تفاوت میان نسخه‌های «دانش»

از دانشنامه الکترونیکی زنان
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(صفحه‌ای تازه حاوی «دانش نخستین نشریه¬ای است که در دفاع از حقوق زنان در دوره مشروطه منتشر شد. صاح...» ایجاد کرد)
 
 
(۴۵ نسخه‌ٔ میانی ویرایش‌شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
دانش نخستین نشریه¬ای است که در دفاع از حقوق زنان در دوره مشروطه منتشر شد. صاحب امتیاز و ناشر آن، خانم دکتر کحال دختر یعقوب جدید الاسلام همدانی بود. اولین شماره این هفته نامه در سال 1289 (10 رمضان 1328ق.) چهار سال پس از انقلاب مشروطه منتشر شد. چاپ آن سربی، قطع وزیری، در هشت صفحه و در چهار چاپخانه مطبعه شرق، فاروس، طهران و چاپخانه مجلس در تهران چاپ شده و مطالب آن همگی مربوط به زنان بود.  
[[پرونده:نشریه دانش.jpg|بندانگشتی|350x350پیکسل|نشریه دانش اولین نشریه زنان ایران]]
هدف و شعار نشریه چنین بیان شده است:
دانش اولین نشریه اختصاصی زنان است که به صورت هفتگی از ۱۰ رمضان ۱۳۲۸ق. تا ۲۷ رجب ۱۳۲۹ق. در ۳۰ شماره ۸ صفحه‌ای به مدیریت و صاحب امتیازی [[بانو کحال]] انتشار یافت.{{TOClimit}}
«روزنامه¬ای ایست اخلاقی، علم خانه داری، بچه داری، شوهرداری، مفید به حال دختران و نسوان و به کلی از پلتیک و سیاست مملکتی سخن نمی¬راند.»
===تاریخچه===
قیمت تک شماره آن برای تهران یک عباسی (4شاهی)، سایر ولایات 5 شاهی بوده و هزینه اشتراک یک ساله آن در تهران 12 قران، برای ولایات داخله 15 قران و برای ممالک خارجه 7 فرانک بوده است.
[[پرونده:امتیاز نشریه دانش.jpg|بندانگشتی|امتیاز نشریه دانش که به نام خانم دکتر کحال صادر شده است<ref>ناهید، عبدالحسین (1360). ''زنان ایران در جنبش مشروطه''. تبریز: نشر احیا. ص121.</ref>|جایگزین=|300x300px]]
بخشی از نوشته¬های روزنامه به توصیه¬های اخلاقی، تشریح و توصیف اخلاق نیک و بد خطاب به دختران جوان اختصاص داشت. این مطالب در قالب مقالات، مطایبات و پندهای حکیمانه و نیز داستانهایی به شکل پاورقی و ادامه¬دار بیان می¬شد.
[[پرونده:تعهدنامه بانو کحال برای روزنامه دانش.jpg|بندانگشتی|تعهدنامه بانو کحال برای نشریه دانش، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران]]
رعایت بهداشت فردی و خانواده نیز از مهمترین مباحث مطرح شده در این نشریه است. این مساله به دلیل آشنایی خانم کحال با اصول بهداشتی و طبی بوده و این موارد را بسیار دقیق تشریح و توضیح می¬دهد.
دانش نخستین نشریه‌ای است که در دفاع از حقوق زنان در دوره مشروطه منتشر شد. صاحب امتیاز و ناشر آن، خانم دکتر کحال دختر یعقوب جدید الاسلام همدانی، معروف به [[بانو کحال]] بود. اولین شماره از این هفته‌نامه در سال 1289 (10 رمضان 1328ق.)<ref>خمامی‌زاده، جعفر (1380). ''روزنامه‌های ایران از آغاز تا سال ۱۳۲۹هـ.ق''. تهران: اطلاعات. ص141.</ref> یعنی چهار سال پس از انقلاب مشروطه منتشر شد. این نشریه با چاپ سربی، قطع رحلی، در هشت صفحه و در سه چاپخانه مطبعه شرقی، فاروس و چاپخانه مجلس شورای ملی در تهران<ref name=":2">باقری، الهه؛ کثیری، مسعود (1391). انتشار نشریه‌ی دانش؛ قدمی در جهت مدرنیزه شدن نگرش جامعه نسبت به سلامت عمومی. ''تاریخ پزشکی''. س4. ش 13. ص 115.</ref> انتشار می‌یافت.
عمر نشریه دانش کوتاه بود و آخرین شماره آن در 27 رجب 1329ق. (1290) انتشار یافت.
 
