ملکه بقائی کرمانی
ملکه بقائی کرمانی (1293 [۱]- ؟ ) نویسنده، معلم و فعال حقوق زنان بود.
او در تهران و پاریس در رشتههای تعلیم و تربیت و روانشناسی کودک تحصیل کرد و سال‌ها معلم کودکان در مدارس تهران بود. در دهه 1330 برای بهبود شرایط کار معلمان، به مجادله‌ای چند ساله با وزیر فرهنگ پرداخت و موفقیت‌هایی یافت. آثارش ریشه در تجربه های زندگی او دارد. ملکه بقائی که از فعالان مبارزه برای کسب حقوق زنان بود، چند اثر در توصیف شرایط زندگی آنان نوشت، مثل زن ها چه می گویند؟ یا رمان بوسه تلخ (1336) که فضایی عصبی و پرتنش دارد. او سالهای پایانی عمر را در آمریکا گذراند و مجموعه شکسته بالان (1363) را در آنجا منتشر کرد. آثار او از نخستین نمونه های داستانی است که در آنها از دید یک زن به مسائل زنان پرداخته شده است.[۱]
زندگی‌نامه
ملکه بقائی کرمانی دختر میرزا شهاب کرمانی راوری بود. او در سال ۱۲۹۳ و در خانواده‌ای به دنیا آمد که پدر از فعالان انجمن‌های مخفی وابسته به لژ بیداری ایران، رهبر مجمع احیاء نفوس کرمان و رئیس فرقه‌ی دمکرات کرمان بود. میرزا شهاب بقایی نماینده مردم سیرجان در دوره چهارم و پنجم مجلس شورای ملی بود . به علاوه برادرش مظفر بقائی، از رجال سیاسی عصر پهلوی دوم و از بنیان‌گذاران جبهه‌ی ملی بود.[۲] ملکه علاوه بر برادرش مظفر، 5 خواهر به نام‌های تاجی، مریم، رابعه، ایراندخت و اختر داشت.
گویا ملکه در امور عام‌المنفعه همچون آموزش نیز مشارکت داشته و تصویری از او در حال سخنرانی در افتتاحیه دوره دوم دبیرستان شهپر در روزنامه سیاست ما به تاریخ 26 فروردین 1334 منتشر شده است.[۳]
ملکه بقائی فارغ التحصیل مدرسه عالی دارالمعلمات بود. او سالهای متمادی به عنوان معلم کودکان در تهران کار کرد.[۲]ملکه بقائی مدیر دبیرستان شهپر تجریش[۴] و کارمند وزارت فرهنگ بود. کودکستان، دبستان و دبیرستان شهپر با همت و پشتکار ملکه بقائی به صورت موسسه‌ای فرهنگی درآمد.[۵]
فعالیت‌های سیاسی
ملکه که در فضایی سیاسی رشد کرده بود چندین اثر درباره‌ی شرایط زندگی زنان ایرانی نوشت که کتاب زنها چه میگویند؟ معروف‌ترین آن در این زمینه بوده است. رمان بوسه‌ی تلخ همچون اغلب آثارش روایت‌هایی حدیث نفس‌گونه است و با حساسیتی ذهن‌گرایانه و کمتر متکی بر هیجان‌های بیرونی نوشته شده است. این رمان در سال ۱۳۳۶ توسط انتشارات کتابخانه‌ی اقبال به چاپ رسیده است. نسخه دیگری از این رمان که توسط چاپخانه آتشکده چاپ و توزیع شده، نیز در دسترس است. رمان او از سال ۱۳۲۳ جنجال دامنه‌داری را با وزارت فرهنگ وقت به دفاع از حقوق آموزگاران علوم تربیتی آغاز کرد و سرانجام موفق شد که گام‌های مؤثری در راه بهسازی زندگی مادی آنها بردارد.
آثار ملکه بقائی نخستین نمونه‌های داستانی است که از دید یک زن به مسائل زنانه پرداخته است. از مهم‌ترین زنان داستان‌نویس پیش از او ایراندخت تیمورتاش، زهرا خانلری و سیمین دانشور بوده‌اند و از زنان داستان‌نویس هم‌دوره با خودش نیز می‌توان از بهین‌دخت دارایی و مهین توللی نام برد.
ملکه سالهای پایانی عمرش را در آمریکا گذراند و مجموعه‌ی شکسته‌بالان را در سال ۱۳۶۳ در لس آنجلس منتشر کرد و در آن نیز به دفاع از حقوق زنان و تجزیه و تحلیل رویکردهای حقیقی اجتماعی پرداخت. [۶]
آثار
- زنها چه میگویند (بی تا). بی جا.[۷]
- بوسه تلخ (1336). تهران: اقبال.[۸]
- مجموعه داستان شکسته‌بالان (1363). لس آنجلس: کتاب سورپ. [۳]
روزنامه سیاست ما، 26 فروردین 1334، شماره 630
(در حال تکمیل)
منابع
- ↑ ع‍اب‍دی‍ن‍ی، حسن (1401). دختران شهرزاد: زنان نویسنده ایرانی. ویراستار احمد سمیعی‌گیلانی. تهران: نشر چشمه. ص16.
- ↑ میرعابدینی، حسن (1386). فرهنگ داستان نویسان ایران از آغاز تا امروز. تهران: چشمه. ص57.
- ↑ کتابشناسی ادبیات داستانی معاصر فارسی از مشروطه تا سال ۱۳۸۹(1390). زیر نظر فریده رازی، با همکاری عذرا شجاع‌کریمی و آزاده گلشنی. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی. ص63.