تفاوت میان نسخه‌های «مدرسه علمیه علوی»
H-ghahremani (بحث | مشارکتها) |
H-ghahremani (بحث | مشارکتها) |
||
| (۳۰ نسخهٔ میانی ویرایش‌شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
مدرسه [[مریم بیگم]] خوانسار (1106) که امروزه به مدرسه علمیه علوی معروف است در دوران صفویه به امر [[مریم بیگم]] و با توصیه آیت الله آقا | مدرسه [[مریم بیگم]] خوانسار (1106) که امروزه به مدرسه علمیه علوی معروف است در دوران صفویه به امر [[مریم بیگم]] و با توصیه [https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A2%D9%82%D8%A7_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D8%B1%DB%8C آیت الله آقا حسین خوانساری] ساخته شد. این مدرسه که در سمت جنوب شهر مجاور سرشاخه شرقی رودخانه خوانسار واقع شده از جمله بناهای عصر صفویه و کهن‌ترین مدرسه موجود در شهرستان خوانسار است.<ref name=":0">خسروی، محبوبه (1393). موقوفات؛ مدرسه مریم بیگم صفوی (علوی) خوانسار و موقوفات آن. ''وقف میراث جاویدان''. سال 22، شماره 86، ص89.</ref> | ||
=== نام مدرسه === | |||
مدرسه علوی به امر [[مریم بیگم]] صفوی و به توصیه علامه حاج آقا حسین خوانساری، مجتهد مشهور عصر صفویه ساخته شد. اما در هیچ یک از اسناد قدیمی و معتبر وقف، مدرسه به نام مدرسه مریم بیگم صفوی نامیده نشده و حتی در وقفنامه مدرسه مورخ 1106 هم مدرسه به نام مریم بیگم نامگذاری نشده است. تنها در یک سند متأخر یعنی نامه رئیس اداره اوقاف و معارف گلپایگان مورخ 1308 ه.ش با این عبارت یاد شده است: مدرسه مریم بیگم (مدرسه علیای خوانسار) و... این فرد ظاهراً همان مریم بیگم، دختر شاه صفی است که [[مدرسه مریم بیگم]] را در سال 1115 ق. در اصفهان ساخته است. با این حال تاریخ دقیق ساختمان مدرسه و هویت قطعی بانی بنا مشخص نیست.<ref>م‍لازاده، ک‍اظم (1381). ''مدارس و بناهای م‍ذه‍ب‍ی (ت‍ک‍ی‍ه، ح‍س‍ی‍ن‍ی‍ه، خ‍ان‍ق‍اه، ق‍دم‍گ‍اه، مدرسه، م‍ص‍ل‍ی)''. تهران: س‍ازم‍ان ت‍ب‍ل‍ی‍غ‍ات اس‍لام‍ی، حوزه ه‍ن‍ری. ص59.</ref>چرا که هیچگاه این مدرسه موسوم و مشهور به مدرسه مریم بیگم نبوده است، هرچند ظاهرا به دستور وی ساخته شده است.<ref>افروز، عطاءالله (1399). ''مریم بیگم صفوی؛ تاریخچه و میراث وی''. تهران: زرنوشت. ص 39 به نقل از مختاری، رضا (1376). یادگارهای ماندگار: وقفنامه مدرسه علوی خوانسار و موقوفات آن. ''وقف میراث جاویدان''. شماره 17، صص26-41.</ref> مدرسه مزبور امروزه به تأسی از متولی و مدیر آن سید حسین علوی موسوی، به مدرسه علوی شهرت دارد. | |||
=== بنا === | === بنا === | ||
مدرسه مریم بیگم خوانسار دارای 1500 مترمربع مساحت بوده و دارای دو در ورودی است. در اصلی مدرسه که سمت شمال، مجاور رودخانه خوانسار قرار دارد دارای سردری به ارتفاع 7 متر است. این در چوبی به ابعاد 170 سانتی‌متر در 2 متر است و در بالای سردر حدیث شریف «انا مدینه العلم و علی بابها» گچبری شده است. اشعاری نیز درباره تعمیرات اول و دوم مدرسه بر روی گچ با خط نستعلیق و ثلث نوشته شده که شامل ماده تاریخ می‌باشد. در وسط سردر ورودی در قسمت بالا پنجره مشبک کتابخانه مدرسه قرار دارد. دیوارهای در ورودی آن از آجر و ساروج همانند ساختمان‌های دوره صفویه است. ورودی مدرسه، دالانی است به طول 9 متر با ارتفاع 3 متر و 40 سانتی‌متر و عرض 2 متر. در وسط دالان ورودی در سمت راست، ورودی کتابخانه واقع شده که با عرض 80 سانتی‌متر، ارتفاع 2 متر و 12 پله به کتابخانه که در طبقه فوقانی دالان ورودی مدرسه قرار گرفته متصل است. اطراف دالان ورودی و محوطه داخلی مدرسه تا ارتفاع 1 متری توسط سنگ‌های قطور با ابعاد بزرگ نماسازی شده است. | |||
