تفاوت میان نسخه‌های «سازمان زنان ایران»
H-ghahremani (بحث | مشارکتها) |
Boroujerdi (بحث | مشارکتها) |
||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
سازمان زنان ایران (تأسیس ۱۳۴۵- انحلال 1357) یک سازمانی دولتی بود که در دوره پهلوی دوم زیر نظر [[اشرف پهلوی]] با هدف بالابردن دانش فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی زنان ایران و آگاه نمودن آنان به حقوق خود و | سازمان زنان ایران (تأسیس ۱۳۴۵- انحلال 1357) یک سازمانی دولتی بود که در دوره پهلوی دوم زیر نظر [[اشرف پهلوی]] با هدف بالابردن دانش فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی زنان ایران و آگاه نمودن آنان به حقوق خود و وظایف و مسئولیت‌های خانوادگی و اجتماعی و اقتصادی فعالیت خود را شروع نمود. | ||
=== پیشینه === | === پیشینه === | ||
| سطر ۲۳: | سطر ۲۳: | ||
=== ارکان اجرایی === | === ارکان اجرایی === | ||
سازمان زنان ایران دارای سه رکن اجرایی بود که عبارت بودند از: | سازمان زنان ایران دارای سه رکن اجرایی بود که عبارت بودند از: | ||
''' | '''مجمع عمومی''' که بخش اصلی مدیریت و برنامه‌ریزی سازمان بود و وظیفه تصمیم‌گیری درباره موضوعات مربوط به وظایف سازمان را برعهده داشت. اعضای این مجمع به پیشنهاد دبیرکل و تصویب شورای مرکزی انتخاب می‌شدند.<ref name=":2" /> | ||
'''شورای مرکزی''' که مرکب از یازده نفر عضو بود که شش نفر از طرف ریاست و پنج نفر از طرف مجمع عمومی منتصب می‌شدند.<ref>سازمان زنان ایران (1352). ''اساسنامه سازمان زنان ایران.'' ص10.</ref> | |||
'''دبیرخانه مرکزی''' که مرکب از دبیرکل و کارکنانی بود که از طرف دبیرکل، برای اجرای برنامه‌ها ضروری تشخیص داده می‌شدند و تمامی آنها موظف بودند به تعداد متناسب با وسعت جغرافیایی جمعیت و تعداد مراکز رفاه در هر شعبه از استان، مشغول به کار شوند. دبیرکل از سوی ریاست عالیه از میان اعضای شورا تعیین و برای مدت دو سال منصوب می‌شد. عمده‌ترین وظایف دبیرکل، تهیه دستور موقت جلسات مجمع عمومی و شرکت در آن جلسات و نظارت بر امور شعب سازمان و اداره کلیه امور و تشکیلات دبیرخانه و اجرای برنامه‌های آن بود.<ref>''زن ایرانی از شالیزار تا وزارت'' (1350). تهران: انتشارات سازمان زنان ایران. ص24.</ref> | |||
=== کمیته‌ها === | |||
سازمان زنان ایران دارای 9 کمیته بود که عبارت بودند: کمیته‌های حقوقی، آموزش، بهداشت و رفاه خانواده، امور بین‌المللی، زنان شاغل، مطالعاتی، جمعیت‌شناسی و عضویت، امور دختران دانشجو و کمیته روابط عمومی. در این کمیته‌ها، زنان و مردان شکل داوطلب شرکت می‌کردند.<ref name=":0" /> | سازمان زنان ایران دارای 9 کمیته بود که عبارت بودند: کمیته‌های حقوقی، آموزش، بهداشت و رفاه خانواده، امور بین‌المللی، زنان شاغل، مطالعاتی، جمعیت‌شناسی و عضویت، امور دختران دانشجو و کمیته روابط عمومی. در این کمیته‌ها، زنان و مردان شکل داوطلب شرکت می‌کردند.<ref name=":0" /> | ||
نسخهٔ ۲۵ مارس ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۱۸
سازمان زنان ایران (تأسیس ۱۳۴۵- انحلال 1357) یک سازمانی دولتی بود که در دوره پهلوی دوم زیر نظر اشرف پهلوی با هدف بالابردن دانش فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی زنان ایران و آگاه نمودن آنان به حقوق خود و وظایف و مسئولیت‌های خانوادگی و اجتماعی و اقتصادی فعالیت خود را شروع نمود.
