زبان زنان
زبان زنان از اولین نشریات زنان بود که در دوران قاجار انتشار یافت.
تاریخچه
نشريه زبان زنان در سال ۱۲۹۸ (۱۳۳۷ق.) به عنوان سومين نشريه زنان در ايران و سه سال پس از تعطیلی نشریه
«شکوفه» در اصفهان منتشر شد. روزنامه در قطع وزیری با چاپ سربی و توسط چاپخانه حبل المتین چاپ می شد. صاحب امتياز و ناشر آن صدیقه دولت آبادی بود. زبان زنان نخستين روزنامه ای بود كه به نام زنان و خارج از تهران یعنی در اصفهان منتشر میشد. این نشریه در ابتدا به صورت ماهی دوبار و بعد از گذشت یک سال به صورت هفتگی انتشار می یافت. در زیر عنوان آن عبارت «فقط اعلانات و مقالات و لوایح خانمها و دختران مدارس پذیرفته می شود و در طبع و جرح آن، اداره آزاد است» به چشم می خورد. مندرجات روزنامه شامل مقاله هايی راجع به زنان از جمله «زنان و علوم» و «زن بيچاره نيست» بود.
سال دوم انتشار روزنامه با حادثه کودتای اسفند 1299 همزمان شده و به همین سبب نشریه زبان زنان تعطیل شد.
روزنامه زبان زنان نه تنها تحولات سياسی كشور را به طور کامل پيگيری می كرد، بلكه با نقد و بررسی عملكرد دولت های موقت، تلاش می کرد مواضع سياسی زنان تجددطلب و آزادانديش را بيان كند و راه را برای مشاركت زنان در عرصه سياسی هموار کند. در جريان قرارداد ۱۹۱۹ این روزنامه به افشاگری عليه نمايندگان سياسی دولت انگليس در ايران و طرفداران آن پرداخت و با درج مقاله ای در شماره ۵۵ با عنوان «مجلس عالی بادگير»، جلسه ۱۲ آذرماه ۱۲۹۹ مجلس شورای ملی را كه با حضور احمدشاه و بيست نفر از رجال، وزرا، نمايندگان مجلس چهارم و علما بود، مورد نقد و ارزيابی قرار داد. در اين مقاله بر انتخاب آزاد نمايندگان توسط مردم تأكيد شده و بيان می كند: «نه همين كه در عمارت بهارستان هر كسی به نام اعضای آن جمع شد می تواند كه از طرف اهالی مملكت در سرنوشت كشور و ملت دخالت نمايد». این مقاله و مقاله دیگری با مضمون ابراز نگرانی از حضور نیروهای انگلیسی و تسلط آنها بر نیروهای قزاق باعث شد سپهدار تنكابنی رئيس الوزرای وقت، دستور توقيف روزنامه را صادر كند و در تلگراف ۱۵ دی ماه ۱۲۹۹ به حاكم اصفهان نوشت: «روزنامه زبان زنان بدون اجازه وزارت داخله و معارف، جديداً در اصفهان عرض اندام كرده است و برخلاف سياست دولت درافشانی می كند. البته توقيف كرده اطلاع دهيد.»
پس از عزیمت صدیقه دولت آبادی به تهران و در سال 1300، زبان زنان با خط نستعلیق ملک الخطاطین و چاپ سنگی و با شعار «الجنه تحت اَقدام الامهات دوباره منتشر شد». قیمت اشتراک روزنامه در سال اول 12 قران و در سال دوم 30 قران و برای دختران دبستانها 24 قران بود.
از ويژگي های محتوايی روزنامه زبان زنان می توان به ساده نويسی و استفاده از كلمات اصيل ادبيات فارسی در صفحات روزنامه اشاره كرد. برای نمونه در توضيح اينكه «خانم» كلمه ای فارسی نيست و اين لقب از زمان حكومت مغول ها به كار رفته است می نويسد: «بيگم» نيز مانند «خانم» از مغول ها مانده است و فارسی اين لقب «بانو» است.
انتشار زبان زنان تا پايان سال دوم ادامه داشت و با رفتن صدیقه دولت آبادی به فرانسه برای ادامه تحصیل این نشریه تعطیل شد.
دولت‌آبادی در این نشریه به صراحت هم حجاب و هم سیاستهای انگلیس در ایران را نقد می‌کرد. به همین دلیل مورد تهدید جانی قرار گرفت و دفتر نشریه با تلاش زیاد از حمله اراذل و اوباش مصون ماند. این نشریه ۲ سال پس از انتشار، به دلیل سرمقاله‌های صریح صدیقه دولت‌آبادی علیه انگلستان در ایران، برای ۱۳ ماه از انتشار محروم شد.
در سال ۱۳۲۱ زبان زنان مجدداً به صورت مجله‌ای ۴۸ صفحه‌ای منتشر شد[۱].
منابع
ببران، صدیقه (1381). نشریات ویژه زنان: سیر تاریخی نشریات زنان در ایران معاصر. تهران: روشنگران و مطالعات زنان.