روزنامه دانش، راهگشای روزنامه نگاران زن در ایران شد و زمینه انتشار نشریات تخصصی زنان و توسعه سریع روزنامه نگاری را بعد از جنبش مشروطه ایجاد کرد.
قیمت تک شماره این نشریه برای تهران یک عباسی (4شاهی)، سایر ولایات 5 شاهی و هزینه اشتراک یک ساله آن در تهران 12 قران و ولایات داخله 15 قران بود.<ref name=":0">ببران، صدیقه (1381). ''نشریات ویژه زنان: سیر تاریخی نشریات زنان در ایران معاصر''. تهران: روشنگران و مطالعات زنان. صص35-39.</ref> این نشریه علاوه بر داخل کشور از خارج ایران نیز مشترک می‌پذیرفت و جز در تهران و دیگر شهرها، در ممالک خارجه نیز توزیع می‌شد و قیمت اشتراک سالیانه آن برای ممالک خارجه 7 فرانک بوده است.<ref name=":2" /> همچنین از شماره دوم تا سوم نشریه نام ع. صفوت به عنوان سردبیر در نشریه قید شده است.<ref>''شکوفه به انضمام دانش (نخستین نشریه های ادواری زنان ایران)'' (1377). تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران. ص291و299.</ref> نشریه دانش، راهگشای نشریه‌نگاران زن در ایران شد و زمینه انتشار نشریات تخصصی زنان و توسعه سریع نشریه‌نگاری را بعد از جنبش مشروطه ایجاد کرد. در میان نوشته‌های این نشریه، اصطلاحات انگلیسی فراوانی چه به زبان اصلی و چه به زبان فارسی به کار رفته است که شاید دلیل آن تحصیل صاحب امتیاز و مدیر نشریه در مدرسه آمریکایی بوده است.<ref>باقری، الهه؛ کثیری، مسعود (1391). انتشار نشریه‌ی دانش؛ قدمی در جهت مدرنیزه شدن نگرش جامعه نسبت به سلامت عمومی. ''تاریخ پزشکی''. س4. ش 13. ص 116.</ref>
منابع
 
ببران، صدیقه (1381). نشریات ویژه زنان: سیر تاریخی نشریات زنان در ایران معاصر. تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
<br />
خمامی، جعفر (1380). روزنامه‌های ایران از آغاز تا سال ۱۳۲۹. تهران: اطلاعات
 
===هدف از انتشار===
این نشریه برای زنان چاپ می‌شد. هدف و شعار نشریه در روی صفحه عنوان چنین بیان شده بود:<blockquote>روزنامه‌ای است اخلاقی، علم خانه‌داری، بچه‌داری، شوهرداری، مفید به حال دختران و نسوان و به کلی از پلتیک و سیاست مملکتی سخن نمی‌راند.</blockquote>
 
===خانه‌داری و همسرداری===
از جمله مطالب عمده نشریه را مسائل خانه‌داری و شوهرداری تشکیل می‌داد. توصیه‌هایی نیز به خانم‌ها  برای تنظیم امور خانه و تأمین آسایش و راحتی شوهر و فرزندان و رعایت صرفه‌جویی بیان می‌کرد.<ref name=":1" /> به مسائل سنتی زنانه مورد علاقه زنان طبقه متوسط و بالا، نظیر بهداشت، درمان و بچه‌داری می‌پرداخت و در پی اصلاحات اجتماعی نبود، همچنین دیدگاه اجتماعی و سیاسی آن بسیار میانه‌رو بود.<ref>باقری، الهه؛ کثیری، مسعود (1391). انتشار نشریه‌ی دانش؛ قدمی در جهت مدرنیزه شدن نگرش جامعه نسبت به سلامت عمومی. ''تاریخ پزشکی''. س4. ش 13. ص 117.</ref>
 
