شمس‌الملوک مصاحب
شمس‌الملوک مصاحب (1300ـ1376) از نخستین سناتورهای زن در دوره‌های چهارم، پنجم، ششم و هفتم مجلس سنای ایران بود.
زندگی‌نامه
شمس‌الملوک مصاحب فرزند سرگرد علی محمد مصاحب در سال 1300 در تهران متولد شد. وی تحصیلات ابتدایی و متوسطه خود را در مدرسه ناموس به اتمام رساند. شمس‌الملوک مصاحب از نخستین گروه دختران دانش‌آموخته دانشسرای عالی بود که پس از اخذ لیسانس زبان و ادبیات فارسی از دانشکده ادبیات تهران، در سال 1322 موفق به دریافت درجه دکترای زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران شد.[۱] رساله او در سال 1322 درباره «افسانه و افسانه‌نویسان بزرگ ایران» با درجه «بسیارخوب» تصویب شد. مصاحب مطالعات خود را در رشته تعلیم و تربیت در دانشگاه‌های لاوال در کانادا و ایندیانا و فلوریدا در آمریکا تکمیل نمود.[۲] وی به زبان‌های انگلیسی، فرانسه و عربی آشنایی داشت. وی هرگز ازدواج نکرد و در سال 1376 درگذشت.[۳]
فعالیت‌های شغلی و اجتماعی
شمس‌الملوک مصاحب در سال 1319 به عنوان دبیر به استخدام وزارت فرهنگ درآمد. وی همچنین به عنوان ناظم در دبیرستان دولتی ناموس فعالیت کرد. پس از آن مصاحب خدمات اداری خود را در وزارت فرهنگ ادامه داد و ریاست چند دبیرستان مهم تهران، مانند دبیرستان پروین، شاهدخت، ناموس و نوربخش را تصدی نمود. از دیگر مشاغل وی، ریاست اداره تعلیمات متوسطه و تربیت معلم، بازرس فنی مدارس دخترانه، مدرس دانشسرای عالی زبان و ادبیات فارسی، عضو شورای عالی مبارزه با بی‌سوادی و مسئول تهیه کتاب معلم، ریاست امور فرهنگی بنیاد پهلوی[۳]، مشاور وزیر آموزش و پرورش در امر مبارزه با بی‌سوادی،[۴] بازرس تعلیماتی و مشاور امور روستایی، مسئول برنامه‌های دهقان و سپاهیان انقلاب در رادیو، مشاور وزیر فرهنگ[۱] و معاون امور مبارزه با بی‌سوادی در وزارت فرهنگ بود.[۵] از دیگر اقدامات وی سفر به کانادا برای مطالعه و تحقیق و به دعوت یونسکو در سال 1330، سفر به آمریکا برای پژوهش و تحقیق در سال 1332،[۱] سفر به هندوستان به دعوت یونسکو در سال 1338، سفر به انگلستان در رأس هیئت زنان پارلمانی در سال 1343 و سفر به شوروی به همراه هیئت پارلمانی در سال 1345 بود.[۵] شمس‌الملوک مصاحب، شاعر و نویسنده بود و مجله زندگی روستایی[۲] را مدتی در وزارت فرهنگ منتشر نمود. در رادیوی ایران نیز برنامه‌هایی تحت نظر او تهیه می‌شد.[۳]
فعالیت‌های سیاسی
شمس‌الملوک مصاحب در سال 1342 در انتخابات دوره بیست و یکم قانون‌گذاری، کاندیدای نمایندگی مجلس شد، اما نتوانست به مجلس راه یابد سپس در همین سال داوطلب نمایندگی مجلس سنا شد، ولی چون شرایط لازم برای احراز این پست را نداشت، فوراً برای او ابلاغ معاونت وزارت فرهنگ صادر کردند و یک روز بعد به مقام سناتوری تهران در چهارمین دوره مجلس سنا منصوب شد. وی این سمت را تا سال 1357 در دوره‌های پنجم، ششم و هفتم مجلس سنا نیز به طور متوالی حفظ کرد و در مجموع، شانزده سال بر کرسی سنا تکیه زد و از این لحاظ، در بین سناتورهای زن، رکورددار است. وی در کمیسیون‌های آموزش و پرورش، فرهنگ و هنر، بهداری و اطلاعات مجلس سنا عضویت داشت.[۳]
آثار
شمس‌الملوک مصاحب پنج هزار بیت شعر سروده ولی دیوانش چاپ نشده است.
