی تاریخ در تجربیات مدنی فرهنگ‌های اسلامی در باب زنان وجود داشته را بیان کرده و بر خلاف تصویری که از زنان در رسانه‌ها و تفسیرها داده می‌شود، آنها را در چارچوب فرهنگ و تاریخی که در آن قرار داشتند تعریف می‌کند. تفاوت‌های ناشی از قومیت، طبقه اجتماعی، ملت، منطقه و دوره‌های تاریخی پیچیدگی‌های فرهنگ‌های اسلامی و تمایزات مفاهیم و تجارب زنان را در این فرهنگ‌ها شکل می‌دهد.[۵]
ترجمه
جلد اول از دوره 6 جلدی به زبان عربی ترجمه شده است. ترجمه فارسی بخش‌هایی از این دوره اکنون توسط تالار تخصصی مطالعات زنان سازمان اسناد و کتابخانه ملی در حال انجام است.[۲]
منابع
- ↑ Smith, Tracy L (2004).Gendering Encyclopedia Knowledge: The Making of the Encyclopedia of Women and Islamic Cultures, in MEWS Review.
- ↑ Sharkey, Heather J (2005). Review of Encyclopedia of Women and Islamic Cultures, Vol.1: Methodologies, Paradigms and Sources. International Bulletin of Missionary Research.
- ↑ Encylopedia of women & Islamic cultures 2010-2020 (2020). Volume 1, Family, law, religion, and theory/ general editor Suad Joseph. Published/Produced, Leiden; Boston: Brill.
- ↑ Estelle-Holmer. S.M (2004). Review of the Encyclopedia of Women and Islamic Cultures, Vol.1: Methodologies, Paradigms and Sources, in Choice: Current Reviews for Academic Libraries.
- ↑ Joseph, Suad (2003). Encyclopedia of Women and Islamic Cultures, in ISIM Newsletter 13: 45.
پیوند به بیرون
نویسنده: حکمت بروجردی