طرح داخلی مدرسه، 8 ضلعی و حیاط آن دارای ابعاد 17 در 17 متر است. سنگ فرش‌های قطور حیاط را به چهار قسمت مساوی تقسیم کرده و در مرکز آن، حوض سنگی با ابعاد 1/5 در 2 متر و عمق 1/5 متر توسط سنگ‌های یکپارچه با قطر 20 سانتی‌متر قرار دارد که آب آن از نهر موسوم به نهر لا یا نغیلا که محل آن از چشمه‌های معروف به سرچشمه خوانسار است تأمین می‌شود. یک کانالی سنگی یکپارچه مجرای ورودی آب از خارج از مدرسه تا محل حوض را تشکیل می‌دهد. این نهر از سمت غرب وارد مدرسه می‌شود و از سمت شمال به سمت خارج از مدرسه جریان می‌یابد. | |||
نمای داخلی مدرسه اصالت خویش را حفظ نموده و از زمان ساخت تاکنون ظاهراً تغییر چندانی نیافته است.<ref>خسروی، محبوبه (1393). موقوفات؛ مدرسه مریم بیگم صفوی (علوی) خوانسار و موقوفات آن. ''وقف میراث جاویدان''. سال 22، شماره 86، صص89-93.</ref>مدرسه دارای 22 حجره است. حجره‌ها دارای یک در ورودی بوده که اکنون بعضی از آنها را مطابق روز دارای پنجره و شیشه کرده‌اند. | |||
=== | === مدیریت === | ||
این مدرسه در یکصد سال اخیر نخست توسط آیت الله حاج سیدحسن علوی اداره می‌شد. ایشان پس از بازگشت از نجف اشرف به مدت 55 سال ریاست مدرسه را برعهده داشت. پس از رحلت ایشان در سال 1368، مدرسه توسط فرزندانش به ویژه حاج آقا مرتضی علوی برای مدت 33 سال اداره شد. پس از وفات حاج آقا مرتضی علوی در سال 1391 شمسی، مديريت حوزه از سوی دفتر مديريت حوزه علميه قم به آقای نصرالله زاده واگذار شد. | |||
=== | === تعمیر و بازسازی === | ||
در این مدرسه مردان بزرگی | گذر ایام این مدرسه را دچار تخریب کرد و از همین روی چندین بار در دست تعمیر قرار گرفت. بازسازی آن یک مرتبه در سال 1310 هجری قمری توسط آیت الله سیدمحمدتقی خوانساری انجام گرفت و شعری گچبری شده از نظام الشریعه بدیع، عالم و شاعر خوانساری، که شامل ماده تاریخ «ز باب مدرسه باب علوم شد مفتوح» (معادل 1310) است بر سر در ورودی شمالی مدرسه به این تعمیرات اشاره دارد. اشعار دیگری از محمدجواد ولایی بر سر در مدرسه نیز گچبری شده بوده که ظاهراً تخریب شده است. این اشعار بیانگر تعمیراتی بوده که در سال 1364 هجری قمری توسط سید جمال الدین شهیدی صورت گرفته است. مدرسه در سال 1394 هجری قمری نیز مجدداً توسط آيت الله حاج آقا حسین علوی نجفی بازسازی شده و توسعه يافته است. در سنگ نوشته‌ای که در داخل مدرسه قرار گرفته به این مطلب اشاره شده است.<ref>خسروی، محبوبه (1393). موقوفات؛ مدرسه مریم بیگم صفوی (علوی) خوانسار و موقوفات آن. وقف میراث جاویدان. سال 22، شماره 86، صص98-99.</ref> | ||
=== تربيت‌يافتگان مدرسه === | |||
مدرسه علوی خوانسار محل تعلیم مردان بزرگی بوده است. ميرزای قمی، آيت الله العظمی سيدمحمدتقی خوانساری، آيت الله العظمی سيدابوتراب خوانساری، آيت الله العظمی سيداحمد خوانساری، آيت الله العظمی سيدمحمدرضا گلپايگانی، آيت الله حاج شيخ موسی انصاری و آيت الله سيداحمد صفايی خوانساری مدتی را در این مدرسه اقامت و از محضر اساتید آن بهره برده‌اند. نقل است امام خمينی نيز برای استفاده از محضر آخوند ملا محمدعلی حکیم ايمانی مدتی در اين مدرسه تحصيل نموده است.<ref>خسروی، محبوبه (1393). موقوفات؛ مدرسه مریم بیگم صفوی (علوی) خوانسار و موقوفات آن. ''وقف میراث جاویدان''. سال 22، شماره 86، ص100 به نقل از مجله ''پیام حوزه''، شماره 37، ص178.</ref> | |||
=== موقوفات مدرسه === | === موقوفات مدرسه === | ||