در بخشی از نشریه نوشته شده است:<ref name=":4">''شکوفه به انضمام دانش (نخستین نشریه های ادواری زنان ایران)'' (1377). تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران. ص288.</ref><blockquote>در ترتیبات راحتی شوهر مواظب باشید، مثلاً غذای او را به وقت حاضر نمائید و در زمستان، کرسی یا بخاری او را گرم و حاضر بدارید، اطاق را پاک و تمیز نگاهدارید، کلیت طوری باشد که وقتی مرد وارد خانه می‌شود از هر جهت راحت باشد... شما اگر از جایی دلتنگی دارید وقتی که شوهر وارد خانه شد با روی گشاده او را استقبال نموده، تعارفات رسمانه را به جا بیاورید و آن اوقات تلخی را پنهان نمائید، مبادا مرد بیچاره هم از جای دیگر اوقاتش تلخ باشد، وقتی که خانه آمد بر اوقات تلخی او بیافزائید و حال آنکه باید رفع اوقات تلخی از او بشود....</blockquote>
===پزشکی===
از توصيه‌های اكيد [[بانو کحال]] مسئله «حفظ الصحه» خانه و اطفال بود. او به دليل آشنایی با اصول بهداشتی و طبی، این موارد را بسيار دقيق توضيح می‌داد. وی همچنين تربيت اطفال را از بدو تولد، راهگشا و راه حل بسياری از مشکلات و عقب‌ماندگی‌های اجتماعی می‌دانست.<ref name=":1">''شکوفه به انضمام دانش (نخستین نشریه های ادواری زنان ایران)'' (1377). تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران. م8-9.</ref> از دیگر مسائل مورد بحث آن زمان، تقابل بین طب سنتی ایران و پزشکی غربی بود. رویه نشریه دانش در این میان تا حد زیادی محافظه‌کارانه بود و در موارد اندکی به انتقاد از برخی اعمالی می‌پرداخت که درستی آنها نه مورد تأیید مدعیان طب مدرن و نه طب سنتی ایران بود. به عنوان مثال در مذمت استفاده از روش‌های نادرست برخی شکسته‌بندی‌های قدیم برای درمان شکستگی‌ها، می‌نویسد:<ref>باقری، الهه؛ کثیری، مسعود (1391). انتشار نشریه‌ی دانش؛ قدمی در جهت مدرنیزه شدن نگرش جامعه نسبت به سلامت عمومی. ''تاریخ پزشکی''. س4. ش 13. صص126-127.</ref><blockquote>این را بدانید اطبایی که به واسطه علم تمام اسباب و آلات، بدن انسان مثل آیینه در جلو چشمشان است همه ایشان شکسته‌بستی را به خوبی نمی‌دانند قصاب و حمامی و بعضی شکست‌بست‌های اسمی، بی‌علم چگونه می‌توانند عضوی را جا بیندازند البته بدتر خواهند کرد.<br /></blockquote>
 
===آموزش===
از آنجا که تربیت نسوان و دوشیزگان و تصفیه اخلاق زنان، هدف مستقیم دانش به شمار می‌آمد، با چاپ مطالبی مانند: «خطاب به دوشیزگان» و «کلمات حکمت‌آمیز» بر یادگیری سواد تأکید داشت و تحصیل علم را امری واجب برای زنان بر می‌شمرد<ref name=":3">باقری، الهه؛ کثیری، مسعود (1391). انتشار نشریه‌ی دانش؛ قدمی در جهت مدرنیزه شدن نگرش جامعه نسبت به سلامت عمومی. ''تاریخ پزشکی''. س4. ش 13. صص117-118.</ref> و آن را راهگشای بسیاری از مشکلات دانسته و توصیه می‌کرد:<ref name=":4" /><blockquote>خانم نجیبه محترمه اگر سواد ندارد، باید فوراً در پی تحصيل سواد برآید و درس بخواند، زیرا که زن بی‌سواد، صاحب عقل و تميز نخواهد شد و اگر سواد دارد باید بيشتر اوقات خویش را مصروف روزنامه خواندن نماید. به جهت این كه، كسی که روزنامه می‌خواند همه چیز می‌داند.</blockquote>با این استدلال، با سوادان را تشویق به مشترک شدن و خواندن نشریه می‌کرد و حتی به شوهرانی که زنانشان سواد خواندن ندارند، تکلیف می‌کرد که «نشریه را هر هفته برای خانم‌هایشان بخوانند تا هم کسب فیض کنند و هم به باسواد شدن تشویق شوند».<ref name=":3" />
<br />
 