پیشینه
سازمان زنان ایران، پیش از شکلگیری از سال 1337 شمسی تشکیلات خود را در سازمانی به نام شورای عالی جمعیت‌های زنان شکل داد، اما انتقادات زیادی در مطبوعات علیه این شورا به دلیل کم تحرکی آن مطرح شد.[۱][۲]همین امر زمینه را برای انحلال شورا فراهم آورد. در خلال مقدمات تشکیل سازمان زنان ایران، افراد متنفذ در شورای عالی جمعیت‌های زنان (که متشکل از 29 نفر زن بود) با انحلال شورا به مخالفت برخاستند. به عقیده سخنگوی گروه مقاومت‌کننده شورا، فرخ‌رو پارسای که معاونت وزارت آموزش و پرورش وقت را عهده‌دار بود، شورای عالی به ثبت رسیده و انحلال یا هر گونه تغییر در آن، باید طبق اساسنامه و با تصویب دو سوم از اعضای شورا باشد. این کشمکش بین دو جناح به مدت یک ماه طول کشید تا اینکه اشرف پهلوی طی یک مصاحبه مطبوعاتی، موجودیت سازمان زنان ایران و انحلال شورای عالی جمعیت‌های زنان را رسماً مطرح کرد. او در این مصاحبه، ضمن بیان اهداف اساسی سازمان زنان اعلام کرد تا انجام انتخابات مجمع عمومی سازمان زنان ایران، دبیرخانه شورای عالی جمعیت‌های زنان به انجام وظایف خود ادامه خواهد داد.[۳]
آغاز تشکیل
با تشکیل اولین مجمع عمومی زنان در تاریخ 28 آبان ماه 1345 ش. سازمان زنان ایران عملاً موجودیت یافت. در این گردهمایی که سه روز به طول انجامید و شش هزار نفر از زنان ایرانی شرکت داشتند، اشرف پهلوی درباره ساختار و عملکرد سازمان به سخنرانی پرداخت. در این اجتماع که نمایندگان زنان اقشار مختلف جامعه حضور داشتند پروین مؤید ثابتی، شمسی حکمت، مهوش صفی‌نیا، اختر معدل، فلورا طغرل، ایران اعلم و عزت معتمدی به عنوان اعضای هیئت مدیره، و هما نوشیروانی، فخرالسادات امین، هما افضل، فرزین فریدنی، پروین بوذری و هما روحی به عنوان اعضای انتصابی انتخاب شدند.[۴]در پایان این جلسه، قطعنامه‌ای مشتمل بر چهارده ماده به تصویب رسید که مفاد مهم آن عبارتاند از: همکاری مؤثر با کمیته ملی مبارزه با بی‌سوادی؛ تأسیس کلاسهای اکابر برای اطفال لازم‌التعلیم بین هفت تا سیزده سال که به عللی به مدارس راه نیافتهاند، اعزام مددکاران به روستاها که در واقع ایجاد نوعی سپاه دانش و سپاه بحران زنان و دختران بود؛ آشنا کردن زنان با حقوق خانوادگی؛ خدمات رایگان حقوقی به زنان به وسیله وکلای سازمان زنان؛ انتخاب دختران برای استفاده از بورس تحصیلی سازمان زنان. همچنین در این مجمع، حشمت یوسفی به عنوان اولین دبیرکل سازمان زنان ایران انتخاب گردید.[۵]
اساسنامه
اساسنامه سازمان زنان ایران در 101 ماده و 5 تبصره تنظیم گردید. بر طبق این اساسنامه، سازمان دارای پنج رکن بود: ریاست عالیه، نیابت ریاست عالیه، مجمع عمومی، شورای مرکزی و دبیرخانه مرکزی.[۵]
اهداف
بر اساس اساسنامه سازمان زنان، اهداف این سازمان عبارت بود از:
1ـ ترفیع مقام زن ایران؛ 2ـ بسیج و استفاده هر چه بیشتر از زنان ایران برای به ثمر رساندن تحولات اجتماعی؛ 3ـ هماهنگی و هدایت فعالیتهای جمعیت‌های زنان؛ 4ـ ایجاد تفاهم و مناسبات متقابل بین زنان ایران و سازمانها و زنان کشورهای خارج.[۶]
سازمان زنان ایران در کنار این اهداف، بر حفظ نقش زنان عنوان همسر و مادر در خانواده تأکید داشت. این سازمان، یک سازمان غیرانتفاعی بود که افراد به صورت داوطلبانه در آن فعالیت می‌کردند. واحدهای اصلی سازمانی آن، شاخههایی بود که با عضویت حداقل سی زن تشکیل می‌شد. اعضای شاخه را افراد خانه‌دار و صاحبان مشاغل دولتی تشکیل میدادند و هر شاخه سازمان، نمایندگانی را به مجمع عمومی میفرستاد.[۵]
اعضا
اعضای مؤسس عبارت بودند از 50 زنی که در روز یازدهم اسفند هزار و سیصد و سی و هفت در اولین جلسه شورای عالی جمعیت‌های زنان شرکت داشته‌اند.
