مهدیه الهی قمشه‌ای

مهدیه الهی قمشه ای (1316-1395) مولوی پژوه و شاعر معاصر است.

زندگینامه

مهدیه الهی قمشه ای در سال 1316 متولد شد.او نخستین فرزند دختر عالم مشهور و مترجم قرآن کریم ،محیی الدین مهدی الهی قمشه ایبود.مادرش، طیبه تربتی، دختر ابوطالب تربتی زنجانی از علما و زهاد پارسای تربت حیدریه بود که نسبش از سمت مادر به شیخ مفید میرسید. . پدرش که مردی روحانی و زاهد و فقیه و روشنفکر در زمانه ای که کمتر دختری تحصیلات رسمی داشت و مدرسه فرستادن دختران به خصوص از خانواده روحانی معمول نبود، او را به مدرسه ابتدایی و سپس برای تحصیلات متوسطه به مدرسه فرانکو پرسان فرستاد. او بعد از اتمام تحصیلات، مدتی به تدریس فارسی و متون ادبی پرداخت و در سال 1311 در هجده سالگی با محیی الدین مهدی الهی قمشه ای که تازه از مشهد به تهران آمده بود ازدواج می کند. او سه خواهر و جهار برادر دارد؛ نظام الدین ، کمال الدین، و مرتضی الهی قمشه ای برادران او هستند.

مهدیه الهی قمشه ای با پسر عموی خود، نعمت الله ملکیان ازدواج کرد و حاصل این ازدواج چهار فرزند، دو پسر و دو دختر بود.

تحصیلات

مهدیه از کودکی در محضر پدر به کسب توشه های قرآنی و عرفانی پرداخت و در شعر و ادب به مراتب عالی رسید.

مهدیه فراگیری غلوم را از 5 سالگی و در محضر پدر حکیم و فرزانه خود مرحوم آیت اللّه الهی قمشه ای آغاز کرد. در هفت سالگی با مثنوی الاطفال آشنا شد. او از محضر اساتیدی چون جلال الدین همایی، شهابی، صدرالدین محلاتی، دکتر شفق، علامه جعفری بهره برد.او با نظامی، حافظ، سعدی، عطار و مولانا آشنا بود و عمرش را وقف مثنوی کرد و سالیان دراز به شرح شش دفتر آن پرداخت.

آثار

مهدیه الهی قمشه ای علاوه بر شرح شش جلدی مثنوی معنوی که دو مجلدش با عنوان سیری در گلزار مثنوی به چاپ رسیده است،

تألیف

بهار عشق: منتخب اشعار در ۲۸ قطعه خوشنویسی و مینیاتور (1386). تهران: خط زرین.

https://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=1106121&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author

سیری در گلزار مثنوی (1394). با همکاری فریبا ملکیان. مشهد: آستان قدس رضوی،شرکت به نشر.‏‫

https://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=3676220&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author

زندگینامه، خاطرات و خلاصه دیوان حکیم مهدی الهی‌قمشه‌ای (1396). با همکاری فریبا ملکیان/ تهران: اطلاعات.

https://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=4828278&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author

معبد عشق (مجموعه اشعار) (1396). ب‍ا م‍ق‍دم‍ه‌ ح‍س‍ی‍ن‌ ال‍ه‍ی‌‌ق‍م‍ش‍ه‌ای‌. تهران: اطلاعات.

https://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=5040543&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author

گ‍زی‍ده‌ دی‍وان‌ اس‍ت‍اد م‍ح‍ی‌ال‍دی‍ن‌ م‍ه‍دی‌ ال‍ه‍ی‌ ق‍م‍ش‍ه‌ای (1378). ب‍ا م‍ق‍دم‍ه‌ ح‍س‍ی‍ن‌ ال‍ه‍ی‌ ق‍م‍ش‍ه‌ای‌، ب‍ه‌ک‍وش‍ش‌ م‍ه‍دی‍ه‌ ال‍ه‍ی‌ ق‍م‍ش‍ه‌ای‌. تهران: انوار دانش.

https://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=584084&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author

کربلا وادی عشق (1379). س‍روده‌ م‍ح‍ی‌ال‍دی‍ن‌‌م‍ه‍دی‌ ال‍ه‍ی‌‌ق‍م‍ش‍ه‌ای‌؛ ب‍ازآف‍ری‍ده‌ م‍ه‍دی‍ه‌ ال‍ه‍ی‌‌ق‍م‍ش‍ه‌ای‌. تهران: فاران.

https://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=596355&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author

مقالات

1-    موسیقی و عرفان: ای خدا جان را عطا کن آن مقام (مصاحبه) (1383). مقام موسیقایی. خرداد. شماره 28.

