مقنعه

مقنعه، بخشی از یک نقاشی از سده هشتم هجری، لباس زنان ایران از کهن ترین زمان تا آغاز شاهنشاهی پهلوی، جلیل ضیاءپور

مقنعه از انواع پوشش های سر زنان است که بعد از اسلام رواج یافت. این پوشش موها، گردن و سینه را می پوشاند.

تعریف

مقنعه/meqna'e/ از انواع پوشش سر است که گردن و سینه را می پوشاند. در متون به صورت مقنع/'meqna/ و مقناع/'meqnā/هم آمده است . اما امروزه به صورت/maqna'e/ تلفظ می شود. چادر باریک یک عرض که زنان بر سر می انداختند.

تاریخچه

در آثار ادبی این قرون و در اشعار شاعرانی چون ظهیر فاریابی و سنایی از مقنعه نام برده شده است. در کتاب التریاق تصویر زنی با مقنعه دیده می شود. در شاهنامه مکتب شیراز تصویر زنی با مقنعه آورده شده. که به دوره غزنوی مربوط است. در کتاب مقامات حریری تصویر زن پیری با مقنعه آبی کشیده شده که علاوه بر شانه ها تمام سینه او را میپوشاند. مقنعه به رنگهای مختلف به ویژه سرخ در آن دوران مرسوم بوده است. زنان در قرن هفتم دور مقنعه نواری میبستند. و یا پری یا جواهری روی آن نصب میکردند.

انواع

مقنعه زنان در سفر حج به عنوان بخشی از لباس احرام، عکس از آرشیو ملی ایران

این پوشش در دوران بعد از اسلام رایج شده و در تصاویر گوناگون انواع آن مشاهده میشود. اندازه آن متفاوت و از روی شانه تا پایین سینه و گاهی تا نوک انگشتان دستها متغیر است. معمولا از یک پارچه یک تکه نیم دایره یا مربع تشکیل میشود که در وسط جلو درز میخورد. در مقنعه های گرد معمولا بالای درز و زیر چانه گاهی پارچه سه گوشی به نام چانه به مقنعه دوخته میشود تا زیر چانه را بپوشاند. این نوع مقنعه عمدتا در نماز به کار میرود و برای این که مو ها در هنگام نماز بیرون نزند کش یا بندی آن را به پشت سر محکم میکند. امروزه مقنعه ها دارای اشکال مختلفی هستند. [۱] مقنعه های اداری معمولا از پارچه چهارگوش بریده میشوند ، کش یا بند ندارند و در جلوی سینه حالت پفی دارد. برخی مقنعه ها کمی بلندترند و گاهی آستین هم دارند. زنان مالزیایی برای نماز یا در حج نوعی مقنعه بلند را که تا پایین دستها را میپوشاند همراه با دامن بلندی بر تن میکنند. این مقنعه با مقنعه زنان ایرانی متفاوت است، بدین صورت که نیم دایره نیست، بلکه مستطیل است و پشت آن بلند تر از جلو و دارای گوشه است.

منابع

نویسنده: حکمت بروجردی