اعضای سازمان زنان ایران عبارت بودند از: جمعیت‌های زنان و اعضای آنان، اعضای مؤسس، اعضای انفرادی، اعضای شعبه‌های سازمان زنان ایران در شهرستانها، اعضای وابسته و اعضای افتخاری.[۶]
ارکان اجرایی
سازمان زنان ایران دارای سه رکن اجرایی بود که عبارت بودند از:
مجمع عمومی که بخش اصلی مدیریت و برنامه‌ریزی سازمان بود و وظیفه تصمیم‌گیری درباره موضوعات مربوط به وظایف سازمان را برعهده داشت. اعضای این مجمع به پیشنهاد دبیرکل و تصویب شورای مرکزی انتخاب می‌شدند.[۶]
شورای مرکزی که مرکب از یازده نفر عضو بود که شش نفر از طرف ریاست و پنج نفر از طرف مجمع عمومی منتصب می‌شدند.[۷]
دبیرخانه مرکزی که مرکب از دبیرکل و کارکنانی بود که از طرف دبیرکل، برای اجرای برنامه‌ها ضروری تشخیص داده می‌شدند و تمامی آنها موظف بودند به تعداد متناسب با وسعت جغرافیایی جمعیت و تعداد مراکز رفاه در هر شعبه از استان، مشغول به کار شوند. دبیرکل از سوی ریاست عالیه از میان اعضای شورا تعیین و برای مدت دو سال منصوب می‌شد. عمده‌ترین وظایف دبیرکل، تهیه دستور موقت جلسات مجمع عمومی و شرکت در آن جلسات و نظارت بر امور شعب سازمان و اداره کلیه امور و تشکیلات دبیرخانه و اجرای برنامه‌های آن بود.[۸]
کمیته‌ها
سازمان زنان ایران دارای 9 کمیته بود که عبارت بودند: کمیته‌های حقوقی، آموزش، بهداشت و رفاه خانواده، امور بین‌المللی، زنان شاغل، مطالعاتی، جمعیت‌شناسی و عضویت، امور دختران دانشجو و کمیته روابط عمومی. در این کمیته‌ها، زنان و مردان شکل داوطلب شرکت می‌کردند.[۵]
شرایط عضویت
شرایط عضویت در سازمان بدین قرار بود: 1. تابعیت کشور ایران 2ـ حداقل سن هجده سال تمام 3ـ حسن شهرت 4ـ عدم سوء پیشینه. جمعیت‌های مختلف زنان ایران نیز در صورت دارا بودن شرایط منعقد شده در اساسنامه میتوانستند به عضویت سازمان درآیند.[۶]عضویت اعضا به پیشنهاد دبیرکل و تصویب شورا انجام میگرفت و دبیر را نیز ریاست عالیه سازمان تعیین میکرد. در ضمن زنان غیر ایرانی نیز، برخلاف شورای عالی زنان، میتوانستند به عنوان عضو وابسته در سازمان فعالیت داشته باشند. اعضای افتخاری سازمان را زنانی تشکیل میدادند که خدمات اجتماعی یا مالی برجستهای انجام داده بودند.[۶]
بودجه
