تفاوت میان نسخه‌های «خاله رو رو»

از دانشنامه الکترونیکی زنان
پرش به ناوبری پرش به جستجو
 
(۱۸ نسخه‌ٔ میانی ویرایش‌شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
[[پرونده:خاله رو رو.jpg|بندانگشتی|نمایش خاله رو رو]]
[[پرونده:خاله رو رو.jpg|بندانگشتی|نمایش خاله رو رو]]
خاله رو رو /x<big>ā</big>le rowrow/ نام نمایشنامه ای است عامیانه که دردوره قاجار در منازل و مجالس زنانه اجرا می‌شد. امروزه در فرهنگ عامیانه به زن باردار در ماه نهم خاله رو رو گویند.
خاله رو رو /x<big>ā</big>le rowrow/ نام نمایشنامه‌ای است عامیانه که در دوره قاجار در منازل و مجالس زنانه اجرا می‌شد. امروزه در فرهنگ عامیانه به زن باردار در ماه نهم خاله رو رو گویند.


{{TOClimit}}
{{TOClimit}}


===موضوع نمایش===
===موضوع نمایش===
یکی از معروفترین بازیهای نمایشی رایج و خانگی در اغلب شهرها این نمایش «خاله رو رو»  یا «خاله مو مو » بود. این نمایش در دوره قاجار توسط زنان خوش سر و زبان و زنده دل یا توسط بازیگران مطرب حرفه ای در مجالس زنانه مانند [[عروسی]] و ختنه سوران و مهمانیها اجرا میشد. در هیچیک از روایات این بازی دیباچه و توضیحی درباره مضمون آن داده نمیشود، ولی عمدتا طنزی کنایه آمیز درباره زنانی است که هوسبازند. شاید اصطلاح خاله رو رو نیز از همین رو انتخاب شده باشد، زیرا زنی را در نظر می آورد که هر ساعت به جایی میرود و هر دم با مردی ارتباط دارد و مانند روروک دائم در حرکت است.<ref>انجوی شیرازی، سید ابوالقاسم (1352). ''بازیهای نمایشی''. تهران: امیرکبیر.</ref>
یکی از معروف‌ترین بازی‌های نمایشی رایج و خانگی در اغلب شهرها نمایش ''خاله رو رو'' یا ''خاله مو مو'' بود. این نمایش در دوره قاجار توسط زنان خوش سر و زبان یا توسط بازیگران مطرب حرفه‌ای در مجالس زنانه مانند [[عروسی]] و ختنه سوران و مهمانی‌ها اجرا می‌شد. در هیچ یک از روایات این بازی دیباچه و توضیحی درباره مضمون آن داده نمی‌شود، ولی عمدتا طنزی کنایه‌آمیز درباره زنانی است که هوسبازند. شاید اصطلاح خاله رو رو نیز از همین رو انتخاب شده باشد، زیرا زنی را در نظر می‌آورد که هر ساعت به جایی می‌رود و هر دم با مردی ارتباط دارد و مانند روروک دائم در حرکت است.<ref name=":0">انجوی شیرازی، سید ابوالقاسم (1352). ''بازی‌های نمایشی''. تهران: امیرکبیر. صص1-7.</ref>


