بانو کحال
عفت سیاح سپانلو مشهور به بانو کحال(1260-1344ق) چشم پزشک و صاحب امتیاز نشریه دانش، اولین نشریه اختصاصی زنان در ایران بود.
زندگی‌نامه
دکتر معصومه کحال [۱] یا عفت سیاح سپانلو [۲]فرزند میرزا محمد حکیم باشی (جدید الاسلام) همدانی از یهودیان ساکن همدان بود که تا قبل از تغییر دین، میرزا یعقوب نام داشت. همچنین همسر وی دکتر حسین خان (؟) و به روایتی همسرش یک روحانی معروف زمان خودش بود. وی نزد مسیونرهای آمریکایی ساکن ایران که فعالیت‌های خیریه داشتند طبابت را آموخت و به عنوان اولین چشم پزشک زن از طرف مسیونرها اجازه تأسیس مطب و طبابت در ایران را گرفت.[۲] او به خاطر اشتغال به چشم پزشکی به «دکتر کحال» یا «بانو کحال» (کحال به معنی چشم پزشک) مشهور شد. بانو کحال در مطب خود در خیابان جلیل آباد و در محل دفتر نشریه دانش در خیابان علاءالدوله به مداوای بیماران می‌پرداخت.
فعالیت روزنامه‌نگاری
امتیاز اولین نشریه زنان در ایران در سال 1289 (25 شعبان 1328ق.) به نام خانم دکتر کحال صادر شد.[۲] وی در نامه‌ای از وزارت معارف و اوقاف و فواید عامه تقاضای امتیاز برای تأسیس یک نشریه را داد که وزارتخانه مذکور در 25 شعبان 1328ق. امتیاز نشریه دانش را صادر کرد. این نشریه در 8 صفحه به قطع وزیری و با چاپ سربی طبع می‌شد.[۳]
نخستین شماره این نشریه در سال 1289 (10 رمضان 1328ق.)[۴] چهار سال پس از انقلاب مشروطه منتشر شد. در التزام نامه این نشریه مسلک آن تربیت نسوان و دوشیزگان و تصفیه اخلاق زنان ذکر شده است. این نشریه رویکرد فمینیستی نداشت و میانه‌رو بود.
از آنجایی که بانو کحال چشم پزشک بود، در نشریه دانش مقالاتی در حوزه بهداشت مخصوصاً بهداشت زنان و کودکان می‌نوشت. از آن جمله می‌توان به مقاله‌های حفظ الصحه اطفال، اغذیه مناسب اطفال، حفظ الصحه هنگام شیوع وبا، تدبیر حفظ الصحه مادر به طفل خود از حین ولادت تا به سن رشد، سرماخوردگی اطفال و علت سرماخوردگی اشاره کرد.
با توجه به هدف مستقیم نشریه دانش- تربیت نسوان و دوشیزگان و تصفیه اخلاق زنان- دکتر کحال با چاپ مطالبی همچون «خطاب به دوشیزگان» و «کلمات حکمت آمیز» به آموزش آنان پرداخته و سوادآموزی و تحصیل علم را امری واجب برای زنان برمی‌شمرد.[۵]
نشریه دانش تنها یک سال و در سی شماره منتشر شد و در سال 1329ق. انتشار آن متوقف شد.
درگذشت
عفت سیاح سپانلو با شخصیتی قوی، روحیه‌ای قدرت‌ستیز داشت. او با دفاع از حقوق انسان و حیوان روزگار گذراند تا اینکه بر اثر سکته و پس از تحمل هفت سال بیماری حدود سال ۱۳۴۴ پس از گویا ۸۴ سال عمر (۱۲۶۰-۱۳۴۴ ش) درگذشت و به این ترتیب خانم عفت سیاح سپانلو نخستین بانوی سردبیر، مدیر و ناشر مطبوعاتی در ایران که به خانم دکتر کحال در تاریخ شهرت دارد، در قبرستان ابن بابویه شهرری به خاک سپرده شد.[۳]
منابع
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ناهید، عبدالحسین (1360). زنان ایران در جنبش مشروطه. تبریز: نشر احیا. صص120-121.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ناهید، عبدالحسین (1360). زنان ایران در جنبش مشروطه. تبریز: نشر احیا.
- ↑ صدر هاشمی، محمد (بی‌تا). تاریخ جراید و مجلات ایران. ج2. اصفهان.
- ↑ ببران، صدیقه (1381). نشریات ویژه زنان: سیر تاریخی نشریات زنان در ایران معاصر. تهران: روشنگران و مطالعات زنان. ص35.
- ↑ خمامی، جعفر (1380). روزنامه‌های ایران از آغاز تا سال ۱۳۲۹. تهران: اطلاعات.