ماه بانو تاتا
ماه بانو تاتا (1321-1402) ملقب به مادر آمار ایران بود.
زندگی‌نامه
ماه بانو تاتا در 6 اردیبهشت 1321 در بمبئی هندوستان در یک خانواده زرتشتی[۱] سنتی و فرهنگی تربیت شد. پدرش مهندس و مادرش لیسانس ریاضی داشت.[۲] ماه بانو دو سال پس از آن که به ایران آمد شهروند ایرانی شد.[۱]او در 15 مرداد 1402 به علت بیماری چشم درگذشت و در جاده کوهپایه در نزدیکی شهر کرمان به خاک سپرده شد.[۳]
تحصیلات
ماه بانو تاتا پس از آن که تحصیلات خود را در مقاطع کارشناسی ریاضی و کارشناسی ارشد آمار در دانشگاه محل زادگاهش به پایان رساند[۴] در سال 1963 وارد دانشگاه پردو در آمریکا شد و در سال 1967 به دریافت درجه دکترا در رشته آمار نایل شد.[۲]
فعالیت‌های علمی
علی‌رغم موفقیت‌های علمی بی‌شمار و موقعیت‌های اجتماعی عالی که او در آمریکا داشت، تنها 5 سال به تدریس در دانشگاه ایالتی میشیگان پرداخت[۲]و سپس به پیشنهاد مرتضی انواری که برای یک سال فرصت مطالعاتی از دانشگاه صنعتی شریف به میشیگان رفته بود در سال 1351 به تهران آمد و از همان سال به مدت دو سال در دانشگاه صنعتی شریف به تدریس در رشته آمار پرداخت.[۱] سپس در یک دوره 16 ساله، به آموزش دانشجویان و بنیان‌گذاری رشته آمار در مؤسسه آموزش عالی آمار و انفورماتیک، مدرسه‌ی عالی برنامه‌ریزی و کاربرد کامپیوتر، دانشگاه آزاد ایران و دانشگاه علامه طباطبایی مشغول شد.[۲]
او برنامه پیشنهادی به مؤسسه آموزش عالی آمار ارائه و آن را به تأیید سازمان برنامه و بودجه رساند و سپس در آنجا مشغول به تدریس شد. در سال 1354 وارد مدرسه عالی برنامه‌ریزی و کامپیوتر و در سال 1356 وارد دانشگاه آزاد ایران شد. او در بهمن سال 1366 به عنوان مأمور راهی کرمان شد و از همان سال در بخش آمار دانشکده ریاضی و کامپیوتر دانشگاه شهید باهنر کرمان به خدمات علمی پرداخت و در اردیبهشت 1374 به طور کامل به آنجا منتقل شد[۱]و با پذیرش بار سنگین مسؤولیت بخش آمار در سال‌های پیوسته به تربیت دانشجویان بی‌شمار در مقاطع مختلف رشته‌ی آمار پرداخت.[۲]
ماه بانو تاتا در سال‌های پایانی عمر، اموال خود را وقف دانشگاه و امور خیریه کرد.[۵] او همچنین منزل خود در کرمان را به بیمارستان خداداد مهرابی اهدا کرد.[۶]
عضویت در انجمن‌ها
ماه بانو تاتا در مجامع علمی همچون انستیتو بین‌المللی آمار، جامعه ریاضی‌دانان ایران و جامعه آماردانان ایران عضو بود.[۲] او دو سال نیز عضو شورای اجرایی انجمن ریاضی بود.[۱]
آثار
تألیف
- آمار احتمال ۱ بخش اول آمار (1373). تهران: دانشگاه پیام نور.[۷]
- آموزش کاربردی SAS (نرم‌افزار تحلیل آماری) (1390). با همکاری مرتضی موسوی. تهران: پندارپارس: مانلی.[۸]
افتخارات
خدمات ماه بانو تاتا به دانش نوپای آمار در ایران به اندازه‌ای بود که به او لقب مادر آمار ایران را دادند.[۲] 9 مهر 1393 در دومین جشنواره علمی دکتر مینا ایزدیار از ماه بانو تاتا به عنوان استاد برگزیده زرتشتی تجلیل شد[۹] و در 18 اردیبهشت 1401 نکوداشت ماه بانو تاتا در دانشگاه شهید باهنر کرمان با همکاری دانشکده ریاضی و رایانه، بخش آمار و انجمن عملی دانشجویی آمار دانشگاه برگزار شد.[۱]
جایزه‌ی دکتر تاتا
ماه بانو تاتا یک واحد آپارتمان خود در تهران را به انجمن آمار ایران و بخش آمار دانشگاه باهنر اهدا کرد تا این ملک در مسیر تأمین اعتبارات جایزه دکتر تاتا به بانوان استاد و دانش‌آموختگان جوان فعال در زمینه‌ی گسترش آموزش آمار، ترویج پژوهش آمار تعلق گیرد.[۱۰]