<br />
===اشکال نمایش===
===اشکال نمایش===
تعداد بازیگران در شهرهای مختلف تفاوت میکرد و کم و زیاد میشد. ولی به طور عادی از سه چهار نفر کمتر نمیشد. یکی خاله رو رو بود و یکی خاله که لقب عمومی زنان کهنسال و مو سپید بوده است، دیگری ماما و یک نفر هم کسی که ضرب و آهنگ میزد. البته جمعیت هم در مکالمات شرکت میکردند و با کف و بشکن با بازیگران همراهی میکردند. خاله رو رو که زن جوانی است آرایشی غلیظ داشت و [[چادر نماز]] یا ملحفه به هم پیچیده ای را مچاله کرده و در زیر لباس بر روی شکم میبست.<ref>کتیرایی، محمود (1378). از خشت تا خشت. تهران: ثالث.</ref> او ابتدا بلند میشد و آرام آرام میرقصید و به همراه ساز و ضرب جملاتی موزون را میخواند.  
تعداد بازیگران در شهرهای مختلف تفاوت می‌کرد و کم و زیاد می‌شد. ولی به طور عادی از سه ـ چهار نفر کمتر نمی‌شد. یکی خاله رو رو بود و یکی خاله که لقب عمومی زنان کهنسال و مو سپید بوده است، دیگری ماما و یک نفر هم کسی که ضرب و آهنگ می‌زد. البته جمعیت هم در مکالمات شرکت می‌کردند و با کف و بشکن با بازیگران همراهی می‌کردند. خاله رو رو که زن جوانی بود آرایشی غلیظ داشت و [[چادر نماز]] یا ملحفه به هم پیچیده‌ای را مچاله کرده و در زیر لباس بر روی شکم می‌بست.<ref>کتیرایی، محمود (1378). ''از خشت تا خشت''. تهران: ثالث. ص۳۸۵.</ref> او ابتدا بلند می‌شد و آرام آرام می‌رقصید و به همراه ساز و ضرب جملاتی موزون را می‌خواند.  


نمایش مجموعه ای از سوال و جوابها به صورت موزون از این زن باردار بود که در شهرهای مختلف به گونه های متفاوت بیان میشده است. داستان این گونه آغاز میشد و تا زایمان عروس ادامه می ­یافت.  
نمایش مجموعه‌ای از سوال و جواب‌ها به صورت موزون از این زن باردار بود که در شهرهای مختلف به گونه‌های متفاوت بیان می‌شده است. داستان این گونه آغاز می‌شد و تا زایمان عروس ادامه می‌­یافت.  


بازیگران در وسط اتاق مینشستند و تماشاگران که مهمانان «خاله رو رو » محسوب می­ شدند دور تا دور اتاق. بدون آنکه پرده تعویض شود، هر نشست و برخاست، نشانگر گذشت مدت زمانی برابر یک ماه بود.   
بازیگران در وسط اتاق می‌نشستند و تماشاگران که مهمانان «خاله رو رو» محسوب می­‌شدند دور تا دور اتاق. بدون آنکه پرده تعویض شود، هر نشست و برخاست، نشانگر گذشت مدت زمانی برابر یک ماه بود.   


====روایت معروف====
====روایت معروف====  
روایت


خاله: خاله رو رو ورو، رشته پلو، عدس پلو، گندم و جو، چن ماهه داری؟ خاله چرا نمی زائی؟
خاله: خاله رو رو و رو، رشته پلو، عدس پلو، گندم و جو، چن ماهه داری؟ خاله چرا نمی‌زائی؟


زائو: خاله جون قربونتم، حیرونتم، صدقه بلاگردونتم، آتیش سر قلیونتم، رفیق راه کرمونتم یک ماهه عروس، دو ماهه دارم، خاله حالشا ندارم.  
زائو: خاله جون قربونتم، حیرونتم، صدقه بلاگردونتم، آتیش سر قلیونتم، رفیق راه کرمونتم یک ماهه عروس، دو ماهه دارم، خاله حالشا ندارم.  


...
این تصنیف برای هر ماه بارداری تکرار می‌شود تا به ماه نهم برسد:


خاله: خاله رو، رو رو و رو، رشته پلو، عدس پلو، گندم و جو، چن ماهه داری؟ خاله چرا نمیزائی؟
خاله: خاله رو، رو رو و رو، رشته پلو، عدس پلو، گندم و جو، چن ماهه داری؟ خاله چرا نمی‌زائی؟


زائو: خاله جون ماهش سر اومد، خاله جون باباش نیومد.  
زائو: خاله جون ماهش سر اومد، خاله جون باباش نیومد.  


(در اینجا آهنگ ضرب یا داریه عوض می شود و زائو که حالا موقع زاییدنش است شروع به داد و فریاد و جیغ زدن می کند، و وانمود می کند که بچه در حال آمدن است. البته در این قسمت جمعیت هم همکاری می کند و با کف زدن و بشکن زدن بازی را گرمتر می کند).  
(در اینجا آهنگ ضرب یا دایره عوض می‌شود و زائو که حالا موقع زاییدنش است شروع به داد و فریاد و جیغ زدن می‌کند، و وانمود می‌کند که بچه در حال آمدن است. البته در این قسمت جمعیت هم همکاری می‌کند و با کف زدن و بشکن زدن بازی را گرمتر می‌کند).  


