مهین توللی

مهیندخت فربود (توللی) /mahindokht farbod (tavallali)/ (1309 شـ 1389 ش.) داستان‌نویس ایرانی است.

زندگی‌نامه

مهیندخت فربود در سال 1309 در شیراز متولد شد. پدرش دکتر مسیح ‌فربود از پزشکان نامی شیراز بود. مهین‌دخت از کودکی و نوجوانی علاقه‌ای وافر به شعر و ادبیات داشت و همین علاقه منجر به ازدواج او با فریدون توللی شاعر، مترجم، باستان‌شناس معاصر به مهین توللی معروف شد. ثمره‌ی ازدواج مهین‌ و فریدون سه دختر به نام‌های نیما، فریبا و رهاست. مهیندخت در رشته باستان‌شناسی تحصیل کرد و مدتی مسئول موزه ایران باستان بود. او در دوم آبان سال ۱۳۸۹ درگذشت و در مقبره‌ی شاه‌دایی الله شیراز در کنار پدرش به خاک سپرده شد.

فعالیت‌های سیاسی

فریدون و مهین توللی به سبب فعالیت‌های سیاسی و حمایتشان از دکتر محمد مصدق حوادث گوناگونی را تجربه کردند. در کودتای بیست‌ و هشت مرداد ۱۳۳۲ طرفداران پهلوی دوم خانه‌ی آن‌ها را به آتش کشیدند و آن دو ناگزیر شدند مدتی برایِ زندگی به تهران بروند.

فعالیت‌های ادبی

مهین‌دخت پس از ازدواج با فریدون توللی با شاعران و نویسندگان معاصر آشنا شد و شروع به چاپ داستان‌های کوتاهش در مجله سخن کرد و سپس آنها را به صورت مجموعه سنجاق مروارید (1338) به چاپ رساند.مجموعه داستان‌های او بیشتر تحت تأثیر آدم‌ها و حوادث دوران زندگی او هستند. او در دوران حیاتش سه کتاب منتشر کرد: سنجاق مروارید (مجموعه‌ داستان) در سال ۱۳۳۸، ویولون شکسته (مجموعه داستان) در سال ۱۳۷۷ و مردِ من (مجموعه شعر) در سال ۱۳۸۱.

سنجاق مروارید مجموعه‌ای از داستان‌های کوتاه است که با مقدمه‌ای از فریدون توللی در سال ۱۳۳۸ به چاپ رسید. فریدون توللی در دیباچه‌ی این کتاب می‌نویسد: این وعده وفا شد و همسر دلبند من با استفاده از فرصت‌های اندکی که در گیر و دار اشتغالات خانوادگی به‌ دست می‌آورد به کار داستان‌نویسی پرداخت. در این میان، دوست و استاد ارجمندم دکتر خانلری عزیز هم دستگیر ما گردید و با درج پاره‌ای از داستان های مهین در مجله‌ی پر ارج سخن بر من و همسرم منت فراوان گذاشت. دیگر دوستان نیز التفات‌ها کردند و نتیجه‌ی آن همه لطف و عنایت این شد که همسر دلبند و هنرمندم پس از سالی چند به اصرار من تن داد و افتخار تدوین و طبع نخستین مجموعه‌ی داستان‌های خود را به من واگذاشت.

مجموعه داستان ویولون شکسته دومین اثر اوست که بعد وقفه‌ای طولانی، به درازای چند دهه به چاپ رسید که شامل یازده داستان کوتاه است که از وقایع سیاسی بیست‌ و هشت مرداد روایت می‌کند و به نظرمی‌رسد آن‌چنان قابلیت داستانی ندارند، اما به لحاظ تاریخی و ظهور اولیه نویسندگان زن دارای اهمیت است، هر چند از نثر زنانه‌ی ظریف اثر چندانی در آن نباشد. این کتاب ادای دینی است به افرادِ محترمی که در آن سال‌ها زیسته‌اند و در داستان‌های او حضور دارند.

مهین توللی به غیر از این دو مجموعه داستان کتاب شعری با نام مردِ من دارد که در سال ۱۳۸۱ در انتشارات سروا به چاپ رسیده است. در کارنامه‌ی فعالیت‌های او ریاست موزه‌ی پارس، یکی از قدیمی‌‌ترین موزه‌های شیراز نیز وجود دارد. او پس ازفوت فریدون توللی، انجمنی با نام خانه‌ی فریدون تشکیل داد که جلسات آن هر دو هفته یکبار، دوشنبه در منزل شخصی‌اش برگزار می‌شد. این جلسات محفلی ادبی- هنری بود که دوستداران شعر و موسیقی از جمله همایون خرم و فرامرز پایور را در آنجا جمع می‌کرد.

آثار مهین‌دخت فربود یا مهین توللی به دلیل شهرت همسرش در سایه قرار گرفته، به طوری که به زحمت می‌توان از زندگی و خط فکری و منشش اطلاعات موثقی به‌دست آورد. مهین‌دخت، خود نیز با کوشش فراوان آثار همسرش را نگهداری و حفظ کرد. یکی از ارزشمندترین کارهای او ضبط و نگهداری صدای فریدون توللی در زمان حیاتش بوده است. در هر حال مهین توللی جزو معدود نویسندگان زنی بوده است که در دهه‌ی سی شمسی و پهلوی دوم به طور مستقل دست به نوشتن داستان زده و نام خود را در زمره‌ی زنان داستان‌نویس ثبت کرده است.[۱]

مهین توللی در سال 1322 با فریدون توللی ازدواج کرد.

تا سال 1338 داستان های بابای مدرسه، گم شده، نامه یلدا، تنهایی، آبله کوب، سنجاق مروارید در دو مجموعه ی سنجاق مروارید و ویولون شکسته از او به چاپ رسید.

آثار

کتاب

1. سنجاق مروارید (1338). بی‌جا.[۲]
2. ویولون شکسته (1376). تهران: سروا.[۳]
3. مرد من (1382). تهران: سروا.[۴]

مقاله

1. آبله‌کوب (1339). هلال. فروردین و خرداد 1339. شماره 30 و31.
2. داستان‌های کوتاه: آبله‌کوب (1347). هلال. مرداد و شهریور 1347. شماره 82.[۵]

پیوند به بیرون

1. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران