سپیده کاشانی
سپیده کاشانی (۱۳۱۵-۱۳۷۱) شاعر و ترانه‌سرای انقلاب و دفاع مقدس بود.
زندگی‌نامه
.jpg)
سرور اعظم باکوچی مشهور به سپیده کاشانی، فرزند حسین، در سال 1315 هجری شمسی در شهر کاشان در خانواده‌ای مذهبی دیده به جهان گشود.[۱] تحصیلات ابتدایی را در دبستان هفده دی و متوسطه را در دبیرستان شاهدخت همان شهر به انجام رسانید.[۲] شانزده ساله بود که با یکی از اقوامشان به نام جواد عباسیان ازدواج کرد و برای ادامۀ تحصیل و زندگی با همسرش به تهران رفت.[۳] کاشانی از ازدواجش صاحب یک دختر و دو پسر شد.[۳] خانواده ایشان به مطالعه کتاب و خواندن دیوان‌های شعر استادان متقدم و متأخر علاقه و عشقی وافر داشتند، لذا ایشان هم از همان کودکی با شعر خصوصاً با اشعار حافظ و سعدی و مولانا آشنا شد و اشعار حافظ بیش از همه او را تحت تأثیر قرار داد.[۲] سپیده کاشانی گذشته از مرتبت و منزلت ادبی دارای سجایای پسندیده‌ی اخلاقی بسیار بود، تواضعی از حد افزون، ایمانی راسخ و عقیده‌ای استوار داشت شور مذهبی و استحکام عقیده در سرتاسر آثار این شاعره‌ی ارجمند و با تقوا موج می‌زد. او سرانجام در بهمن ماه 1371 چشم از جهان فرو بست.
فعالیت‌های فرهنگی
سپیده کاشانی در سال 1352 نخستین مجموعه اشعار خود را به نام «پروانه‌های شب» به چاپ رسانید.[۴] در این مجموعه که در قالب شعر آزاد و غزل سروده به جشن‌های 2500 ساله شاهنشاهی تاخته است.[۵] او پس از پیروزی انقلاب فعالیت‌های ادبی خود را وسعت بخشید و با مطبوعات و رادیو و تلویزیون همکاری نزدیک داشت و سرودهای انقلابی زیادی فراهم ساخت، به خصوص در سال‌های جنگ تحمیلی عراق و ایران که مرتب از رادیو و تلویزیون پخش می‌شد. وی مدت ده سال، از سال 1360، عضو رسمی شعر و ادب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در تالار وحدت بود و بیش از یک سال هم در سمت عضو شورای عالی شعر و ادب تلویزیون انجام وظیفه کرد.[۶] مدتی نیز ادارۀ صفحات ادبی مجلۀ زن روز را برعهده داشت.[۷]
مجموعه دوم او «سخن آشنا» است که بعد از وفاتش توسط پسرش در سال 1373 به چاپ رسیده است. در همین سال حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی «گزینه شعر جنگ» از سپیده کاشانی را با نام «هزار دامن گل سرخ» منتشر کرد. همچنین گزیده اشعار وی توسط انتشارات نیستان در سال 1378 به چاپ رسیده و از دیگر یادداشتهای او دو سفر به جنوب است.