2-    موسیقی و عرفان: بهاریه (شعر) (1383). مقام موسیقایی. اردیبهشت. شماره 27.

3-    عرفان نشأت گرفته از روح انسان‌ها (مصاحبه) (1381). گلستان قرآن. آذر. شماره 131.

4-    واژه های عرفانی در شعر فارسی (1381). کیهان فرهنگی. آبان. شماره 193.

5-    شرح غزلی از حافظ (1381). کیهان فرهنگی. خرداد. شماره 188.

6-    استاد درس عشق می‌گفت (مصاحبه) (1381). کیهان فرهنگی. خرداد. شماره 188.

7-    آواز عشق (1381). کیهان فرهنگی. خرداد. شماره 188.

مهدیه مانند برادرش حسین از موهبت حافظه بسیار خوبی برخوردار بود ، به گونه ای که او حدود 6000 بیت از ابیات مثنوی را در سینه سپرد. او با تحقیق و تفحص در مثنوی مولوی به تحلیل و تفسیر اشعار مثنوی و تطبیق آن با موضوعات قرآن کریم پرداخت و و این افزون بر طبع شعری و ذوق ادبی است که داشت.

اشعار

.

مهدیه دارای قریحه شاعری و ذوق ادبی بود، به گونه ای که اشعار زیادی سرود که در دیوان اشعار او با عنوان معبد عشق به چاپ رسیده است. او در قالب رباعی، مثنوی، قصیده و غزل شعر سروده است. عشق وافر او به اهل بیت عصمت و طهارت، به ویژه حضرت زینب کبری (س) به سرودن منظومه بلند کربلا وادی عشق منجر شد که در شرح وقایع عاشورا و براساس منظومه بلند نغمه حسینی سروده شده است. پدر وی افسوس می خورد که ای کاش نغمه حسینی را که بر وزن مخزن الاسرار نظامی سروده بود، به وزن مثنوی می سرود تا با همه مخاطبان پیوند عمیق تری یابد. مهدیه به این توصیه پدر عمل کرد و سالهایی از عمر خود را به بازسرایی آن اثر اختصاص داد. تخلص شعری او «آتش» است.

نمونه اشعار

رباعیات

ای روی تو قبله گاه جان و دل من/ وی کوی تو راه آخرین منزل من/ بی یاد رخت همه زیان است مرا/ نقد دو جهان اگر شود حاصل من

ای عشق تو مایه نشاط دل من/ یادت همه نقد عمر بی حاصل من/ تنها نه ز جان و دل حدیث تو کنم/ کاین زمزمه بشنوی ز آب و گل من

بر وادی حیرتم شبی بود گذر/ کردم چو به چشم دل در آن دشت نظر/ دیدم همه خفته اند آرام و نبود/ از عیش نعیم و رنج درویش خبر

در دولت گل، باده گلرنگ خوش است/ آن یار که خوش نوازدم چنگ، خوش است/ آن رند قلندری که فارغ کندم/ از کفر و ز دین و نام وز ننگ خوش است

او در ستایش سیده نصرت امین شعر زیر را با عنوان «در ستایش بانوی اصفهانی» سروده است:

آمد بهار و فصل گل افشانی/ ساقی، بیار باده روحانی/ زآن آب آتشین که فرو شوید/ از جان و دل کدورت ظلمانی/ زآن آب آتشین که از آن برقی/ در طور دید موسی عمرانی/ زآن باده ای که اهل صفا نوشند/ ظاهر به ماه روزه، نه پنهانی/ آن کیمیای اهل سعادت را/ از جام روی دوست کن ارزانی