مدرسه علمیه علوی دارای موقوفات بسیاری است | مدرسه علمیه علوی دارای موقوفات بسیاری بوده است<ref>افروز، عطاءالله (1399). ''مریم بیگم صفوی؛ تاریخچه و میراث وی''. تهران: زرنوشت. ص51 به نقل از گزارش اداره ثبت آثار میراث فرهنگی اصفهان.</ref> که به مرور زمان از حالت وقف مدرسه خارج و به تملک و تصرف اشخاص درآمده است. از نسخه اصل وقفنامه مدرسه و موقوفات آن که در سال 1106 ه.ق نوشته شده، اثری در دست نیست. ولی رونویس آن که در سال 1308 ه.ش از روی نسخه اصلی نوشته شده موجود است.<ref>خسروی، محبوبه (1393). موقوفات؛ مدرسه مریم بیگم صفوی (علوی) خوانسار و موقوفات آن. ''وقف میراث جاویدان''. سال 22، شماره 86، ص102.</ref> بعدها افراد دیگری نیز بخشی از اموال خود را وقف این مدرسه کردند، نظیر محمد زهرايی فرزند رضا (نظام الشريعه) که در ســال 1338 هجری شمسی بخشی از املاک خود را در روستاهای فريدن وقف مدرسه مريم بيگم کرد.<ref>خسروی، محبوبه (1393). موقوفات؛ مدرسه مریم بیگم صفوی (علوی) خوانسار و موقوفات آن. ''وقف میراث جاویدان''. سال 22، شماره 86، ص107.</ref> | ||
== منابع == | |||
<references /> | |||
== پیوند به بیرون == | |||
# [https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A2%D9%82%D8%A7_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D8%B1%DB%8C ویکی‌پدیای فارسی] | |||
#[https://www.hawzahnews.com/news/300017/%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1-%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D9%87-%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C%D9%87-%D8%B9%D9%84%D9%88%DB%8C-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D8%B1-%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%B0%D8%B4%D8%AA خبرگزاری رسمی حوزه] | |||
نویسنده: حکمت بروجردی | |||
[[رده:موقوفات زنان]] | [[رده:موقوفات زنان]] | ||
[[رده:مدارس علمیه]] | [[رده:مدارس علمیه]] | ||
[[رده:مدارس دوره صفوی]] | [[رده:مدارس دوره صفوی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۳۰ مهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۳:۱۲
مدرسه مریم بیگم خوانسار (1106) که امروزه به مدرسه علمیه علوی معروف است در دوران صفویه به امر مریم بیگم و با توصیه آیت الله آقا حسین خوانساری ساخته شد. این مدرسه که در سمت جنوب شهر مجاور سرشاخه شرقی رودخانه خوانسار واقع شده از جمله بناهای عصر صفویه و کهن‌ترین مدرسه موجود در شهرستان خوانسار است.[۱]
نام مدرسه
مدرسه علوی به امر مریم بیگم صفوی و به توصیه علامه حاج آقا حسین خوانساری، مجتهد مشهور عصر صفویه ساخته شد. اما در هیچ یک از اسناد قدیمی و معتبر وقف، مدرسه به نام مدرسه مریم بیگم صفوی نامیده نشده و حتی در وقفنامه مدرسه مورخ 1106 هم مدرسه به نام مریم بیگم نامگذاری نشده است. تنها در یک سند متأخر یعنی نامه رئیس اداره اوقاف و معارف گلپایگان مورخ 1308 ه.ش با این عبارت یاد شده است: مدرسه مریم بیگم (مدرسه علیای خوانسار) و... این فرد ظاهراً همان مریم بیگم، دختر شاه صفی است که مدرسه مریم بیگم را در سال 1115 ق. در اصفهان ساخته است. با این حال تاریخ دقیق ساختمان مدرسه و هویت قطعی بانی بنا مشخص نیست.[۲]چرا که هیچگاه این مدرسه موسوم و مشهور به مدرسه مریم بیگم نبوده است، هرچند ظاهرا به دستور وی ساخته شده است.[۳] مدرسه مزبور امروزه به تأسی از متولی و مدیر آن سید حسین علوی موسوی، به مدرسه علوی شهرت دارد.