زائو: دایی دایی جون                        مهمانان: اوفینا  
زائو: دایی دایی جون/                         مهمانان: اوفینا  


زائو: زن دایی جون                          مهمانان: اوفینا  
زائو: زن دایی جون/                           مهمانان: اوفینا  


زائو: ننه ما بگین                              مهمانان: اوفینا  
زائو: ننه ما بگین/                             مهمانان: اوفینا  


زائو: بابا ما بگین                              مهمانان: اوفینا  
زائو: بابا ما بگین/                             مهمانان: اوفینا  


زائو: خاله ما بگین                          مهمانان: اوفینا  
زائو: خاله ما بگین/                           مهمانان: اوفینا  


زائو: پاشنۀ پام                                مهمانان: اوفینا  
زائو: پاشنۀ پام/                               مهمانان: اوفینا  


زائو: شقیقه هام                            مهمانان: اوفینا  
زائو: شقیقه هام/                           مهمانان: اوفینا  


...   
...   


زائو:: ماماچۀ پیر                            مهمانان: اوفینا   
زائو: ماماچۀ پیر/                           مهمانان: اوفینا   


زائو: بچه را بگیر                           مهمانان: اوفینا   
زائو: بچه را بگیر/                          مهمانان: اوفینا   


...   
...   


زائو: دعا کنین پسر باشه              مهمانان: اوفینا   
زائو: دعا کنین پسر باشه/               مهمانان: اوفینا   


زائو: مثل باباش کچل باشه          مهمانان: اوفینا   
زائو: مثل باباش کچل باشه/           مهمانان: اوفینا   


...     
...     


زائو: باباش نیومد                      مهمانان: اوفینا     
زائو: باباش نیومد/                       مهمانان: اوفینا     


زائو: عمه ش نیومد                    مهمانان: اوفینا     
زائو: عمه ش نیومد/                   مهمانان: اوفینا     


در اینجا دوباره ضرب عوض می شود و در میان خنده و هیاهوی جمعیت بازیگر ادامه می دهد:  
در اینجا دوباره ضرب عوض می‌شود و در میان خنده و هیاهوی جمعیت بازیگر ادامه می‌دهد:  


زائو: ای خدا ماهم سر اومد، بابای بچم نیومد
زائو: ای خدا ماهم سر اومد، بابای بچم نیومد


زائو: ای خدا ماهم سر اومد، عمۀ بچم نیومد
ای خدا ماهم سر اومد، عمۀ بچم نیومد


زائو: ای خدا ماهم سر اومد، سیسمونی بچم نیومد
ای خدا ماهم سر اومد، سیسمونی بچم نیومد


زائو: ای خدا ماهم سر اومد، بابای بچم نیومد
ای خدا ماهم سر اومد، بابای بچم نیومد<ref>بلوکباشی، علی (1346). خاله رو رو''.''  ''پیام نوین''. شماره 9 (فروردین). ص83.</ref>
 
در این موقع چند تا زن به اطاق دیگری می‌روند و یک خوانچه می‌گیرند. روی خوانچه هم یک پارچه سرخ رنگ پهن می‌کنند و روی سرشان می‌گذارند و به داخل اطاق می‌آورند. زائو بقچه یا چادری را که زیر شکم بسته بیرون می‌آورد. زنی از میان جمعیت قابله می‌شود و آن را بر می‌دارد و قنداق پیچ می‌کند و در حالی که می‌رقصد آن را جلو یکی یکی زن‌ها می‌گیرد و می‌گوید:


در این موقع چند تا زن به اطاق دیگری می روند و یک خوانچه می گیرند. روی خوانچه هم یک پارچه سرخ رنگ پهن می کنند و روی سرشان می گذارند و به داخل اطاق می آورند. زائو بقچه یا چادری را که زیر شکم بسته بیرون می آورد. زنی از میان جمعیت قابله می شود و آن را بر می دارد و قنداق پیچ می کند و در حالی که می رقصد آن را جلو یکی یکی زنها می گیرد و می گوید:
بگذارم و بردارم، قنادش کنم/          بگذارم و بردارم نجارش کنم/            بگذارم و بردارم بقالش کنم  


بگذارم و بردارم، قنادش کنم          بگذارم و بردارم نجارش کنم            بگذارم و بردارم بقالش کنم  
همینطور همۀ شغل ها را اسم می‌برد. زن‌ها هر کدام بنا به وسع خود پول یا شیرینی لای قنداق بچه می‌گذارند.


