مریم اردلانی
مریم اردلان دختر حاج فتح الملک در سال 1271ش. در تهران به دنیا آمد. پس از ازدواج و با شروع جنگ جهانی اول به سنندج رفته و در املاک پدری‌اش اقامت گزید. وی آموزگار و بنیان‌گذار اولین مدرسه دخترانه در سنندج بود.[۱]
زندگی‌نامه
مریم اردلان دختر حاج فتح الملک در سال 1271ش. در تهران به دنیا آمد. وی تحصیلاتش را در مدرسه بیت ئیل به پایان رساند. مدرسه دخترانه آمریکایی نخستین مدرسه دخترانه در تهران بود. این مدرسه توسط مبلغان مسیحی (مسیونرهای) آمریکایی در سال ۱۲۵۳ تأسیس شد و بعدها تبدیل به مدرسه ایران بیت‌ئیل و بعد، کالج دماوند شد. تا سال ۱۲۶۷ فقط دختران مسیحی می‌توانستند در آن ثبت نام کنند. از آن سال به بعد دختران زرتشتی و یهودی نیز وارد این مدرسه شدند و در سال ۱۲۷۵ دختران مسلمان نیز از سوی دولت اجازه ورود به این مدرسه را پیدا کردند.[۲] نخستین دانش‌آموختگان ایرانی مسلمان این مدرسه مهرتاج رخشان و مریم اردلان نام داشتند.[۳] در جشن فارغ‌التحصیلی خود برای نخستین بار در موضوع آزادی زنان سخنرانی کرد که مورد توجه همگان قرار گرفت. اردلان پس از فراغت از تحصیل در همان مدرسه به تدریس ریاضی مشغول شد.[۴] سپس به پیشنهاد ساموئل مارتین جردن برای مدت یک سال مدرسه ایران بیت‌ئیل را ترک و مأمور خدمت در مدرسه ایتام سپهدار شد. وی پس از مراجعت به محل خدمت سابق خود به تقاضای رئیس مدرسه ناموس به تدریس دروس علمی و ریاضیات آن دبیرستان مشغول شد. مریم اردلان پس از 4 سال تدریس با غلامعلی خان اردلان که از بستگان نزدیک وی بود، ازدواج کرد و چون برحسب دستور وزارت امور خارجه غلامعلی اردلان مأمور خدمت در ترکیه شده بود راهی سنندج شدند تا از آنجا به ترکیه عزیمت کنند ولی در همان ایام به علت پیش آمدن جنگ جهانی اول به ناچار در سنندج و در املاک پدری اردلان اقامت گزیدند.[۵]
فعالیت حرفه‌ای
مریم اردلان آموزگار و بنیان‌گذار اولین مدرسه دخترانه در سنندج بود. وی به دلیل علاقه به سوادآموزی دختران، منزل خود را به مدرسه تبدیل کرد و ضمن تدریس به تعلیم خیاطی و کارهای دستی مشغول شد. پس از چندی در سال 1305 به درخواست حاکم کردستان، مدرسه شخصی او به مدرسه دولتی تبدیل شد و نام این مدرسه به یاد مستوره اردلان (مستوره کردستانی) از زنان سخنور کردستان، مدرسه مستوره اردلان نامیده شد.[۵]
مریم اردلان پس از چند سال فعالیت در این مدرسه به تهران آمد و در اسفند 1308 تا سال 1314 در دو مدرسه دبستان به عنوان مدیر به انجام وظیفه مشغول شد. وی با حکم وزیر فرهنگ وقت، مدتی نیز به عنوان بازرس در وزارت فرهنگ مشغول به کار بود. همچنین مریم اردلان به خاطر خدمات فرهنگی خود مدال درجه یک علمی وزارت فرهنگ را به دست آورد. وی در سال 1317 به ریاست هنرستان دختران انتخاب شد. در آن سمت نیز بانی خدمات ارزنده و شایسته‌ای بود.[۵]
مریم اردلان مدتی نیز رئیس پرورشگاه دختران بود. این مراکز تربیتی در سال ۱۳۱۹ تعطیل و به دولت واگذار شد.[۳] وی به دلیل تسلط به زبان انگلیسی توسط وزارت فرهنگ دعوت شد که نمایندگی این وزارت را در بنگاه خاور نزدیک (ورامین) در امور فرهنگی بر عهده بگیرد.[۵] وی همچنین در اداره اصل چهار مأمور تربیت معلم در روستاها بود.[۶]
مریم اردلان علیرغم ابتلا به بیماری قلبی همچنان در خدمات فرهنگی مشغول بود تا سال 1345 که چشم از جهان فرو بست.[۴]
منابع
- ↑ فرخ زاد، پوران (1381). کارنمای زنان کارای ایران، از دیروز تا امروز. تهران: قطره. ص78.
- ↑ ساناساریان، الیز (1384). جنبش حقوق زنان در ایران (طغیان، افول و سرکوب از ۱۲۸۰ تا انقلاب ۱۳۵۷). ترجمه نوشین احمدی خراسانی. تهران: اختران. ص68.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ بامداد، بدرالملوک (1348). زن ایرانی از انقلاب مشروطیت تا انقلاب سفید. ج2. تهران: ابن سینا. ص70.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ دژم، عذرا (1384). اولین زنان. تهران: علم. صص48-50.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ ۵٫۳ خشایار وزیری، فخری قویمی (1352). کارنامه زنان مشهور ایران. تهران: وزارت آموزش و پرورش. صص113-116.
- ↑ پیرنیا، منصوره (1374). سالار زنان ایران. واشنگتن: مهر ایران. ص60.
پیوند به بیرون
نویسنده: سمیه سادات هاشمی