بنا
مدرسه مریم بیگم خوانسار دارای 1500 مترمربع مساحت بوده و دارای دو در ورودی است. در اصلی مدرسه که سمت شمال، مجاور رودخانه خوانسار قرار دارد دارای سردری به ارتفاع 7 متر است. این در چوبی به ابعاد 170 سانتی‌متر در 2 متر است و در بالای سردر حدیث شریف «انا مدینه العلم و علی بابها» گچبری شده است. اشعاری نیز درباره تعمیرات اول و دوم مدرسه بر روی گچ با خط نستعلیق و ثلث نوشته شده که شامل ماده تاریخ می‌باشد. در وسط سردر ورودی در قسمت بالا پنجره مشبک کتابخانه مدرسه قرار دارد. دیوارهای در ورودی آن از آجر و ساروج همانند ساختمان‌های دوره صفویه است. ورودی مدرسه، دالانی است به طول 9 متر با ارتفاع 3 متر و 40 سانتی‌متر و عرض 2 متر. در وسط دالان ورودی در سمت راست، ورودی کتابخانه واقع شده که با عرض 80 سانتی‌متر، ارتفاع 2 متر و 12 پله به کتابخانه که در طبقه فوقانی دالان ورودی مدرسه قرار گرفته متصل است. اطراف دالان ورودی و محوطه داخلی مدرسه تا ارتفاع 1 متری توسط سنگ‌های قطور با ابعاد بزرگ نماسازی شده است.
طرح داخلی مدرسه، 8 ضلعی و حیاط آن دارای ابعاد 17 در 17 متر است. سنگ فرش‌های قطور حیاط را به چهار قسمت مساوی تقسیم کرده و در مرکز آن، حوض سنگی با ابعاد 1/5 در 2 متر و عمق 1/5 متر توسط سنگ‌های یکپارچه با قطر 20 سانتی‌متر قرار دارد که آب آن از نهر موسوم به نهر لا یا نغیلا که محل آن از چشمه‌های معروف به سرچشمه خوانسار است تأمین می‌شود. یک کانالی سنگی یکپارچه مجرای ورودی آب از خارج از مدرسه تا محل حوض را تشکیل می‌دهد. این نهر از سمت غرب وارد مدرسه می‌شود و از سمت شمال به سمت خارج از مدرسه جریان می‌یابد.
نمای داخلی مدرسه اصالت خویش را حفظ نموده و از زمان ساخت تاکنون ظاهراً تغییر چندانی نیافته است.[۴]مدرسه دارای 22 حجره است. حجره‌ها دارای یک در ورودی بوده که اکنون بعضی از آنها را مطابق روز دارای پنجره و شیشه کرده‌اند.
مدیریت
این مدرسه در یکصد سال اخیر نخست توسط آیت الله حاج سیدحسن علوی اداره می‌شد. ایشان پس از بازگشت از نجف اشرف به مدت 55 سال ریاست مدرسه را برعهده داشت. پس از رحلت ایشان در سال 1368، مدرسه توسط فرزندانش به ویژه حاج آقا مرتضی علوی برای مدت 33 سال اداره شد. پس از وفات حاج آقا مرتضی علوی در سال 1391 شمسی، مديريت حوزه از سوی دفتر مديريت حوزه علميه قم به آقای نصرالله زاده واگذار شد.
