مریم کاظم‌زاده

مریم کاظم‌زاده، اولین زن خبرنگار جنگ ایران و عراق

مریم کاظم‌زاده و همسر اولش شهید اصغر وصالی در جبهه جنگ ایران و عراق

کارت شناسایی مریم کاظم‌زاده[۱]

مریم کاظم‌زاده (۱۳۳۵-۱۴۰۱) اولین زن خبرنگار جنگی در جنگ کردستان و جنگ ایران و عراق بود.

زندگی‌نامه

مریم کاظم‌زاده در سال 1335 در شیراز متولد شد. خانواده او مذهبی بود و از سال 1342 در بطن جریانات انقلاب قرار داشت. مادرش روحانی زاده بود و پدرش خوشنویس و کارمند اداره فرهنگ شیراز. همین دو ویژگی از پدر و مادر او را هم به مذهب و هم به هنر علاقمند کرد. اولین دوربین عکاسی را در 1352 از برادرش عیدی گرفت و همین آغاز علاقمندی او به عکاسی شد.^[۱] بعد از گرفتن دیپلم در سال ۱۳۵۴ در امتحان آموزگاری در تهران پذیرفته شد، اما با اصرار خانواده یک سال بعد به انگلستان رفت و در آنجا به خواندن فیزیک و‌ ریاضی در کالج مشغول شد. در همانجا بود که با اعضای اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشگاه‌های اروپا و آمریکا و به ویژه خانم مرضیه حدیدچی (دباغ) آشنا شد.^[۱]

او تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی در انگلستان به تحصیل مشغول بود.[۲] در زمان حضور امام خمینی در فرانسه او هم از انگلستان به فرانسه رفت تا با امام خمینی ملاقات کند. او در دیدارش با امام خمینی به صورت مکتوب از ایشان در مورد خبرنگار شدن زن‌ها استفتاء کرد. امام چنین پاسخ دادند: مشروع است، به شرط رعایت حجاب.^[۲] سپس در 14 بهمن 1357 به همراه پرواز خانواده امام خمینی به ایران بازگشت و پس از پیروزی انقلاب در روزنامه انقلاب اسلامی مشغول به کار شد.^[۱] او برای روزنامه عکاسی می‌کرد. سپس وارد گروه خبر آن روزنامه شد. کنجکاوی، شور و هیجان و حادثه‌جویی او را برای خبرنگاری به کردستان کشاند. در زمانی که دکتر چمران در کردستان بود مریم کاظم‌زاده در آنجا به خبرنگاری مشغول بود.^[۳] در همانجا بود که با اصغر وصالی یکی از فرماندهان دستمال سرخ‌ها آشنا شد و ازدواج کرد. البته این ازدواج زیاد دوام نیاورد، چرا که اصغر وصالی در آبان 1359 در تنگه حاجیان گیلان غرب به شهادت رسید.^[۴]

از راست نفر دوم مریم کاظم‌زاده، نفر چهارم غاده جابر همسر لبنانی شهید چمران، این عکس را شهید شیرودی گرفته است.^[۱]

مریم پس از شهادت همسرش مدتی به عنوان امدادگر در درمانگاه شهید نجمی مشغول به کار شد. در سال ۱۳۶۲ بنا به توصیه شهید سلیمی به هند رفت و در روابط عمومی سفارت شروع به کار کرد^[۱] پس از ده ماه به ایران بازگشت و در سال 1363 به دعوت خانم گل‌محمدی سردبیر مجله زن روز به عنوان گزارشگر زن روز مشغول به کار شد. سال بعد در دانشگاه الزهرا قبول شد و همزمان به توصیه شهید چراغی در بخش گزارشگر اجتماعی کیهان مشغول به کار شد و ۲۰ سال در تحریریه کیهان در دو سرویس گزارش روز و اجتماعی کار می‌کرد.^[۱] در سال ۱۳۸۵ به دعوت دکتر جعفری با مجله زنان شروع به همکاری کرد. او از فعالین حوزه زنان بود.^[۱]

مریم با مرتضی بی‌آزاران ازدواج کرد که حاصل این ازدواج دو فرزند دختر است.^[۵][۳] کتاب خبرنگار جنگی به کوشش رضا رئیسی به بخش‌هایی از زندگی مریم کاظم‌زاده اختصاص دارد.

آثار عکاسی او در جنگ ایران و عراق از سوی انجمن عکاسان انقلاب و دفاع مقدس به صورت کتابی با عنوان عکاسان جنگ ایران ـ عراق در سال 1396 به چاپ رسیده است. این کتاب حاوی مجموعه‌ای از تصاویر مربوط به انقلاب و جنگ ایران و عراق است که بین سال‌های ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۵ از دریچه دوربین مریم کاظم‌زاده به ثبت رسیده و با پاره‌هایی کوتاه از خاطرات این بانوی عکاس از آن هنگام همراه شده‌اند.[۴] این کتاب برگزیده هجدهمین دوره انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس در بخش هنرهای تجسمی شد.[۵] مریم کاظم‌زاده در چهارم خرداد ۱۴۰۱ درگذشت.

آثار

عکاسان جنگ عراق - ایران 1365ـ1357 (1396). تهران: انجمن عکاسان انقلاب و دفاع مقدس[۶]
خبرنگار جنگی (1383). خاطرات مریم کاظم‌زاده؛ رضا رئیسی. تهران: یادبانو[۷]
تا شهادت (1373). تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری[۸]

منابع

↑ ^۱٫۰ ^۱٫۱ ^۱٫۲ ^۱٫۳ ^۱٫۴ ^۱٫۵ ^۱٫۶ کاظم‌زاده، مریم (1396). عکاسان جنگ عراق ـ ایران 1365-1357. تهران: انجمن عکاسان انقلاب و دفاع مقدس. صص 6-10.
↑ رئیسی، رضا (1382). خبرنگار جنگی. تهران: یادبانو. ص13.
↑ رئیسی، رضا (1382). خبرنگار جنگی. تهران: یادبانو. ص30.
↑ رئیسی، رضا (1382). خبرنگار جنگی. تهران: یادبانو. ص233.
↑ پیام زن، مهر 1375، ش 55.