همینطور همۀ شغل ها را اسم می برد. زن ها هر کدام بنا به وسع خود پول یا شیرینی لای قنداق بچه می گذارند.


در بعضی شهرها به جای «خاله رو رو» بر اساس نوع گویش جایگزین‌های دیگری به کار برده می‌شود. به عنوان نمونه در کرمان گفته می‌شد:


1-  Xâle rô, rô-orô در بعضی شهرها به جای این تکه، چیز دیگری می گویند از این قرار: در کرمان: همان نونونو هل مهلو Hel Mehelô، شیرین پلو، عاروس نو، چن ماهه داری؟ خاله چرا نمیزائی؟ و زائو می گوید: خاله جون قربونتم، حیرونتم، صدقه بلاگردونتم، آتیش سر قلیونتم، رفیق ره تهرونتم، ماشالا بگو، به کسی مگو، یه ماهه عروس دوماهه دارم. و در روایت گیلان دماوند بعد از رشته پلو، عدس پلو، باقلا پلو و بقیۀ مطالب؛ تکۀ «ماشالا بگو بکسی نگو» را گاهی خاله رورو میگوید گاهی هم آنکه داریه و دمبک می زند. و در یزد: علی لولوئی لو Lôlôilô، لولوئی لو
نونونو هل مهلو /hel Mehelow/، شیرین پلو، عاروس نو، چن ماهه داری؟ خاله چرا نمی‌زائی؟


در روایت کرمان زائو در آخرین مرحله گوید:  
زائو می‌گفت: خاله جون قربونتم، حیرونتم، صدقه بلاگردونتم، آتیش سر قلیونتم، رفیق ره تهرونتم، ماشالا بگو، به کسی نگو، یه ماهه عروس دوماهه دارم.<ref name=":0" />


ای دختوا عاروس مشن بد دردیه    ای یاروا دومات بشن خوب کاریه<ref>انجوی شیرازی، سید ابوالقاسم (1352). ''بازیهای نمایشی''. تهران: امیرکبیر، صص3-7.</ref>  
در روایت شیراز گفته می‌شد: خاله مومومو، رو رو رو، عدس پلو، گندم و جو، تو باغ نو، خوردم قلو، کردم نرو، رفتم لواو، خاله جون یی‌ما عروسم، دوماهه دارم، خاله چرا نمی‌زایم؟<ref>انجوی شیرازی، سید ابوالقاسم (1352). ''بازی‌های نمایشی''. تهران: امیرکبیر. ص13.</ref>


در یکی از گونه های این نمایش که به صورت اشعار عامیانه اجرا می ­شده مدام این ترجیع بند تکرار می ­شد<ref>بلوکباشی، علی (1346). ''خاله رو رو.'' پیام نوین. شماره 9 (فروردین).</ref>.
و در یزد: علی لولوئی لو /lowlowilow/ لولوئی لو  


خاله رو رو: خاله ماهم سراومد          مهمانان: اوفینا
در روایت کرمان زائو در آخرین مرحله گوید:  


خاله رورو: خاله باباش نیومد            مهمانان: اوفینا
ای دختوا عاروس مَشِن بد دردیه/  ای یاروا دومات بشن خوب کاریه<ref name=":0" />


این نمایشنامه حاکی از مشکلاتی است که زنان در اثر بی­ مسئولیتی مردان بدان دچار می­ شوند.  
این نمایشنامه حاکی از مشکلاتی است که زنان در اثر بی‌مسئولیتی مردان بدان دچار می­‌شوند.


