جمعیت نسوان وطنخواه ایران، نشریه

نشریه نسوان وطنخواه(1302-1305) توسط جمعیت نسوان وطنخواه به همت محترم اسکندری و به صاحب امتیازی و مدیر مسئولی «ملوک اسکندری» در تهران انتشار یافت.

جمعیت نسوان وطنخواه، روی جلد

تاریخچه

در سال 1302ش، هیئت مدیره جمعیت نسوان وطنخواه ایران به منظور روشن شدن و تهذیب اخلاق و افکار زنان درصدد برآمد مجله ای منتشر کند. در همان سال ملوک اسکندری نایب رئیس جمعیت، امتیاز ماهنامه ای را به نام مجله جمعیت نسوان وطنخواه ایران با خط مشی علمی، ادبی و اجتماعی از وزارت معارف دریافت کرد. مشخصات مجله چنین بود:

در هر برج یک شماره منتشر می شود.

محل اداره: خیابان ارامنه، پل امیربهادر، جنب کارخانه چراغ برق، کوچه اسدالله خان سرهنگ، نمره 19.

وجه اشتراک: در داخله سالیانه 15 قران، شش ماهه 18 قران. خارجه: سالیانه 2 تومان، شش ماهه 11 قران و تک شماره سی شاهی، قیمت اعلانات سطری یک قران، به دوشیزگان مدارس در قیمت به طور کلی تخفیف داده می شود.

روی جلد شماره اول مجله شعار جمعیت نسوان وطنخواه ایران، کهن جامه خویش آراستن/ به از جامه عاریت خواستن، نوشته شده است اما از شماره دوم به بعد آن را حذف کردند. مجله در قطع خشتی کوچک (16´19.8 سانتیمتر)، بدون تصویر و با حروف سربی منتشر می شد.

فاصله انتشار مجله، برخلاف وعده ای که بر جلد هر شماره تکرار می شد، حفظ نشد. شماره اول مجله جمعیت نسوان وطن خواه ایران فاقد ماه انتشار است و فقط روی جلد آن سال 1302ش، نوشته شده است. از این رو تاریخ دقیق انتشار آن معلوم نیست. با این حال، براساس اشاره هایی که دو مقاله به نخست وزیر سردار سپه شده است، مشخص می شود که شماره اول مجله در فاصله آبان تا اسفند 1302 ش منتشر شده است. شماره دوم مجله نیز فاقد ماه انتشار است اما با توجه با یادداشت «ما و محیط هوچی گری» به نظر می رسد این شماره در اواخر اردیبهشت یا اوایل خرداد 1303ش انتشار یافت. شماره چهارم به علت مرگ محترم اسکندری منتشر نشد و شماره پنج و شش در یک مجلد با تاریخ مرداد و شهریور 1303ش، منتشر شد. شماره هفت و هشت نیز در یک مجلد بدون ذکر ماه در سال 1303ش، منتشر شد. شماره نه در هیجدهم تیر 1304، شماره ده با شش ماه تأخیر در پانزدهم بهمن 1304 و شماره یازده با یک سال تأخیر در بهمن ماه 1305، انتشار یافت و از آن به بعد مجله جمعیت نسوان وطنخواه ایران برای همیشه تعطیل شد.

به تصریح هیئت مدیره جمعیت، بی نظمی در انتشار مجله و سپس تعطیلی آن ناشی از مشکلات مالی بود. تنها منبع درآمد مجله، حق اشتراک و تک فروشی بود و از هر دو طریق هزینه های مجله تأمین نمی شد. تک فروشی درآمدی نداشت و مجله عمدتاً به صورت اشتراک به خوانندگان عرضه می شد که بیشتر مشترکین هم مبلغ ناچیز اشتراک را نمی پرداختند.

اگرچه نام مجله بیانگر آن بود که این مجله ارگان جمعیت نسوان وطنخواه ایران است، اما عملاً چنین نقشی نداشت. به جز گزارش مستوره افشار از وضعیت جمعیت در سال 1305، و یکی دو مطلب و خبر پراکنده، اخبار و گزارش های مربوط به فعالیت ها و مباحث برنامه ای جمعیت نسوان وطنخواه ایران در این مجله بازتاب نداشت و مطالب آن مانند دیگر جراید زنان بود و در حقیقت همان مطالب و موضوع هایی را که آن جراید مطرح می کردند مجله جمعیت نسوان وطنخواه ایران نیز دنبال می کرد.

هیئت مدیره جمعیت مخاطبان اصلی مجله را زنان اقشار مرفه و متوسط می دانست و مقاله ها و مطالب مجله به بررسی انتقادی وضعیت زندگی زنان این اقشار اختصاص داشت. نویسندگان مجله عمدتاً اعضای جمعیت نسوان وطن خواه ایران بودند اما مردانی مانند سعید نفیسی، دکتر مؤدب السلطنه، صادق بروجردی و... نیز با این مجله همکاری می کردند. بیشتر نویسندگان مجله به صورت ساده و همه فهم می نوشتند.

بیشتر مطالب مجله درباره زن و جایگاه اجتماعی آن، وظایف زنان در جامعه ایران و ازدواج بود و دیگر مباحث مجله جمعیت نسوان وطنخواه ایران که کم و بیش به آن پرداخته می شد، عبارتند از: ورزش، بهداشت و تندرستی، تاریخ، مطالب ادبی، مد لباس و شیرینی پزی. هریک از این مباحث به نوعی با آن سه مبحث اصلی در ارتباط قرار می گرفت و آن را تکمیل می کرد.

خسروپناه، محمدحسین (1397). جمعیت نسوان وطن خواه ایران (سال های: 1301ش-1314). تهران: خجسته. صص47-50.

هزینه اشتراک این نشریه در داخل کشور برای دوره یک ساله 15 قران و دوره شش ماهه 8 قران و برای خارج از کشور برای دوره یک ساله 2 تومان و دوره شش ماهه 11 قران تعیین شده بود. قیمت تک شماره سی شاهی و اعلانات نیز سطری یک قران بود. تخفیف ویژه هزینه اشتراک نشریه مخصوص دانش آموزان دختر با عبارت «به دوشیزگان مدارس در قیمت بطور کلی تخفیف داده میشود» ذکر شده است.

نشریه جمعیت نسوان وطنخواه ایران در یازده شماره و در طول سه سال (1302 تا 1305) منتشر شده و موضوعات آن شامل حقوق زنان، خطرهای ازدواج زودهنگام دختران، آموزش زنان، اصلاحات اجتماعی و ادبیات بود. «صدیقه دولت‌آبادی» و «فخرآفاق پارسای» از جمله زنانی بودند که با این نشریه همکاری می کردند.

این نشریه مدتی پس از درگذشت محترم اسکندری ـ مهمترین حامی انجمن جمعیت نسوان وطنخواه ایران- تعطیل شد.

منابع

ببران، صدیقه (1381). نشریات ویژه زنان: سیر تاریخی نشریات زنان در ایران معاصر. تهران: روشنگران و مطالعات زنان.

ساناساریان، الیز (1384). جنبش حقوق زنان در ایران (طغیان، افول و سرکوب از ۱۲۸۰ تا انقلاب ۱۳۵۷). ترجمه نوشین احمدی خراسانی. تهران: اختران.