جمعیت نسوان وطنخواه ایران

تاریخچه

انجمن نسوان وطنخواه در سال 1301 توسط محترم اسکندری تأسیس شد.

پدر محترم اسکندری در اوایل انقلاب مشروطه از اعضای «انجمن آدمیت» بود. این انجمن جزو اولین محافل فراماسونری در ایران بود. محترم اسکندری به دلیل همکاری پدرش با این محافل و تحت تأثیر افکار آنها به کمک عده ای از زنان «جمعیت نسوان وطنخواه» را در سال 1301 تشکیل داد. این انجمن کمکهای محرمانه ای را نیز از دولت دریافت می کرد. مهمترین هدف این انجمن احقاق حقوق زنان بخصوص پس از انقلاب مشروطه ذکر شده است. در اساسنامه انجمن نیز به اهداف زیر اشاره شده است:

سعی در تهذیب و تربیت دختران

ترویج صنایع وطنی

باسواد کردن زنان

نگاهداری از دختران بی کس

تأسیس مریضخانه برای زنان فقیر

تشکیل هیأت تعاونی به منظور تکمیل صنایع داخلی

مساعدت مادی و معنوی نسبت به مدافعان وطن در موقع جنگ

اهداف و فعالیتها

جمعیت نسوان وطنخواه گرایش سوسیالیستی داشت و در کنار برگزاری کلاسهای آموزشی برای زنان، انتشار «نشریه نسوان وطنخواه» را نیز در سال 1302 آغاز کرد. مطالب درج‌شده در مجله غالباً مربوط به زنان و فرهنگ خانوادگی و اجتماعی و اصلاحات شخصیتی زنان و مخصوصاً در مورد مسائل زناشویی و ازدواج بود. این مجله تا سال ۱۳۰۵ منتشر شد.

مهمترین اقدام جسورانه این انجمن سوزاندن نسخه هایی از کتاب «حیله های زنان» در میدان توپخانه تهران بود.

نورالهدی منگنه، فخر آفاق پارسا، فخر عظمی اغون (عادل خلعتبری)، مستوره افشار از اعضای سرشناس این انجمن بودند.

فعالیتهای این انجمن عبارت بودند از:

برپایی مراسم سخنرانی؛ اعضای این انجمن هرکجا عده‌ای از زنان و دختران حضور داشتند سخنرانی کرده و آنها را به تفکر در مورد وضع زنان در ایران و مقایسه آن با زنان اروپایی تشویق می کردند.

تشکیل کلاس اکابر برای خانم‌های بزرگسال؛ در اواخر سال 1302 هیئت مدیره جمعیت، مدرسه اکابر مخصوص بزرگسالان را تأسیس کرد و به پیشنهاد نورالهدی منگنه قرار شد که ابتدا یک کلاس برای بیسوادان دایر شود و بعد آن را به صورت یک دبیرستان دربیاورند. شاگردان در این مدرسه به صورت رایگان پذیرفته می‌شدند.

اجرای نمایشنامه؛ یکی دیگر از راه‌هایی که «جمعیت نسوان وطنخواه» برای ترویج دیدگاهها و ارزش‌های خود از آن بهره گرفتند، برپایی و اجرای تئاتر و نمایشنامه بود.

انتشار مجله «نسوان وطنخواه»؛ این نشریه در سال 1301 به مدیریت ملوک اسکندری منتشر شد و تا سال 1305 نیز انتشار آن ادامه داشت. مندرجات مجله غالباً مطالب مربوط به زنان و تربیت دوشیزگان بود. این مجله تلاش داشت تا تغییراتی در طرز تفکر و زندگی زنان ایجاد کند. مطالب مندرج در این نشریه بیشتر حول مباحث ذیل بود:

معرفی زنان مشهور غربی، ترویج انواع مد لباس، مقایسه زن عهد عتیق و زن در عصر جدید؛ در این مقایسه زنان مذهبی زنانی کهنه گرا، خرافاتی، بی‌سواد، بدبخت به حساب می‌آمدند و در عوض زنان فرنگ زنانی امروزی، اجتماعی، باسواد و سعادتمند معرفی می‌شدند.

این انجمن برای تغییر فرهنگ دینی و ملی زنان و اقتدا به الگوهای غربی تلاش‌های گسترده‌ای انجام داد. از آنجایی که اعضای آن به اقشار متوسط و بالای زنان جامعه ایران محدود می شدند، هیچگاه نتوانستند به تشکلی فراگیر و سراسری تبدیل شوند.

منابع

آفاری، ژانت (1377). انجمن های نیمه سری زنان. ترجمة جواد یوسفیان. تهران: بانو.

بامداد، بدرالملوک (1348). زن ایرانی از انقلاب مشروطیت تا انقلاب سفید. تهران: ابن سینا.

ساناساریان، الیز (1384). جنبش حقوق زنان در ایران (طغیان، افول و سرکوب از ۱۲۸۰ تا انقلاب ۱۳۵۷). ترجمه نوشین احمدی خراسانی. تهران: اختران.

فتحی، مریم (1383). کانون بانوان: با رویکردی به ریشه های تاریخی حرکتهای زنان در ایران. تهران: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.