===منابع===
<br />
==منابع==


[[رده:فرهنگ عامه]]
[[رده:فرهنگ عامه]]
[[رده:نمایشنامه]]
[[رده:نمایشنامه]]
[[رده:قاجار]]
[[رده:قاجار]]
<references />نویسنده: حکمت بروجردی
<references />
 
 
نویسنده: حکمت بروجردی
[[رده:دوره قاجار]]
[[رده:باورهای عامه]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۱ آوریل ۲۰۲۳، ساعت ۰۹:۲۸

نمایش خاله رو رو

خاله رو رو /xāle rowrow/ نام نمایشنامه‌ای است عامیانه که در دوره قاجار در منازل و مجالس زنانه اجرا می‌شد. امروزه در فرهنگ عامیانه به زن باردار در ماه نهم خاله رو رو گویند.

موضوع نمایش

یکی از معروف‌ترین بازی‌های نمایشی رایج و خانگی در اغلب شهرها نمایش خاله رو رو یا خاله مو مو بود. این نمایش در دوره قاجار توسط زنان خوش سر و زبان یا توسط بازیگران مطرب حرفه‌ای در مجالس زنانه مانند عروسی و ختنه سوران و مهمانی‌ها اجرا می‌شد. در هیچ یک از روایات این بازی دیباچه و توضیحی درباره مضمون آن داده نمی‌شود، ولی عمدتا طنزی کنایه‌آمیز درباره زنانی است که هوسبازند. شاید اصطلاح خاله رو رو نیز از همین رو انتخاب شده باشد، زیرا زنی را در نظر می‌آورد که هر ساعت به جایی می‌رود و هر دم با مردی ارتباط دارد و مانند روروک دائم در حرکت است.[۱]


اشکال نمایش

تعداد بازیگران در شهرهای مختلف تفاوت می‌کرد و کم و زیاد می‌شد. ولی به طور عادی از سه ـ چهار نفر کمتر نمی‌شد. یکی خاله رو رو بود و یکی خاله که لقب عمومی زنان کهنسال و مو سپید بوده است، دیگری ماما و یک نفر هم کسی که ضرب و آهنگ می‌زد. البته جمعیت هم در مکالمات شرکت می‌کردند و با کف و بشکن با بازیگران همراهی می‌کردند. خاله رو رو که زن جوانی بود آرایشی غلیظ داشت و چادر نماز یا ملحفه به هم پیچیده‌ای را مچاله کرده و در زیر لباس بر روی شکم می‌بست.[۲] او ابتدا بلند می‌شد و آرام آرام می‌رقصید و به همراه ساز و ضرب جملاتی موزون را می‌خواند.

نمایش مجموعه‌ای از سوال و جواب‌ها به صورت موزون از این زن باردار بود که در شهرهای مختلف به گونه‌های متفاوت بیان می‌شده است. داستان این گونه آغاز می‌شد و تا زایمان عروس ادامه می‌­یافت.

بازیگران در وسط اتاق می‌نشستند و تماشاگران که مهمانان «خاله رو رو» محسوب می­‌شدند دور تا دور اتاق. بدون آنکه پرده تعویض شود، هر نشست و برخاست، نشانگر گذشت مدت زمانی برابر یک ماه بود.

روایت معروف

خاله: خاله رو رو و رو، رشته پلو، عدس پلو، گندم و جو، چن ماهه داری؟ خاله چرا نمی‌زائی؟

زائو: خاله جون قربونتم، حیرونتم، صدقه بلاگردونتم، آتیش سر قلیونتم، رفیق راه کرمونتم یک ماهه عروس، دو ماهه دارم، خاله حالشا ندارم.

این تصنیف برای هر ماه بارداری تکرار می‌شود تا به ماه نهم برسد:

خاله: خاله رو، رو رو و رو، رشته پلو، عدس پلو، گندم و جو، چن ماهه داری؟ خاله چرا نمی‌زائی؟

زائو: خاله جون ماهش سر اومد، خاله جون باباش نیومد.

(در اینجا آهنگ ضرب یا دایره عوض می‌شود و زائو که حالا موقع زاییدنش است شروع به داد و فریاد و جیغ زدن می‌کند، و وانمود می‌کند که بچه در حال آمدن است. البته در این قسمت جمعیت هم همکاری می‌کند و با کف زدن و بشکن زدن بازی را گرمتر می‌کند).