هزینه‌های سازمان زنان ایران از طریق جمع‌آوری اعانه و کمکهای اهدا شده از سوی افراد و گروههای مختلف، مؤسسه چاپ افست (وابسته به سازمان شاهنشاهی) و خدمات اجتماعی تأمین می‌شد، علاوه بر این کمکها، سازمان زنان ایران از طریق دریافت حق عضویت اعضا، بخشی از هزینه‌های خود را تهیه میکرد.هر یک از اعضا سالانه مبلغ یکهزار ریال، هر جمعیت و نیز هر شعبه مرکز استان سالانه مبلغ سی ریال به عنوان حق عضویت به ازای هر عضو به سازمان زنان ایران پرداخت می‌کردند. اعضای مؤسس، اعضای افتخاری و اعضای وابسته، از پرداخت حق عضویت معاف بودند.[۶]
شعب
این سازمان تلاش نمود شعبههایی را نیز در شهرستانها دایر کند؛ از جمله شهرهایی که سازمان در آنجا شعباتی تأسیس نمود، عبارت بودند از: شیراز، اصفهان، اهواز، آبادان، خرمشهر و مسجد سلیمان.
دستاوردها
دستاوردهای سازمان زنان در جهت دفاع و حمایت از حقوق و آزادی زنان به طور خلاصه به شرح ذیل میباشد:
تصویب قانون حمایت خانواده و آیین‌نامه‌های اجرایی این قانون، حقوق تازه و بیسابقهای را در زمینه ازدواج، طلاق و سرپرستی اطفال و مانند آنها برای زنان به وجود آورد. تکمیل طرح تدریس کلاسهای مطالعاتی زنان در دانشگاههای تهران، پهلوی (شیراز) و شهید بهشتی (ملی). در زمینه اشتغال، در کارهای نیمه‌تخصصی، برای زنان امکانات آموزشی تازهای فراهم شد. به منظور حذف تبعیض و تضمین پرداخت حقوق مساوی در قبال کار مساوی، کلیه قوانین و مقررات مربوط مورد تجدیدنظر قرار گرفت. قانون ایجاد مهدکودک و قوانینی در مورد کار نیمه وقت زنان و افزایش دوران مرخصی ایام بارداری با حفظ کلیه مزایا به حداکثر سه ماه قبل و چهار ماه پس از وضع حمل به تصویب رسید. برای حذف تبعیضهای موجود در زمینه مسکن، وام و مزایای شغلی دیگر، مقرارت تازهای وضع گردید. زنان در ارتش و نیروهای پلیس پذیرفته شده بودند و به عنوان قاضی، خلبان و مهندسی کار می‌کردند. طرح و تصویب برنامه ملی کار که پاسخی به اهداف دهه زن (1975ـ 1985) سازمان ملل متحد بود و در جهت تحول و اصلاحات سیاسی و بهبود وضع زنان در جامعه انجام پذیرفت از دیگر دستاوردهای سازمان زنان بود. یکی دیگر از اقدامات این سازمان، ارتباط آن با کمیسیون مقام زن، وابسته به سازمان ملل بود و در همین ارتباط در سال 1345 شمسی، اجلاس کمیسیون مقام زنِ سازمان ملل در تهران برگزار شد. سازمان زنان ایران میزبان این اجلاس بود.
