مستوره کردستانی
زندگی نامه
ماه شرف ب‍ن‍ت ابوالحسن ملقب به مستوره اردلان در سال 1220ق. در زمان حکومت امان الله خان در خانواده ای اهل فرهنگ در سنندج به دنیا آمد. خانواده وی، برخلاف فرهنگ و سنت آن زمان، او را به آموختن علوم آن زمان تشویق کرده و وی در دوره ای که بسیاری از زنان و حتی مردان از حداقل سواد محروم بودند، توانست علوم دینی و ادبی را فراگیرد. ماه شرف با ذوق و قریحه شاعری خود، توانست به یکی از شاعران نامدار این دوره تبدیل شود. وی زبان‌های کُردی، فارسی و عربی را نزد پدرش ابوالحسن بیگ قادری آموخت. مستوره اردلان در تاریخ نویسی نیز مانند سایر مورخان آن دوره به شهرت رسید. وی نخستین تاریخ نگار زن در ایران است.
بنا به مصالح قومی و سیاسی و در سن 24 سالگی با خسرو خان، فرزند امان الله خان والی سنندج ازدواج کرد؛ این ازدواج هفت سال به طول انجامید و چون خسرو خان شاعر بود، مستوره بیشتر اوقات خود را به مطالعه و سرودن شعر و نوشتن تاریخ گذراند؛ همسرش نیز بیشتر او را بدین کار تشویق می‌نمود. ماه‌شرف در میان شاعران فارسی‌زبان با یغمای جندقی ارتباط شعری داشت و با سید عبدالرحیم مولوی که از بزرگان مکتب شعر گورانی است آشنا بود زیرا هر وقت سید عبدالرحیم مولوی به دیدار دوستانش غلامشاه خان اردلان و رضاقلی خان اردلان به سنندج می‌آمد با مستوره نیز ملاقات می‌کرد و او را تشویق می‌نمود که شعر کردی گورانی بگوید.
پس از مرگ خسروخان و حسادتهای والیه- حسن جهان خانم دختر فتحعلیشاه و همسر اول خسروخان- به امیران بابان در سلیمانیه پناهند شده و تا پایان عمر (1264ق.) در آنجا سکونت گزید.
آثار
از آثار او می توان به مجمع الادبا، دیوان شعر، تاریخ الاکراد یا تاریخ اردلان، اثر جاودانه وی و یکی از مهمترین منابع مربوط به کرد و کردستان، و کتابی درباره عقاید و تعلیمات اسلامی اشاره کرد.
منابع
رجبی، محمد حسن(1374). مشاهیر زنان ایرانی و پارسی گوی، از آغاز تا مشروطه. تهران: سروش
زن‍دگ‍ی‌ن‍ام‍ه و خ‍دم‍ات ع‍ل‍م‍ی و فرهنگی مستوره‌کردستانی(1385). ویراستار امید قنبری.- تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
فرخ زاد، پوران (1381).کارنمای زنان کارای ایران، از دیروز تا امروز. تهران: قطره.
قویمی، فخری (1352). ک‍ارن‍ام‍ه زنان م‍ش‍ه‍ور ایران در ع‍ل‍م، ادب، س‍ی‍اس‍ت، م‍ذه‍ب، ه‍ن‍ر، ت‍ع‍ل‍ی‍م و ت‍رب‍ی‍ت، از ق‍ب‍ل از اس‍لام تا ع‍ص‍ر ح‍اض‍ر. تهران: کتابهای جیبی.