فریده ماشینی

فریده ماشینی (1339-1391) از دانشجویان پیرو خط امام، فعال فرهنگی، سیاسی و اجتماعی زنان و اولین دانش‌آموخته مطالعات زنان از دانشگاه علامه طباطبایی بود. او قرآن پژوه و از پیشگامان نواندیشی دینی زنان در ایران بوده است.

زندگی‌نامه

فریده ماشینی  در 17 مرداد 1339 در خانواده‌ای مذهبی متولد شد. تحصیلات دورۀ عمومی را در دبیرستان هدف با نمرۀ عالی، و تحصیلات دانشگاهی را در دانشگاه‌­های امیرکبیر، تهران و علامه طباطبائی با موفقیت پشت سر گذاشت. او در دورۀ دکتری دانشگاه تربیت مدرس نیز پذیرفته شد، اما امکان ادامه تحصیل نیافت. از 13سالگی در جلسات قرآن خانم گرجی شرکت میکرد؛ در مسجد امام جماعت و معلم قرآن بانوان بود و در دانشکدۀ فنی عضو فعال انجمن اسلامی بود. در 19سالگی جزو معدود دخترانی بود که در اشغال سفارت آمریکا نقشی مؤثر داشت. او در سال 1360 با رحیم عبادی ازدواج کرد که حاصل این ازدواج یک پسر و یک دختر بود.

فریده ماشینی در سال 1359 به عنوان دبیر به استخدام آموزش و پرورش درآمد و تا پایان حیات خود به این همکاری ادامه داد. او در طول حیات خود علاوه بر تدریس در آموزش و پرورش همزمان به فعالیت‌­های قرآنی و پژوهشی اهتمام وافر داشت. فریده ماشینی با تغییر رشته از مهندسی شیمی به مطالعات زنان در مقطع کارشناسی ارشد مطالعات خود را در حوزۀ مسائل زنان به صورت آکادمیک ادامه داد و اولین فارغ التحصیل این رشته بود. او همزمان با حضور در میان اقشار مختلف اجتماعی با نهادهای مدنی و سازمان‌های غیردولتی همکاری می‌کرد.

فریده ماشینی با حضور مؤثر در نهادهای سیاسی و مدیریتی (عضویت در شورای مرکزی حزب مشارکت و ریاست کمیسیون زنان)، مشاوره به نهادهای امور زنان در وزارت آموزش و پرورش، وزارت کشور، مرکز مشارکت امور زنان ریاست­ جمهوری، کمیتۀ مشورتی سید محمد خاتمی و عضویت در هیئت مدیره مؤسسه مطالعات زنان، اثرگذاری خود در ابعاد مختلف نظری، مدیریتی، قانون­گرایی و حمایت­‌های اجتماعی را توسعه بخشید. او حتی در دوران بیماری، نیز پیگیری امور خانواده‌­های آسیب‌­دیده همچون خانواده­‌های محرومان و شهدا بود. حضور در برنامه‌­ها و فعالیت‌­های اجتماعی، مذهبی و نشست­‌های تخصصی و علمی، مشارکت فعال در سمینارها و کنفرانس‌­های بین­‌المللی در اقصی نقاط جهان از دیگر فعالیتهای ایشان بود.

او در دهم خرداد 1391 در اثر بیماری درگذشت.

سوابق تحصيلی

 کارشناسی ارشد جامعه شناسی/ گرایش مطالعات زنان دانشگاه علامه طباطبائی، 1384

کارشناسی رشته مهندسی شیمی و علوم پایه دانشگاه امیرکبیر و تهران، 1367

دیپلم ریاضی دبیرستان هدف تهران، 1358

سوابق اجرایی و آموزشی

دبیر و کارشناس ارشد پژوهشگاه وزارت آموزش و پرورش

عضو هیئت مؤسس و هیئت مدیره مرکز مطالعات زنان

مشاور امور زنان در وزارت آموزش و پرورش ـ

مشاور امور زنان در وزارت آموزش و پرورش وزارت کشور ـ

مشاور امور زنان در مرکز امور مشارکت زنان

محقق و پژوهشگر مسائل زنان

كارشناس ارشد گروه پژوهشی مطالعات زنان در آموزش و پرورش، پژوهشكده تعليم و تربيت

مشاور مديركل دفتر امور زنان وزارت آموزش و پرورش

پژوهشگر مسائل جنسيتی و مسائل زنان در آموزش و پرورش

همكاری در برنامه‌ريزی و برگزاری نشست‌های تخصصی "چگونگی مواجهه نظام آموزش و پرورش با موضوع تشابهات و تفاوت‌های جنسيتی"، پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش، 1388