===اخلاقی===
بخشی از نوشته‌های نشریه به توصیه‌های اخلاقی، تشریح و توصیف اخلاق نیک و بد، خطاب به دختران جوان و نیز لزوم رعایت حدود و مقررات اسلامی و اجتماعی میان مردان و زنان اختصاص داشت. این مطالب در قالب مقالات، مطایبات و پندهای حکیمانه و نیز داستان‌هایی به شکل پاورقی و ادامه‌دار بیان می‌شد:<ref>''شکوفه به انضمام دانش (نخستین نشریه های ادواری زنان ایران)'' (1377). تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران. ص286.</ref><blockquote>باید دختران خوب همیشه در پی دلجویی مردم باشند، اگر بیمار است، از او عیادت نموده، احوال‌پرسی کنند. اگر فقیر است، دستگیری نمایند و اگر محزون است و غمی دارد، او را مشغول نمایند. دیگر لازم نیست به دختران عاقل، جمیع وسایل دلجویی را یاد بدهیم. یکی از صفات خوب، تمجید و تحسین است، در مقابل هر خوبی که مشاهده می‌نمائید؛ زیرا که یک آفرین سبب تشویق او می‌شود.<br /></blockquote>
 
===اجتماعی===
این نشریه گاه متأثر از جو عمومی، مطالبی در زمینه مسائل روز می‌نوشت که از آن جمله می‌توان از [[کشف حجاب]] یادکرد. در شماره‌ای از این نشریه اشاره طنزآمیزی از منظر بهداشتی، به امر [[حجاب]] کرده و تلاش شد تا با استفاده نادرست از زبان پزشکی، زنان محجبه را مورد تمسخر قرار دهد. در جایی دیگر تحت عنوان اخطار به مردان و جوانان بعضی از بی‌مبالاتی‌ها و بی‌حرمتی‌هایی را که در جامعه نسبت به زنان صورت می‌گرفت به باد انتقاد می‌گرفت. به باور نویسنده یکی از مقالات «یکی از این بی‌مبالاتی‌ها که از ابتدا حکمفرما بوده و انبساط یافته و رو به ازدیاد است به چشم بدنگریستن جوانان و مردها به مخدرات و بانوان محترمه است.»<ref>''شکوفه به انضمام دانش (نخستین نشریه های ادواری زنان ایران)'' (1377). تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران. ص292.</ref>
 
<br />
===انتقادات===
به رغم برخی کاستی‌ها، انتشار مجله دانش با استقبال فعالان حقوق زنان روبرو شد. البته این استقبال به معنای عدم انتقاد فعالان حقوق زنان از این نشریه نبود. یکی از اصلی‌ترین انتقادها، بی‌توجهی دست‌اندرکاران این نشریه نسبت به برخی هدف‌های انجمن‌های زنان، از جمله تحریم کالاهای وارداتی و ترویج منسوجات وطنی بود. آنها به چاپ اعلاناتی در تبلیغ محصولات خارجی در این نشریه اعتراض داشتند. این امر موجب شد تا بانو کحال با اعتراض برخی از فعالان حقوق زنان روبرو شود.<ref>باقری، الهه؛ کثیری، مسعود (1391). انتشار نشریه‌ی دانش؛ قدمی در جهت مدرنیزه شدن نگرش جامعه نسبت به سلامت عمومی. ''تاریخ پزشکی''. س4. ش 13. ص 119.</ref> البته استدلال مدیر نشریه هم این بود:<ref>''شکوفه به انضمام دانش (نخستین نشریه های ادواری زنان ایران)'' (1377). تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران. ص297.</ref><blockquote>اعلانات در تمام جراید درج می شود و عمومیت دارد ولی باید دانست که هیچ گونه ما در خیال تشویق و تحریص خانم ها به خریدن امتعۀ بی فایده بی لزوم نبوده و نیستیم فقط اعلانی داده اند و ما درج کرده ایم.</blockquote><br />
===آخرین شماره===
عمر نشریه دانش کوتاه بود و انتشار آن تا سی شماره به طور مرتب ادامه داشت. آخرین شماره آن در 27 رجب 1329ق. (1290) انتشار یافت[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/370570/%D8%AA%DA%A9-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%DB%8C%DA%A9-%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4-%D8%A7%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%86-%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C]<ref name=":0" /> که از این نشریه تعداد ناقصی در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران موجود است.[https://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=1012360&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author]
 