اشعار
سپیده در بیشتر قالب‌های شعر فارسی اعم از سـنتی و معاصر طبع آزمایی کرده اسـت. تنوع مضامین شعری نیز یکی از ویژگی‌های شعر سـپیده اسـت کـه هرچنـد در ایـن میـان مضـامین ادب پایداری و شعر جنگ بسامد بیشتری دارد، درون مایه‌های اجتماعی، مذهبی و اخلاقی و حتـی زنانه نیز در شعر سپیده ظهور قابل توجهی دارند که در این ویژگی از شـاعران پیشـین و معاصـر خـویش نیز اثر پذیرفته؛ چنانکه از برخی از آنها یادکرده یا به استقبال و تضمین اشعار ایشان پرداخته است. سپیده در اشعارش زبانی ساده و روان، عاری از کلمات دشوار و پیچیده در عین حال، استوار و سنجیده برگزیده است.[۸]
سپیده کاشانی بیش از ۴۰ قطعه شعر و موسیقی درباره انقلاب و دفاع مقدس سرود که قریب به اتفاق آنها تولید شد و در آرشیو صداوسیما موجود است. یکی از این قطعه‌ها، سرودی است مشهور با نام معروف «من ایرانی‌ام، آرمانم شهادت» که با صدای محمد گلریز، همیشه و همه وقت، جان‌ها را طراوتی دوباره می‌دهد:[۱]
به خون گر کشی خاک من، دشمن من
بجوشد گل اندر گل از گلشن من
تنم گر بسوزی، به تیرم بدوزی
جدا سازی ای خصم، سر از تن من
کجا می‌توانی، ز قلبم ربایی
تو عشق میان من و میهن من
من ایرانی‌ام، آرمانم شهادت
تجلی هستی است، جان کندن من
همچنین برخی دیگر از اشعار او نیز با صدای سید حسام‌الدین سراج، گوش و جان مخاطبان را نوازش داده و نوازش می‌دهد و در همان سال‌های ایثار و حماسه، به همت مرکز موسیقی حوزه هنری در آلبوم‌هایی سلسله‌وار و با عنوان «نینوا» منتشر شد:[۲]
شکسته سرو باغ آشنایی
چه سنگین است بار این جدایی
همه کوچه به کوچه، حجله حجله
وطن از خون پاکان گشته دجله
پَرَت در خون کشیدند ای چکاوک
تو را ای نازنین منزل مبارک
مبارک بادت ای جان حجله‌ی خاک
دلاور! گُرد ما! ای خوب، ای پاک
برادر با برادر دوش بر دوش
غم بیگانگی کرده فراموش
همه سر داده بر فرمان رهبر
به شعر وحدت و الله اکبر
زمین در زیر گام یکه‌تازان
وطن در سلطه آینده‌سازان
مسلسل با مسلسل شد برابر
به خون شوییم خونت ای برادر
بمیرد دشمنت ای سینه صد چاک
که کردت چلچراغ سینه خاک
از جمله اشعار نوی او می‌توان به «پروانه شب» اشاره کرد:
.../ پروانه‌های شب/ نیمی ست از ادامۀ یک انسان/ که نیم دیگرش/ دنیای عابری است که تنها/ بر دست‌های خالی خود/ خیره مانده است/ او در تمام راه / می‌گشت تا به شعلۀ
شعری/ شایستۀ هزاره شیرین/ بر بیستون یاد/ آلاله‌های عشق برافروزد/ اما کلام او / چون نقش یک گناه، بر آیینۀ زمان/ بی‌رنگ/ در احاطۀ تحقیر می‌شکست/ پروانه‌های شب / این
حرف/ این صداقت گسترده/ ای کاش در بلندی اندیشه‌های تو/ یک دم به حال پر زدنی/ یابد.
