انجمن مخدرات وطن

‌انجمن مخدرات وطن (1289ش.) از انجمن‌های زنان در اواخر دوران قاجار بود که پس از مشروطه شکل گرفت. این انجمن دارای رویکرد استقلال‌طلبانه و ضداستعماری بود و علاوه بر تمرکز بر روی حقوق زنان فعالیت‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی داشت.

تاریخچه

انجمن مخدرات وطن در سال ۱۲۸۹ش. با مشارکت عده‌ای از زنان سرشناس از جمله همسر آقا سید کاظم رشتی، همسر یپرم خان ارمنی، همسر میرزا سلیمان خان میکده، همسر ملک‌المتکلمین، دختر سپهسالار تنکابنی، آغابیگم دختر شیخ هادی نجم‌آبادی، صدیقه دولت‌آبادی و آغا شاهزاده امین برای اولین بار در منزل پدر زینت امین تشکیل شد. در اولین جلسه، هیئت مدیره‌ای متشکل از آغابیگم دختر آقا شیخ هادی نجم‌آبادی (رئیس انجمن)، آغا شاهزاده امین (خزانه‌دار انجمن) و صدیقه دولت‌آبادی (منشی انجمن) انتخاب شدند. برنامه‌های انجمن مخدرات وطن را اعضای هیأت مدیره تعیین می‌کردند. چند نفر از اعضای انجمن سخنرانی می‌کردند و موضوع سخنرانی‌ها بر محور مشکلات و مسائل زنان بود. هر چند که به موضوعاتی چون مسائل سیاسی و فرهنگی کشور نیز راه پیدا می‌کرد.

هیأت مدیره انجمن مخدرات وطن برای گسترش فعالیت‌ها و پیشبرد اهداف انجمن کارهای مختلفی انجام می‌دادند که از آن جمله می‌توان به برگزاری مجالس جشن، نمایشنامه یا برنامه‌های تفریحی و سرگرم کننده اشاره کرد. این برنامه‌ها با توجه به شرایط حاکم بر جامعه ایران انتخاب می‌شد و از آنجایی که زنان و دختران در محیط بسته خانواده محدود بودند، ارائه این برنامه‌ها برای آنها جذابیت‌های خاصی داشت و هم اینکه انجمن با این کار عضوگیری کرده و باعث می‌شد که زنان بیشتری به این انجمن بپیوندند.

اهداف و فعالیت‌ها

دیدگاه‌های این انجمن در قالب استقلال ایران، تقویت مشروطه و جلوگیری از نفوذ بیگانگان مطرح شده و در پی آن خواهان جلوگیری از واردات کالاهای خارجی همچون شکر و کالسکه و وام نگرفتن از کشورهای دیگر شدند.این انجمن استقراض خارجی را مغایر با استقلال کشور می‌دانست و خواستار حمایت مالی زنان از دولت مشروطه بود. برای رسیدن به این هدف و برای آگاه کردن زنان نسبت به لزوم پرداخت اعانه ملی جلسه های توجیهی برگزار کرده و اعضای انجمن ضرورت پرداخت اعانه ملی را به حاضران توضیح می‌دادند. مخالفت گسترده مردم با استقراض خارجی موجب شد تا مجلس شورای ملی طرح استقراض خارجی را مسکوت گذارد و علاوه بر جمع‌آوری کمک‌های مالی مردم، با افزودن مالیات مشروبات الکلی و تریاک و توتون پول مورد نیاز دولت را تأمین کند.

از فعالیت‌های مهم این انجمن می‌توان به مقاومت و اعتراض در برابر اولتیماتوم روسیه در پاییز 1289 (29 نوامبر سال 1911) به دولت ایران در مورد مشورت مجلس ایران با دو دولت روس و انگلیس پیش از اتخاذ هر تصمیمی، و تهدید به حمله نظامی به پایتخت در صورت انجام عملی خلاف اولتیماتوم بود که منجر به تجمع و سخنرانی در مقابل مجلس شورای ملی شد. آنها خواستار استقلال کشور و عدالت اجتماعی بودند. از زنان فعال این اعتراض که اشعاری پرسوز و گداز در دفاع از مشروطه در برابر مجلس خواند، بانو زینت امین بود.

این انجمن مدرسه‌ای برای دختران یتیم و کلاس‌های آموزش بزرگسالان و درمانگاه زنان نیز تأسیس کرد. هزینه آن با برگزاری جشنی در باغ عزیز خان خواجه تأمین شد. گفته می‌شود عده زیادی از بانوان و از جمله چند زن اروپایی برای دیدن این نمایش به باغ عزیزخان رفتند و مبلغ چهارصد تومان نیز جمع آوری شد. در اطلاعیه‌ای انجمن هدف از تأسیس مدرسه را چنین بیان کرد: «نسوان ایتام را مجاناً تربیت کرده لوازم تحصیلی و لباس مجاناً به آنها داده می‌شود». مدیریت مدرسه به زنی ارمنی واگذار شد و برای آنکه دختران مسلمان هم بتوانند به آنجا بروند، وی با چادر و نقاب در محل مدرسه حاضر می‌شد.

منابع

نویسنده: سمیه سادات هاشمی