امینه اقدس

زبیده ملقب به امین (امینه) اقدس (؟ ـ 1312‌ق.) از همسران ناصرالدین شاه بود که اعتماد بسیاری به او داشت و خزانه داری خود را به او سپرده بود.

امینه اقدس همسر ناصرالدین شاه

زندگی‌نامه

زبیده خانم ملقب به امینه اقدس (؟ -131۲ق.) در بیجار گروس (یکی از ولایت‌های سابق در ایران به مرکزیت شهر بیجار بود، که به مناطقی شامل استان‌های کردستان، زنجان و همدان امروزی اطلاق می‌شده است) به دنیا آمد. وی که عمه غلامعلی‌خان ملقب به عزیز­السلطان مشهور به ملیجک بود از همسران ناصرالدین شاه قاجار و از سوگلی‌های دربار بود. ناصرالدین شاه در اواخر صدارت میرزا آقا خان نوری از فرهاد میرزا معتمد الدوله حاکم گروس خواسته بود برای او خدمه ای بفرستد او هم زبیده را از گروس برای شاه فرستاد. شاه تربیت او را به زعفران باجی مسئول صندوق­خانه اندرون که امینش بود سپرد. بعد از یک سال فراگیری امور و تربیت در اندرونی شاه، او به عقد موقت ناصرالدین شاه درآمد.

او نوعی شیوه زندگی مردمی و میزانی هم عوامیت و خودمانی گری با خود به حرم شاهی آورد که به خاطر بی تکلفی اش به دل شاه می نشست.

امینه اقدس هم مانند انیس الدوله از درجات پایین ترفیع مقام یافته ابتدا خدمه مخصوص و بعداً خزانه دار حرم و بالاخره محرم اسرار شاه شده بود. او با بهره گیری از ضعف های فراوان شاه و برآوردن تمنیات رنگارنگ عاطفی ملوکانه، جای خود را در دل شاه باز کرده بود و اغلب به هدف های کوچکش می رسید. قبل از همه سرپرستی ببری خان گربه محبوب شاه را، که مدتی کانون علاقه خاص همایونی بود، به دست داشت ولی پس از آنکه رقبای امینه ببری را از میان برداشتند، امینه اقدس پسر برادر خردسال خود، یعنی ملیجک دوم، را به میدان آورد و شاه را بدو دلبسته ساخت. امینه اقدس با آبدارباشی و سپس وزیر دربار پرنفوذ شاه، میرزا ابراهیم امین السلطان، همدست بود و بعداً در ارتقای پسر او، علی اصغر خان امین السلطان، به مقام صدارت موثر افتاد.

زبیده خانم تنها زنی بود که به همراه شاه به منزل جیران فروغ‌السلطنه، همسر محبوب ناصرالدین شاه، رفت و آمد می­‌کرد. در منزل فروغ‌السلطنه با ننه حاجیه که از زنان اندرون بود آشنا شد و بسیاری از شگردهای عزیز شدن نزد شاه را از وی آموخت. اعتماد شاه به زبیده به حدی بود که خزانه­‌داری مخصوص شاه پس از زعفران باجی به او سپرده شد و به همین سبب در سفر عتبات عالیات شاه به او لقب«امینه اقدس» را داد. جواهرات مخصوص شاه به او سپرده شده بود و مسکوک زر تقدیمی نزد وی جمع می‌شد و آخر هر سال موجودی نقد به خزانه انتقال می یافت. وی دستگاهی جداگانه داشت و صندوقخانه کوچک سلطنتی نزد او بود. رقیب سرسخت امینه اقدس در حرمسرا، انیس‌الدوله بود که هر دو نیز فرزندی نیاوردند.

درباریان با او رابطه خوبی نداشتند.امین الدوله در خاطرات خود راجع به او می نویسد:

«... در حرم پادشاهی زبیده خانم گروسی رئیس قهوه خانه و متصدی خدمات شخصيه و مخصوص ناصرالدین شاه شد و چندان توجه شاه را به خود جلب کرد که با پستی رتبه و سمت کنیزی با اینکه در عداد جواری شاه نبود با خوانین بزرگ و محترم حرم دم از برابر می زد، بلکه بر همه برتری می جست. در مکر و حیله و چاچول دروغ جادویی، دستان خدعه و چاپلوسی نادره زمان و مادر شیطان بود. مزاج شاه را بخوبی می شناخت...».

توجه بیش از حد ناصرالدین شاه به ملیجک که برادرزاده امین اقدس بود با اعتراض زنان شاه مواجه شد.امین الدوله در این باره می گوید:

«اما شاه را مهر زبیده خانم گروسی که امینه اقدس لقب یافته بود، از توجه و تفقد به اولاد خود منصرف و سرگرم برادرزاده مکروه و مهوع او کرده بود... در حرمخانه شاهزاده خانمها و خوانین محترمه به ملامت شاه برخاستند که این چه مشغله زشت و بازی قبیح است که به هیچ صورت تعبیر و تأویلی نمی پذیرد. اگر به خلاف تربیت و تکلیف بخواهید مشغول پرستاری اطفال شوید کودکان نوآورده شما به توجه مستحق ترند...».

بیماری آب سیاه بینایی این سوگلی ناصرالدین شاه را از او گرفت. درمان‌های دکتر دیکسون انگلیسی نیز در بهبودی وی اثری نداشت. شاه برای ادامه درمان از دو چشم پزشک ایرانی به نام‌های میرزا ابوالقاسم نایینی و میرزا محمد حسین کحال عراقی نیز دعوت کرد. شاه تصمیم گرفت که امین اقدس را برای عمل جراحی به اروپا بفرستد. به همین منظور در سال 1268 امین اقدس با هیأتی به ریاست «سعد­السلطنه» حاکم قزوین و میرزا حسین کاشی پزشک مخصوص به وین رفتند. هفتادهزارتومان هزینه سفر شدُ ولی درمان در آنجا نیز بی‌نتیجه بود و امین اقدس نابینا به ایران بازگشت. او در ذی الحجه ۱۳۱۲ هجری قمری پس از یک دوره نابینای و فلج سکته کرد و از دنیا رفت.

امینه اقدس نخستین زن ایرانی بود که بدون شوهر و برای معالجه به خارج از ایران سفر کرد.