تعمیر و بازسازی
گذر ایام این مدرسه را دچار تخریب کرد و از همین روی چندین بار در دست تعمیر قرار گرفت. بازسازی آن یک مرتبه در سال 1310 هجری قمری توسط آیت الله سیدمحمدتقی خوانساری انجام گرفت و شعری گچبری شده از نظام الشریعه بدیع، عالم و شاعر خوانساری، که شامل ماده تاریخ «ز باب مدرسه باب علوم شد مفتوح» (معادل 1310) است بر سر در ورودی شمالی مدرسه به این تعمیرات اشاره دارد. اشعار دیگری از محمدجواد ولایی بر سر در مدرسه نیز گچبری شده بوده که ظاهراً تخریب شده است. این اشعار بیانگر تعمیراتی بوده که در سال 1364 هجری قمری توسط سید جمال الدین شهیدی صورت گرفته است. مدرسه در سال 1394 هجری قمری نیز مجدداً توسط آيت الله حاج آقا حسین علوی نجفی بازسازی شده و توسعه يافته است. در سنگ نوشته‌ای که در داخل مدرسه قرار گرفته به این مطلب اشاره شده است.[۵]
تربيت‌يافتگان مدرسه
مدرسه علوی خوانسار محل تعلیم مردان بزرگی بوده است. ميرزای قمی، آيت الله العظمی سيدمحمدتقی خوانساری، آيت الله العظمی سيدابوتراب خوانساری، آيت الله العظمی سيداحمد خوانساری، آيت الله العظمی سيدمحمدرضا گلپايگانی، آيت الله حاج شيخ موسی انصاری و آيت الله سيداحمد صفايی خوانساری مدتی را در این مدرسه اقامت و از محضر اساتید آن بهره برده‌اند. نقل است امام خمينی نيز برای استفاده از محضر آخوند ملا محمدعلی حکیم ايمانی مدتی در اين مدرسه تحصيل نموده است.[۶]
موقوفات مدرسه
مدرسه علمیه علوی دارای موقوفات بسیاری بوده است[۷] که به مرور زمان از حالت وقف مدرسه خارج و به تملک و تصرف اشخاص درآمده است. از نسخه اصل وقفنامه مدرسه و موقوفات آن که در سال 1106 ه.ق نوشته شده، اثری در دست نیست. ولی رونویس آن که در سال 1308 ه.ش از روی نسخه اصلی نوشته شده موجود است.[۸] بعدها افراد دیگری نیز بخشی از اموال خود را وقف این مدرسه کردند، نظیر محمد زهرايی فرزند رضا (نظام الشريعه) که در ســال 1338 هجری شمسی بخشی از املاک خود را در روستاهای فريدن وقف مدرسه مريم بيگم کرد.[۹]
منابع
- ↑ خسروی، محبوبه (1393). موقوفات؛ مدرسه مریم بیگم صفوی (علوی) خوانسار و موقوفات آن. وقف میراث جاویدان. سال 22، شماره 86، ص89.
- ↑ م‍لازاده، ک‍اظم (1381). مدارس و بناهای م‍ذه‍ب‍ی (ت‍ک‍ی‍ه، ح‍س‍ی‍ن‍ی‍ه، خ‍ان‍ق‍اه، ق‍دم‍گ‍اه، مدرسه، م‍ص‍ل‍ی). تهران: س‍ازم‍ان ت‍ب‍ل‍ی‍غ‍ات اس‍لام‍ی، حوزه ه‍ن‍ری. ص59.
- ↑ افروز، عطاءالله (1399). مریم بیگم صفوی؛ تاریخچه و میراث وی. تهران: زرنوشت. ص 39 به نقل از مختاری، رضا (1376). یادگارهای ماندگار: وقفنامه مدرسه علوی خوانسار و موقوفات آن. وقف میراث جاویدان. شماره 17، صص26-41.
- ↑ خسروی، محبوبه (1393). موقوفات؛ مدرسه مریم بیگم صفوی (علوی) خوانسار و موقوفات آن. وقف میراث جاویدان. سال 22، شماره 86، صص89-93.
- ↑ خسروی، محبوبه (1393). موقوفات؛ مدرسه مریم بیگم صفوی (علوی) خوانسار و موقوفات آن. وقف میراث جاویدان. سال 22، شماره 86، صص98-99.
- ↑ خسروی، محبوبه (1393). موقوفات؛ مدرسه مریم بیگم صفوی (علوی) خوانسار و موقوفات آن. وقف میراث جاویدان. سال 22، شماره 86، ص100 به نقل از مجله پیام حوزه، شماره 37، ص178.
- ↑ افروز، عطاءالله (1399). مریم بیگم صفوی؛ تاریخچه و میراث وی. تهران: زرنوشت. ص51 به نقل از گزارش اداره ثبت آثار میراث فرهنگی اصفهان.
- ↑ خسروی، محبوبه (1393). موقوفات؛ مدرسه مریم بیگم صفوی (علوی) خوانسار و موقوفات آن. وقف میراث جاویدان. سال 22، شماره 86، ص102.
- ↑ خسروی، محبوبه (1393). موقوفات؛ مدرسه مریم بیگم صفوی (علوی) خوانسار و موقوفات آن. وقف میراث جاویدان. سال 22، شماره 86، ص107.
پیوند به بیرون
نویسنده: حکمت بروجردی