دبير علمی همايش «زن و نوانديشی دينی»، حسينيه ارشاد، 1387

شركت در سمينار women in/and  Politics. بلژيك، بروكسل. نوامبر 2008

برنامه‌ريزی و مديريت كارگاه آموزشی بررسی نقش مديران مدارس در تربيت دختران دانش‌آموز، سازمان آموزش و پرورش استان سيسستان و بلوچستان، 1384

همكاری در برنامه ريزی و برگزاری کارگاه آموزشی روش‌شناختی پژوهش با رويکرد جنسيتی دی ماه 1378. پژوهشكده تعليم و تربيت

داور و ارزياب مقالات همايش ملی مهندسی اصلاحات در آموزش و پرورش، 1381

همكاری در برنامه‌ريزی و برگزاری اولين نشست علمی بررسی اولويت‌های پژوهشی دختران دانش‌آموز با همکاری دانشکده روانشناسی و علوم تربيتی دانشگاه تهران و پژوهشكده تعليم و تربيت، خردادماه 1380

همكاری در برنامه‌ريزی و برگزاری اولين نشست مشورتی گروه مطالعات زنان با حضور صاحب‌نظران تعليم و تربيت و استادان دانشگاه‌ها مهرماه 1378

فعالیت‌های فرهنگی

فریده ماشینی پس از تعطیلی دانشگاه در جریان انقلاب فرهنگی در مهرماه  سال تحصیلی 60 – 1359 به همراه گروهی از اعضای انجمن اسلامی دانشگاههای دیگر جذب آموزش و پرورش شد. ناحیۀ 7 آموزش و پرورش تهران که بعدها به منطقۀ 16 تغییر نام یافت به جهت ماهیت جغرافیائی، سیاسی و انقلابی در جنوب شهر تهران (مناطق نازی­آباد و جوادیه) دارای حساسیت ویژه ای بود. مدارس این منطقه پایگاه فعالیتهای گروه­های سیاسی منتقد و بعضاً معاند مانند مجاهدین خلق(منافقین) بود. برخی مربیان و معلمانی که در مقطع پس از شکل­ گیری انقلاب در این منطقه همکاری داشتند، عبارت بودند از: سعید حجاریان،احمدحجاریان،محسن مصلح،اصغرحدایاری، بیژن نامدار زنگنه، علی­ اصغر فانی، هادی عزیززاده، مهدی رجب­ بیگی، عزت­ اله ضرغامی، بیژن گلشن، حسین محمدی، شهید جعفر ذاکر، حیدر زندیه، سهیلا جلودارزاده، منیژه متولیان، اقدس غفاری، فاطمه تندگویان، نرگس کریمی،مریم قبادی ، رویا بلوری،نادره ندیم ، قاطمه ناظری ، منصور ساعتچی و ... فریده ماشینی. این افراد به صورت مستمر و گاه هفتگی باآقایان منتظری، مشکینی، صانعی، جوادی آملی ، حائری شیرازی، موسوی خوئینی­ها و دیگر شخصیت­های غیرروحانی، نشست­هایی برای کارآمدی برنامه­ های آموزش و پرورش برگزار می کردند. در سال­های 1363 تا 1368، این هستۀ فرهنگی در سطح استان تهران به جمعی اثرگذار بدل شد. پس از مدت کوتاهی، مسئولیت امور تربیتی دبیرستان­های منطقه 16 به او سپرده شد.

فریده ماشینی پس از ریاست جمهوری سید محمد خاتمی در سال 1376 به همراه برخی از افراد همین هسته دفتر امور زنان را در وزارت آموزش و پرورش طراحی و پایه ­گذاری کردند.