آثار
این آثار عبارتند از:
- پروانه‌های شب (1352). تهران: نشر پدیده
- سخن آشنا: مجموعه اشعار سپیده کاشانی (1373). به ک‍وش‍ش شورای شعر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دفتر م‍طال‍ع‍ات فرهنگی ب‍ان‍وان مرکز م‍طال‍ع‍ات و ت‍ح‍ق‍ی‍ق‍ات فرهنگی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، م‍ع‍اون‍ت ام‍ور فرهنگی[۳]
- هزار دامن گل سرخ (1373). تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری[۴]
- حکایت آنان که بقا را در بلا دی‍دن‍د: یادداشتهای دو سفر به جنوب (1375). تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادب‍ی‍ات و ه‍ن‍ر م‍ق‍اوم‍ت[۵]
- گزیده ادب‍ی‍ات معاصر: مجموعه شعر (1378). تهران: کتاب نیستان[۶]
کاشانی در زمان حیات خویش فقط «پروانه‌های شب» را به چاپ رساند. اشـعار ایـن دفتر وی بیشتر به توصیف فضای تیره و تار عصر ستمشاهی می‌پردازد.[۹] دقت در مضامین برخی از اشعار این دفتر افزون بر نشان دادن شدت اختناق آن دوران، انعکاسگر شهامت و زیرکی این شاعر در به تصویر کشیدن فضای تاریک عصر خفقان است. پروانه‌های شب به دو بخش تقسیم می‌شود: قسمت نخست آن حاوی 23 غزل است و بخش دیگر آن بـه اشعار نیمایی شاعر اختصاص دارد. شاعر خود دربارۀ ایـن اثر می‌گوید: «پروانه‌های شب، رنجنامه‌ای است از تجربه‌های سال‌ها 1347 تا 1352 که واژه‌های آن به سبب فضای تاریک آن زمان به پروانه‌هایی تشبیه شده‌اند که در شب پرواز می‌کنند. شاعر تا آنجا که ممکن بوده با ایما و اشاره و مستقیم و غیرمستقیم بسیاری از گفتنی‌ها را در آن به تصویر کشـیده و ایـن جنـگ و گریز ادبی ـ سیاسی وی تا آغاز انقلاب اسلامی ادامه داشته است.[۱۰]
«حکایت آنان که بقا را در بلا دیدنـد» شامل دو سفرنامۀ شاعر به جنوب است: سـفرنامۀ اول، یادنامـۀ وی از سفر بـه «خرمشـهر» در یکشنبه 29 آذر 1360 است و سفرنامۀ دوم با عنوان یادنامه فتح‌المبـین گـزارش سـفر وی بـه جبهه «شوش» و «دشت عباس» در دوازدهم فروردین 1361.
کاشانی خود در طبع و نشر آثار خویش تعلل و دفع الوقت می‌کرد و هرگاه دوستان سبب این امر را جویا می‌شدند پاسخ می‌داد که کارهایم ناپخته و ناقص است و نیازمند بازبینی و مرور دقیق؛ دوست ندارم که بدین صورت موجود آنها را منتشر کنم و درصددم با فرصت و فراغت کامل، بار دیگر با نظر نقّادانه آنها را بازنویسی کنم و کاستی‌های آنها را مرتفع سازم. آثار و سروده‌های کاشانی که به صورت پراکنده و دستنوشته برجای مانده، توسط فرزند ایشان آقای سعید عباسیان گردآوری شده است.
منابع
- ↑ آقا شیخ محمد، مریم؛ نوری نشاط، سعید (1377). گلزار مشاهیر: زندگی‌نامه درگذشتگان مشاهیر ایران (1358-1376). تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ایران. ص196.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ برقعی، سیدمحمدباقر (1373). سخنوران نامی معاصر ایران. ج3. قم: نشر خرم. ص 1736.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ اصلانی، محمدرضا (1390). لاله کویر: زندگی‌نامه داستانی سپیده کاشانی. تهران: انتشارات سوره مهر. ص39.
- ↑ برقعی، سیدمحمدباقر (1373). سخنوران نامی معاصر ایران. ج.3. قم: نشر خرم. ص 1736.
- ↑ ملکی پور، طیب (1396). زن از نگاه شاعران زن. هشتگرد: انتشارات صفحه. ص 108.
- ↑ برقعی، سیدمحمدباقر (1373). سخنوران نامی معاصر ایران. ج 3. قم: نشر خرم. ص 1736.
- ↑ صبور، داریوش (1387). فرهنگ شاعران و نویسندگان معاصر سخن. تهران: انتشارات سخن. ص 466.
- ↑ طاهری، فاطمه سادات (1398). تحلیل محتوایی و ساختاری اشعار سپیده کاشانی. دو فصلنامه علمی کاشان شناسی، شماره 14، پیاپی 22، نسخه الکترونیک.
- ↑ سیدنژاد، میرصادق (1383). اختر برج ادب. گلبرگ: ص 157.
- ↑ غفاری، محسن (1384). بانوی پروانه‌ها. کاشان: خاطرات قلم. ص 124.
پیوند به بیرون
نویسنده: حکمت بروجردی