<br />
==منابع==
<references /><br />
==پیوند به بیرون==
 
#[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/370570/%D8%AA%DA%A9-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%DB%8C%DA%A9-%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4-%D8%A7%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%86-%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C پایگاه مجلات تخصصی نور]
#[https://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=1012360&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران]
 
<br />
 
==نگارخانه==
<gallery>
پرونده:نشریه دانش- سال1 ش1-ص4.jpg|نشریه دانش، سال1، شماره 1، ص4
پرونده:نشریه دانش، سال1 شماره 1، ص5.jpg|نشریه دانش، سال1، شماره 1، ص5
پرونده:نشریه دانش، سال1 شماره 1، ص6.jpg|نشریه دانش، سال1، شماره 1، ص6
پرونده:نشریه دانش، سال1 شماره 2، ص2.jpg|نشریه دانش، سال1، شماره 2، ص2
پرونده:نشریه دانش-س1-ش2-ص7.jpg|نشریه دانش، سال1، شماره 2، ص7
</gallery><br />نویسنده: هانیه قهرمانی
[[رده:زنان - نشریات ادواری]]
[[رده:نشریات زنان]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۵ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۱۰:۱۰

نشریه دانش اولین نشریه زنان ایران

دانش اولین نشریه اختصاصی زنان است که به صورت هفتگی از ۱۰ رمضان ۱۳۲۸ق. تا ۲۷ رجب ۱۳۲۹ق. در ۳۰ شماره ۸ صفحه‌ای به مدیریت و صاحب امتیازی بانو کحال انتشار یافت.

تاریخچه

امتیاز نشریه دانش که به نام خانم دکتر کحال صادر شده است[۱]
تعهدنامه بانو کحال برای نشریه دانش، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران

دانش نخستین نشریه‌ای است که در دفاع از حقوق زنان در دوره مشروطه منتشر شد. صاحب امتیاز و ناشر آن، خانم دکتر کحال دختر یعقوب جدید الاسلام همدانی، معروف به بانو کحال بود. اولین شماره از این هفته‌نامه در سال 1289 (10 رمضان 1328ق.)[۲] یعنی چهار سال پس از انقلاب مشروطه منتشر شد. این نشریه با چاپ سربی، قطع رحلی، در هشت صفحه و در سه چاپخانه مطبعه شرقی، فاروس و چاپخانه مجلس شورای ملی در تهران[۳] انتشار می‌یافت.

قیمت تک شماره این نشریه برای تهران یک عباسی (4شاهی)، سایر ولایات 5 شاهی و هزینه اشتراک یک ساله آن در تهران 12 قران و ولایات داخله 15 قران بود.[۴] این نشریه علاوه بر داخل کشور از خارج ایران نیز مشترک می‌پذیرفت و جز در تهران و دیگر شهرها، در ممالک خارجه نیز توزیع می‌شد و قیمت اشتراک سالیانه آن برای ممالک خارجه 7 فرانک بوده است.[۳] همچنین از شماره دوم تا سوم نشریه نام ع. صفوت به عنوان سردبیر در نشریه قید شده است.[۵] نشریه دانش، راهگشای نشریه‌نگاران زن در ایران شد و زمینه انتشار نشریات تخصصی زنان و توسعه سریع نشریه‌نگاری را بعد از جنبش مشروطه ایجاد کرد. در میان نوشته‌های این نشریه، اصطلاحات انگلیسی فراوانی چه به زبان اصلی و چه به زبان فارسی به کار رفته است که شاید دلیل آن تحصیل صاحب امتیاز و مدیر نشریه در مدرسه آمریکایی بوده است.[۶]