فعالیت‌های اجتماعی

همزمان با جنگ ایران و عراق و با شهادت تعدادی از دوستان همکار فریده ماشینی مانند ذاکر، رجب­ بیگی و بیژن گلشن فریده ماشینی رسیدگی به امور همسران و فرزندان و خانواده ­های شهیدان را داوطلبانه بر عهده گرفت. وی از نخستین کسانی بود که در منزل شهیدان حضور می­ یافت. او با تشکیل جلسات قرآن در منزل شهید ذاکر به ­صورت هفتگی و مستمر، برای تقویت روحیۀ ایثار و صبر و مقاومت در این خانواده ­ها قدمی عملی برداشت. این جلسات تفسیر قرآن تا زمان حیات او یعنی برای بیش از 30 سال ادامه داشت. از همان سال60 تا سال 90 دیدار با خانواده شهدا برنامه هفتگی فریده ماشینی بود. رسیدگی به خانواده های محرومین و مستمندان از دیگر فعالیتهای ایشان بود.

فعالیت‌های سیاسی

فریده ماشینی عضو انجمن اسلامی دانشگاه امیرکبیر بود و همین امر به مشارکت او در تسخیر سفارت آمریکا منجر شد. او از معدود زنانی بود که در کنار سایر دانشجویان مسلمان پیرو خط امام از ابتدا تا انتها در این اقدام حضوری فعال داشت. او سپس با حضور در شورای مرکزی حزب مشارکت ایران اسلامی ریاست کمیسیون زنان و عضویت در دفتر سیاسی حزب را بر عهده گرفت. او از اعضای شورای مرکزی زنان اصلاح طلب بود. اهتمام ویژه به تقویت و توسعۀ نهادهای مدنی به­ ویژه در حوزۀ زنان و جوانان از دغدغه­ های اصلی او بود..

حضور و فعالیت در نهادهای مدنی زنان ، مشارکت و همکاری با سازمانها و نهادهای غیردولتی بخش از برنامه مستمر زنده یاد فریده ماشینی بود.

فعالیت‌های مذهبی

او از اوان کودکی با قرآن مانوس بود. از 13 سالگی در جلسات تفسیر قرآن منیره گرجی شرکت می کرد و توانست با مفاهیم قرآن به صورت عمیق آشنا شود. تسلط او به زبان عربی او را در فهم مفاهیم قرآنی توانمند ساخته بود. او با تمرکز بر روی مطالعات قرآنی و مسائل زنان می‌کوشید تا پژوهش‌های متعدد و جلسات بحث و بررسی مستمری را سامان­دهی کند و به انجام تحقیقات و نگارش مقالات، شرکت در نشست‌های علمی و کارگاه­‌های آموزشی، نتایج مطالعات خود را در قالب نواندیشی دینی و نوآوری‌­های اجتماعی به جامعه عرضه کند. فریده ماشینی یکی از «پیشروان اندیشه فمینیسم اسلامی» در ایران بود.

فعالیت­‌های بین‌­المللی

خانم ماشینی مسلط به زبان عربی و انگلیسی بود و به علاوه علاقه فراوانی به تعامل، گفتگو و هم ­اندیشی در عرصه­ های بین­ المللی داشت. از همین رو در طول زندگی کوتاه خود بالغ بر 30 مسافرت خارجی (از جمله افغانستان، تاجیکستان، فرانسه، بلژیک، سوئد، مالزی، تونس) داشت. او در تدوین بیانیه‌ها و منشور زنان نقش مؤثری ایفا نمود.

جایزه فریده ماشینی

به پاس سه دهه فعالیتهای فریده ماشینی در حوزه زنان و به عنوان اولین دانش آموخته رشته مطالعات زنان در ایران، قرآن پژوه، کنشگر اجتماعی و مدنی و از پیشگامان نواندیشی دینی زنان «جایزه مطالعات زنان» به نام او ثبت و با شناسایی و معرفی مقالات، آثار، چهره ها و فعالیت های برتر از برگزیدگان در هر سال به مناسبت سالگرد ایشان تقدیر به عمل می آید.

اهداف جایزه

جایزه مطالعات زنان با هدف شناسایی و معرفی مطالعات و تحقیقات برتر در حوزه زنان، تقدیر و تشویق از محققان و معرفی آثار و تألیفات انجام شده در حوزه زنان، برگزار می گردد.

محورهای فراخوان جایزه

•   پایان نامه و مقالات برجسته دارای ارزش علمی بالا و دارای آثار و نتایج مفید برای زنان با تأکید بر حوزه علوم اجتماعی
•   تألیفات برجسته دارای ارزش علمی
• کنشگران و محققان برجسته در دو محدوده سنی جوان و پیشکسوت

جوایز برگزیدگان

به نفرات برتر هر بخش تندیس، لوح تقدیر و نیم سکه بهار آزادی اهدا می شود.