وی از دوستداران پرتلاش آموزش و پرورش کودکان و از نویسندگان ادبیات کودکان و جزو اعضای مؤسس شورای کتاب کودک بود. وی به همراه عباس یمینی شریف از نویسندگان کتاب درسی «دارا» و «آذر» در سال ۱۳۳۹ بود.
تألیف
- س‍اده‌ن‍وی‍س‍ی در زبان فارسی: ک‍ل‍ی‍ات‍ی در ف‍ن س‍ه‍ول‍ت ک‍لام (1334). ج. م‍وری‍س ه‍وف‍ی‍ل‍د. تهران[۳]
- راهنمای آموزش س‍ال‍م‍ن‍دان (1335). تهران: سازمان برنامه[۴]
- راهنمای آموزگاران کلاس اول، ضمیمه کتاب اول دبستان (1336). با همکاری عباس یمینی‌شریف. تهران: فرانکلین[۵]
- همه بهتر زندگی کنیم: کتاب دوم مخصوص کلاس‌های اکابر در سراسر کشور (1336). با همکاری عباس یمینی شریف. تهران: اداره تعلیمات اکابر[۶]
- بعد از ب‍اس‍وادی (1337). بی‌جا[۷]
- ح‍م‍اس‍ه ج‍اوی‍دان (1346). بی‌جا[۸]
- ق‍ص‍ه‌ه‍ای ب‍رگ‍زی‍ده از هزار و یک ش‍ب (1389). تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی[۹]
ترجمه
- فاس‍ت‍ر، ک‍ن‍س‍ت‍ان‍س (--13). پرورش م‍س‍ئ‍ول‍ی‍ت در اطف‍ال. تهران: صفی‌علیشاه: مؤسسه انتشارات فرانکلین[۱۰]
- لودر، دوروت‍ی (1347). س‍رزم‍ی‍ن و م‍ردم اس‍پ‍ان‍ی‍ا. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب: مؤسسه انتشارات فرانکلین[۱۱]
- گری‍م، ی‍اک‍وب ل‍ودوی‍گ ک‍ارل (1382). اف‍س‍ان‍ه‌ه‍ای ش‍ی‍ری‍ن. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی[۱۲]
- برن‍ت، ف‍ران‍س‍یس ه‍اج‍س‍ن (1397). باغ اسرارآمیز. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، کتاب‌های پرنده آبی[۱۳]
- اوس‍ت‍ون، ج‍ی‍ن (1399). غ‍رور و ت‍ع‍ص‍ب. تهران: جامی: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی[۱۴]
منابع
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ پیرنیا، منصوره (1374). سالار زنان ایران. واشنگتن: مهر ایران. ص93.
- ↑ خشایار وزیری، فخری قویمی (1352). کارنامه زنان مشهور ایران. تهران: وزارت آموزش و پرورش. ص210.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ نظری، منوچهر (1395). زنان در عرصه قانون‌گذاری ایران (1285-1395ش). تهران: کویر. صص197-198.
- ↑ پیرنیا، منصوره (1374). سالار زنان ایران. واشنگتن: مهر ایران. ص131.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ زندگی‌نامه نمایندگان زن در مجلس سنا و شورا (دوران قبل و بعد از انقلاب اسلامی) (1380). تهران: مرکز امور مشارکت زنان، واحد اطلاع‌رسانی زنان.