هدف از انتشار

این نشریه برای زنان چاپ می‌شد. هدف و شعار نشریه در روی صفحه عنوان چنین بیان شده بود:

روزنامه‌ای است اخلاقی، علم خانه‌داری، بچه‌داری، شوهرداری، مفید به حال دختران و نسوان و به کلی از پلتیک و سیاست مملکتی سخن نمی‌راند.

خانه‌داری و همسرداری

از جمله مطالب عمده نشریه را مسائل خانه‌داری و شوهرداری تشکیل می‌داد. توصیه‌هایی نیز به خانم‌ها برای تنظیم امور خانه و تأمین آسایش و راحتی شوهر و فرزندان و رعایت صرفه‌جویی بیان می‌کرد.[۷] به مسائل سنتی زنانه مورد علاقه زنان طبقه متوسط و بالا، نظیر بهداشت، درمان و بچه‌داری می‌پرداخت و در پی اصلاحات اجتماعی نبود، همچنین دیدگاه اجتماعی و سیاسی آن بسیار میانه‌رو بود.[۸]

در بخشی از نشریه نوشته شده است:[۹]

در ترتیبات راحتی شوهر مواظب باشید، مثلاً غذای او را به وقت حاضر نمائید و در زمستان، کرسی یا بخاری او را گرم و حاضر بدارید، اطاق را پاک و تمیز نگاهدارید، کلیت طوری باشد که وقتی مرد وارد خانه می‌شود از هر جهت راحت باشد... شما اگر از جایی دلتنگی دارید وقتی که شوهر وارد خانه شد با روی گشاده او را استقبال نموده، تعارفات رسمانه را به جا بیاورید و آن اوقات تلخی را پنهان نمائید، مبادا مرد بیچاره هم از جای دیگر اوقاتش تلخ باشد، وقتی که خانه آمد بر اوقات تلخی او بیافزائید و حال آنکه باید رفع اوقات تلخی از او بشود....

پزشکی

از توصيه‌های اكيد بانو کحال مسئله «حفظ الصحه» خانه و اطفال بود. او به دليل آشنایی با اصول بهداشتی و طبی، این موارد را بسيار دقيق توضيح می‌داد. وی همچنين تربيت اطفال را از بدو تولد، راهگشا و راه حل بسياری از مشکلات و عقب‌ماندگی‌های اجتماعی می‌دانست.[۷] از دیگر مسائل مورد بحث آن زمان، تقابل بین طب سنتی ایران و پزشکی غربی بود. رویه نشریه دانش در این میان تا حد زیادی محافظه‌کارانه بود و در موارد اندکی به انتقاد از برخی اعمالی می‌پرداخت که درستی آنها نه مورد تأیید مدعیان طب مدرن و نه طب سنتی ایران بود. به عنوان مثال در مذمت استفاده از روش‌های نادرست برخی شکسته‌بندی‌های قدیم برای درمان شکستگی‌ها، می‌نویسد:[۱۰]

این را بدانید اطبایی که به واسطه علم تمام اسباب و آلات، بدن انسان مثل آیینه در جلو چشمشان است همه ایشان شکسته‌بستی را به خوبی نمی‌دانند قصاب و حمامی و بعضی شکست‌بست‌های اسمی، بی‌علم چگونه می‌توانند عضوی را جا بیندازند البته بدتر خواهند کرد.