فعالیتهای سیاسی
سازمان زنان ایران طبق اساسنامه خود بر غیر سیاسی بودن آن تأکید کرده بود، لیکن فعالیتهای سیاسی نیز در آن صورت میگرفت. با تأسیس حزب رستاخیز در سال 1353 شمسی از سوی محمدرضا پهلوی، رویکرد سازمان زنان به مسائل سیاسی تغییر یافت و به صورت یکی از اهرمهای آن حزب درآمد. در دی ماه 1354 شمسی، دبیرکل حزب رستاخیز پیشنهاد ایجاد کمیتهای را با همکاری سازمان زنان برای نظارت بر فعالیتهای زنان در سراسر کشور مطرح کرد. در اسفند 1356 شمسی هنگام برگزاری کنگره زنان، اشرف پهلوی در گزارش فعالیتهای سازمان، از همکاری بیشتر سازمان زنان با کانونهای حزب رستاخیز سخن گفت. در همین زمان، تشکیل کانونهای حزبی در برنامه‌های سازمان زنان نیز گنجانده شد.[۹]
مدتی بعد در حدود 1381568 نفر زن عضو کانونهای مزبور شدند که 126 زن در تهران، ریاست این کانونها را بر عهده داشتند. بر همین اساس، سازمان زنان اولین کنگره منطقهای خود را که به مناسبت پنجاهمین سال سلطنت پهلوی تشکیل داده بود، با عنوان مشارکت و آموزش سیاسی زنان برگزار کرد.
سخنان اشرف پهلوی، همان.
با حضور مهناز افخمی، دبیرکل سازمان زنان ایران در هیئت دولت به عنوان وزیر مشاور، و عضویت او در حزب رستاخیز، عملاً سازمان زنان وارد فعالیتهای سیاسی و دولتی شد.
سالنامه کشور ایران، 1356.
همچنین این سازمان در انتخابات دوره 24 مجلس شورای ملی، چند نامزد زن نیز معرفی کرد. با گسترش فعالیتهای حزبی سازمان زنان ایران هرچند که پایه‌گذاران آن بر عدم وابستگی سازمان به گروههای سیاسی و حزبی تأکید داشتند، سازمان را به یک نهاد وابسته تبدیل کردند، به طوری که سازمانهای دولتی همواره در فعالیتهای آن دخالت داشتند تا اینکه دخالتهای مذکور به از هم پاشیدگی سازمان منجر شد. سرانجام در سال 1357 شمسی با پیروزی انقلاب اسلامی، سازمان زنان ایران منحل گردید.
منابع
- ↑ سالنامه زنان ایران (1345). تهیه و تنظیم اکواف ایران. تهران: سازمان زنان ایران. ص 40.
- ↑ اح‍م‍دی خ‍راس‍ان‍ی، ن‍وش‍ی‍ن؛ اردلان، پروین (1382). س‍ن‍ات‍ور: فعالیتهای م‍ه‍ران‍گ‍ی‍ز م‍ن‍وچ‍ه‍ری‍ان بر ب‍س‍ت‍ر م‍ب‍ارزات حقوقی زنان در ایران. تهران: توسعه. صص485-486.
- ↑ کسری، نیلوفر (1379). زنان ذی نفوذ در خاندان پهلوی. تهران: نامک. ص 126.
- ↑ سالنامه کشور ایران، س 22، 1345 شمسی، خواندنی‌ها، ش 20، س 27، 1345 شمسی.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ ۵٫۳ اح‍م‍دی خ‍راس‍ان‍ی، ن‍وش‍ی‍ن؛ اردلان، پروین (1382). س‍ن‍ات‍ور: فعالیتهای م‍ه‍ران‍گ‍ی‍ز م‍ن‍وچ‍ه‍ری‍ان بر ب‍س‍ت‍ر م‍ب‍ارزات حقوقی زنان در ایران. تهران: توسعه. صص 488-490.
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ ۶٫۳ ۶٫۴ ۶٫۵ سازمان زنان ایران (1345). اساسنامه سازمان زنان ایران. صص1-4.
- ↑ سازمان زنان ایران (1352). اساسنامه سازمان زنان ایران. ص10.
- ↑ زن ایرانی از شالیزار تا وزارت (1350). تهران: انتشارات سازمان زنان ایران. ص24.
- ↑ اح‍م‍دی خ‍راس‍ان‍ی، ن‍وش‍ی‍ن؛ اردلان، پروین (1382). س‍ن‍ات‍ور: فعالیتهای م‍ه‍ران‍گ‍ی‍ز م‍ن‍وچ‍ه‍ری‍ان بر ب‍س‍ت‍ر م‍ب‍ارزات حقوقی زنان در ایران. تهران: توسعه. صص501-502.