جمعیت نسوان وطنخواه ایران
جمعیت نسوان وطنخواه (۱۳۰۱-۱۳۱۲) از انجمن‌های سری بود که با هدف فعالیت برای احقاق حقوق زنان توسط محترم اسکندری تأسیس شد.
تاریخچه
انجمن نسوان وطنخواه در سال 1301 ش.[۱] توسط محترم اسکندری تأسیس شد. پدر محترم اسکندری در اوایل انقلاب مشروطه از اعضای انجمن آدمیت ـــ از اولین محافل فراماسونری در ایران ــ بود. محترم اسکندری به دلیل همکاری پدرش با این محافل و تحت تأثیر افکار آنها به کمک عده‌ای از زنان جمعیت نسوان وطنخواه را تشکیل داد. این انجمن کمک‌های محرمانه‌ای را نیز از دولت دریافت می‌کرد. مهمترین هدف این انجمن احقاق حقوق زنان بخصوص پس از انقلاب مشروطه ذکر شده است. این انجمن برای تغییر فرهنگ دینی و ملی زنان و اقتدا به الگوهای غربی تلاش‌های گسترده‌ای انجام داد. از آنجایی که اعضای آن به اقشار متوسط و بالای زنان جامعه ایران محدود می‌شدند، هیچگاه نتوانستند به تشکلی فراگیر و سراسری تبدیل شوند. نورالهدی منگنه، فخرآفاق پارسای، فخر عظمی اغون (عادل خلعتبری)، مستوره افشار و صفیه اسکندری از اعضای سرشناس این انجمن بودند.[۲]رئیس اول محترم اسکندری که پس از فوت او مستوره افشار ریاست را برعهده گرفت، ملوک اسکندری، نایب رئیس و صاحب امتیاز مجله نسوان وطنخواه، نورالهدی منگنه، منشی اول و از نویسندگان مجله، نصرت مشیری، معلم کلاس اکابر، خانم شریفی، منشی دوم، عباسه پایور و ملکه ابوالفتح‌زاده، بازرس و کبری جنانی، شاهزاده اسکندری، طوبی بقائی، عفت‌الملوک و نظم‌الملوک خواجه نوری، فخرعظمی ارغون، هایده مقبل، توران افشار، اخترالسلطنه سیادت، آصف‌الملوک، اخترالسلطنه فروهر و عشرت‌الزمان آصف اعضای جمعیت بودند.[۳] جمعیت نسوان وطنخواه گرایش سوسیالیستی داشت و در حالی که دارای ۱۹۵ عضو رسمی بود در ۱۳۱4 ه.ش با فرمان رضاخان منحل شد.
اهداف
در اساسنامه انجمن نیز به اهداف زیر اشاره شده است:
تربیت دختران
ترویج صنایع وطنی
باسواد کردن زنان
نگاهداری از دختران بی‌سرپناه
تأسیس مریضخانه برای زنان فقیر
تشکیل هیئت تعاونی به منظور تکمیل صنایع داخلی
مساعدت مادی و معنوی نسبت به مدافعان وطن در موقع جنگ[۲]
فعالیت‌ها
برپایی مراسم سخنرانی: اعضای این انجمن هرکجا عده‌ای از زنان و دختران حضور داشتند سخنرانی کرده و آنها را به تفکر در مورد وضع زنان در ایران و مقایسه آن با زنان اروپایی تشویق می‌کردند.
تشکیل کلاس اکابر برای خانم‌های بزرگسال: در اواخر سال 1302 هیئت مدیره جمعیت، مدرسه اکابر مخصوص آموزش زنان بزرگسال را تأسیس کرد و به پیشنهاد نورالهدی منگنه قرار شد ابتدا یک کلاس برای بی‌سوادان دایر شود و بعد آن را به صورت یک دبیرستان دربیاورند. شاگردان در این مدرسه به صورت رایگان پذیرفته می‌شدند.
اجرای نمایشنامه: یکی دیگر از راه‌هایی که «جمعیت نسوان وطنخواه» برای ترویج دیدگاه‌ها و ارزش‌های خود از آن بهره گرفتند، برپایی و اجرای تئاتر و نمایشنامه بود. این جمعیت توانست با اجرای نمایش و فروش بلیط، مخارج دایر کردن کلاس‌های اکابر زنان را تأمین کند.[۴] برای حصول این منظور در منزل نورالهدی منگنه نمایشی به نفع دایر کردن کلاس‌ها ترتیب داده شد.[۵]
انتشار مجله «نسوان وطنخواه»: این نشریه در سال 1301 به مدیریت ملوک اسکندری منتشر شد و تا سال 1305 نیز انتشار آن ادامه داشت. مندرجات مجله غالباً مطالب مربوط به زنان و تربیت دوشیزگان بود. این مجله تلاش داشت تا تغییراتی در طرز تفکر و زندگی زنان ایجاد کند. مطالب مندرج در این نشریه بیشتر حول مباحث ذیل بود:
معرفی زنان مشهور غربی، ترویج انواع مد لباس: این انجمن با مقایسه زنان مذهبی و سنتی ایرانی با زنان فرنگی زنان ایرانی را کهنه‌گرا، خرافاتی، بی‌سواد، بدبخت نمایش می‌داد و زنان فرنگی را زنانی امروزی، اجتماعی، باسواد و سعادتمند معرفی می‌کرد.
پوشیدن لباس وطنی از شعارهای برجسته این جمعیت محسوب می‌شد[۴] و شاید بتوان گفت مهمترین اقدام این انجمن سوزاندن نسخه‌هایی از کتاب «حیله‌های زنان» در میدان توپخانه تهران باشد.
منابع
آفاری، ژانت (1377). انجمن‌های نیمه سری زنان. ترجمه یوسفیان، جواد. تهران: بانو.
فتحی، مریم (1383). کانون بانوان: با رویکردی به ریشه‌های تاریخی حرکت‌های زنان در ایران. تهران: مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
- ↑ ساناساریان، الیز (1384). جنبش حقوق زنان در ایران (طغیان، افول و سرکوب از ۱۲۸۰ تا انقلاب ۱۳۵۷). ترجمه نوشین احمدی خراسانی. تهران: اختران. ص63.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ بامداد، بدرالملوک (1348). زن ایرانی از انقلاب مشروطیت تا انقلاب سفید. ج1. تهران: ابن سینا. ص47.
- ↑ بامداد، بدرالملوک (1348). زن ایرانی از انقلاب مشروطیت تا انقلاب سفید. ج2. تهران: ابن سینا. ص28.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ناهید، عبدالحسین (1360). زنان ایران در جنبش مشروطه. تبریز: نشر احیا. ص115.
- ↑ بامداد، بدرالملوک (1348). زن ایرانی از انقلاب مشروطیت تا انقلاب سفید. ج2. تهران: ابن سینا. ص25.