آموزش

از آنجا که تربیت نسوان و دوشیزگان و تصفیه اخلاق زنان، هدف مستقیم دانش به شمار می‌آمد، با چاپ مطالبی مانند: «خطاب به دوشیزگان» و «کلمات حکمت‌آمیز» بر یادگیری سواد تأکید داشت و تحصیل علم را امری واجب برای زنان بر می‌شمرد[۱۱] و آن را راهگشای بسیاری از مشکلات دانسته و توصیه می‌کرد:[۹]

خانم نجیبه محترمه اگر سواد ندارد، باید فوراً در پی تحصيل سواد برآید و درس بخواند، زیرا که زن بی‌سواد، صاحب عقل و تميز نخواهد شد و اگر سواد دارد باید بيشتر اوقات خویش را مصروف روزنامه خواندن نماید. به جهت این كه، كسی که روزنامه می‌خواند همه چیز می‌داند.

با این استدلال، با سوادان را تشویق به مشترک شدن و خواندن نشریه می‌کرد و حتی به شوهرانی که زنانشان سواد خواندن ندارند، تکلیف می‌کرد که «نشریه را هر هفته برای خانم‌هایشان بخوانند تا هم کسب فیض کنند و هم به باسواد شدن تشویق شوند».[۱۱]


اخلاقی

بخشی از نوشته‌های نشریه به توصیه‌های اخلاقی، تشریح و توصیف اخلاق نیک و بد، خطاب به دختران جوان و نیز لزوم رعایت حدود و مقررات اسلامی و اجتماعی میان مردان و زنان اختصاص داشت. این مطالب در قالب مقالات، مطایبات و پندهای حکیمانه و نیز داستان‌هایی به شکل پاورقی و ادامه‌دار بیان می‌شد:[۱۲]

باید دختران خوب همیشه در پی دلجویی مردم باشند، اگر بیمار است، از او عیادت نموده، احوال‌پرسی کنند. اگر فقیر است، دستگیری نمایند و اگر محزون است و غمی دارد، او را مشغول نمایند. دیگر لازم نیست به دختران عاقل، جمیع وسایل دلجویی را یاد بدهیم. یکی از صفات خوب، تمجید و تحسین است، در مقابل هر خوبی که مشاهده می‌نمائید؛ زیرا که یک آفرین سبب تشویق او می‌شود.

اجتماعی

این نشریه گاه متأثر از جو عمومی، مطالبی در زمینه مسائل روز می‌نوشت که از آن جمله می‌توان از کشف حجاب یادکرد. در شماره‌ای از این نشریه اشاره طنزآمیزی از منظر بهداشتی، به امر حجاب کرده و تلاش شد تا با استفاده نادرست از زبان پزشکی، زنان محجبه را مورد تمسخر قرار دهد. در جایی دیگر تحت عنوان اخطار به مردان و جوانان بعضی از بی‌مبالاتی‌ها و بی‌حرمتی‌هایی را که در جامعه نسبت به زنان صورت می‌گرفت به باد انتقاد می‌گرفت. به باور نویسنده یکی از مقالات «یکی از این بی‌مبالاتی‌ها که از ابتدا حکمفرما بوده و انبساط یافته و رو به ازدیاد است به چشم بدنگریستن جوانان و مردها به مخدرات و بانوان محترمه است.»[۱۳]


انتقادات

به رغم برخی کاستی‌ها، انتشار مجله دانش با استقبال فعالان حقوق زنان روبرو شد. البته این استقبال به معنای عدم انتقاد فعالان حقوق زنان از این نشریه نبود. یکی از اصلی‌ترین انتقادها، بی‌توجهی دست‌اندرکاران این نشریه نسبت به برخی هدف‌های انجمن‌های زنان، از جمله تحریم کالاهای وارداتی و ترویج منسوجات وطنی بود. آنها به چاپ اعلاناتی در تبلیغ محصولات خارجی در این نشریه اعتراض داشتند. این امر موجب شد تا بانو کحال با اعتراض برخی از فعالان حقوق زنان روبرو شود.[۱۴] البته استدلال مدیر نشریه هم این بود:[۱۵]

اعلانات در تمام جراید درج می شود و عمومیت دارد ولی باید دانست که هیچ گونه ما در خیال تشویق و تحریص خانم ها به خریدن امتعۀ بی فایده بی لزوم نبوده و نیستیم فقط اعلانی داده اند و ما درج کرده ایم.