زائو: دایی دایی جون/ مهمانان: اوفینا

زائو: زن دایی جون/ مهمانان: اوفینا

زائو: ننه ما بگین/ مهمانان: اوفینا

زائو: بابا ما بگین/ مهمانان: اوفینا

زائو: خاله ما بگین/ مهمانان: اوفینا

زائو: پاشنۀ پام/ مهمانان: اوفینا

زائو: شقیقه هام/ مهمانان: اوفینا

...

زائو: ماماچۀ پیر/ مهمانان: اوفینا

زائو: بچه را بگیر/ مهمانان: اوفینا

...

زائو: دعا کنین پسر باشه/ مهمانان: اوفینا

زائو: مثل باباش کچل باشه/ مهمانان: اوفینا

...

زائو: باباش نیومد/ مهمانان: اوفینا

زائو: عمه ش نیومد/ مهمانان: اوفینا

در اینجا دوباره ضرب عوض می‌شود و در میان خنده و هیاهوی جمعیت بازیگر ادامه می‌دهد:

زائو: ای خدا ماهم سر اومد، بابای بچم نیومد

ای خدا ماهم سر اومد، عمۀ بچم نیومد

ای خدا ماهم سر اومد، سیسمونی بچم نیومد

ای خدا ماهم سر اومد، بابای بچم نیومد[۳]

در این موقع چند تا زن به اطاق دیگری می‌روند و یک خوانچه می‌گیرند. روی خوانچه هم یک پارچه سرخ رنگ پهن می‌کنند و روی سرشان می‌گذارند و به داخل اطاق می‌آورند. زائو بقچه یا چادری را که زیر شکم بسته بیرون می‌آورد. زنی از میان جمعیت قابله می‌شود و آن را بر می‌دارد و قنداق پیچ می‌کند و در حالی که می‌رقصد آن را جلو یکی یکی زن‌ها می‌گیرد و می‌گوید:

بگذارم و بردارم، قنادش کنم/ بگذارم و بردارم نجارش کنم/ بگذارم و بردارم بقالش کنم  

همینطور همۀ شغل ها را اسم می‌برد. زن‌ها هر کدام بنا به وسع خود پول یا شیرینی لای قنداق بچه می‌گذارند.


در بعضی شهرها به جای «خاله رو رو» بر اساس نوع گویش جایگزین‌های دیگری به کار برده می‌شود. به عنوان نمونه در کرمان گفته می‌شد:

نونونو هل مهلو /hel Mehelow/، شیرین پلو، عاروس نو، چن ماهه داری؟ خاله چرا نمی‌زائی؟

زائو می‌گفت: خاله جون قربونتم، حیرونتم، صدقه بلاگردونتم، آتیش سر قلیونتم، رفیق ره تهرونتم، ماشالا بگو، به کسی نگو، یه ماهه عروس دوماهه دارم.[۱]

در روایت شیراز گفته می‌شد: خاله مومومو، رو رو رو، عدس پلو، گندم و جو، تو باغ نو، خوردم قلو، کردم نرو، رفتم لواو، خاله جون یی‌ما عروسم، دوماهه دارم، خاله چرا نمی‌زایم؟[۴]

و در یزد: علی لولوئی لو /lowlowilow/ لولوئی لو

در روایت کرمان زائو در آخرین مرحله گوید:

ای دختوا عاروس مَشِن بد دردیه/ ای یاروا دومات بشن خوب کاریه[۱]

این نمایشنامه حاکی از مشکلاتی است که زنان در اثر بی‌مسئولیتی مردان بدان دچار می­‌شوند.


منابع

  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ انجوی شیرازی، سید ابوالقاسم (1352). بازی‌های نمایشی. تهران: امیرکبیر. صص1-7.
  2. ↑ کتیرایی، محمود (1378). از خشت تا خشت. تهران: ثالث. ص۳۸۵.
  3. ↑ بلوکباشی، علی (1346). خاله رو رو. پیام نوین. شماره 9 (فروردین). ص83.
  4. ↑ انجوی شیرازی، سید ابوالقاسم (1352). بازی‌های نمایشی. تهران: امیرکبیر. ص13.


نویسنده: حکمت بروجردی

برگرفته از «https://portals.nlai.ir/zanan/index.php?title=خاله_رو_رو&oldid=12935»