آخرین شماره

عمر نشریه دانش کوتاه بود و انتشار آن تا سی شماره به طور مرتب ادامه داشت. آخرین شماره آن در 27 رجب 1329ق. (1290) انتشار یافت[۱][۴] که از این نشریه تعداد ناقصی در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران موجود است.[۲]


منابع

  1. ↑ ناهید، عبدالحسین (1360). زنان ایران در جنبش مشروطه. تبریز: نشر احیا. ص121.
  2. ↑ خمامی‌زاده، جعفر (1380). روزنامه‌های ایران از آغاز تا سال ۱۳۲۹هـ.ق. تهران: اطلاعات. ص141.
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ باقری، الهه؛ کثیری، مسعود (1391). انتشار نشریه‌ی دانش؛ قدمی در جهت مدرنیزه شدن نگرش جامعه نسبت به سلامت عمومی. تاریخ پزشکی. س4. ش 13. ص 115.
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ببران، صدیقه (1381). نشریات ویژه زنان: سیر تاریخی نشریات زنان در ایران معاصر. تهران: روشنگران و مطالعات زنان. صص35-39.
  5. ↑ شکوفه به انضمام دانش (نخستین نشریه های ادواری زنان ایران) (1377). تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران. ص291و299.
  6. ↑ باقری، الهه؛ کثیری، مسعود (1391). انتشار نشریه‌ی دانش؛ قدمی در جهت مدرنیزه شدن نگرش جامعه نسبت به سلامت عمومی. تاریخ پزشکی. س4. ش 13. ص 116.
  7. ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ شکوفه به انضمام دانش (نخستین نشریه های ادواری زنان ایران) (1377). تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران. م8-9.
  8. ↑ باقری، الهه؛ کثیری، مسعود (1391). انتشار نشریه‌ی دانش؛ قدمی در جهت مدرنیزه شدن نگرش جامعه نسبت به سلامت عمومی. تاریخ پزشکی. س4. ش 13. ص 117.
  9. ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ شکوفه به انضمام دانش (نخستین نشریه های ادواری زنان ایران) (1377). تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران. ص288.
  10. ↑ باقری، الهه؛ کثیری، مسعود (1391). انتشار نشریه‌ی دانش؛ قدمی در جهت مدرنیزه شدن نگرش جامعه نسبت به سلامت عمومی. تاریخ پزشکی. س4. ش 13. صص126-127.
  11. ↑ ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ باقری، الهه؛ کثیری، مسعود (1391). انتشار نشریه‌ی دانش؛ قدمی در جهت مدرنیزه شدن نگرش جامعه نسبت به سلامت عمومی. تاریخ پزشکی. س4. ش 13. صص117-118.
  12. ↑ شکوفه به انضمام دانش (نخستین نشریه های ادواری زنان ایران) (1377). تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران. ص286.
  13. ↑ شکوفه به انضمام دانش (نخستین نشریه های ادواری زنان ایران) (1377). تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران. ص292.
  14. ↑ باقری، الهه؛ کثیری، مسعود (1391). انتشار نشریه‌ی دانش؛ قدمی در جهت مدرنیزه شدن نگرش جامعه نسبت به سلامت عمومی. تاریخ پزشکی. س4. ش 13. ص 119.
  15. ↑ شکوفه به انضمام دانش (نخستین نشریه های ادواری زنان ایران) (1377). تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران. ص297.


پیوند به بیرون

  1. پایگاه مجلات تخصصی نور
  2. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران


نگارخانه

  • نشریه دانش، سال1، شماره 1، ص4

  • نشریه دانش، سال1، شماره 1، ص5

  • نشریه دانش، سال1، شماره 1، ص6

  • نشریه دانش، سال1، شماره 2، ص2

  • نشریه دانش، سال1، شماره 2، ص7


نویسنده: هانیه قهرمانی

برگرفته از «https://portals.nlai.ir/zanan/index.php?title=دانش&oldid=9727»