مریم ساوجی
مریم ساوجی (1296-1386) نویسنده، شاعر و حقوقدان بود.
زندگی‌نامه
مریم ساوجی (فاطمی) (1296-1386)[۱][۲] دختر شیخ محمدعلی معروف به آقا میرزا کوچک ساوجی از علمای بنام حوزه علمیه قم بود و مادرش عالیه نام داشت. او دوبار ازدواج کرد و از همسر اول خود سه فرزند، دو پسر و یک دختر داشت.[۲]شیرین صوراسرافیل فرزند او از همسر اولش است.
همسر دوم مریم ساوجی، مجتبی فاطمی سردفتر اسناد رسمی شماره 111 و مدیر روزنامه آفتاب چاپ تهران بود که در نوشتن آثار ادبی، تدوین و نگارش آثار حقوقی مشوق مریم بود. او نیز در سال 1339 از دنیا رفت. حاصل این ازدواج دو فرزند بود.[۱]
تحصیلات
مریم ساوجی در سال 1310 از نخستین زنانی بود که در دارالمعلمات پذیرفته شد.[۳]او تحصیلات عالی خود را در رشته حقوق قضایی در دانشگاه تهران به پایان رساند.[۴]پ‍ای‍ان‌ن‍ام‍ه او با عنوان حقوق زن در اقوام و ادیان به راهنمایی محمد مشکوه در سال 1328 دفاع شد.[۳] او به ادبیات فارسی و عربی، معانی بیان، بدیع و قواعد فقهی مسلط بود و با زبان فرانسه نیز آشنایی داشت.[۵]
فعالیت‌های اجتماعی
مریم ساوجی از سال 1325 شمسی فعالیت اجتماعی را آغاز نمود. او به هنگام حیات همسرش سردبیری روزنامه آفتاب را که همسرش منتشر می‌کرد بر عهده داشت. او اولین زنی است که مبحث حقوق زن را در سال 1335 در رادیو ایران عنوان نمود، اما مخالفت‌هایی که با این برنامه صورت گرفت سبب شد ناچار این مباحث را در قالب کتابی به نام قوانین ایران به چاپ برساند.[۶] او این کتاب را بین تمام مقامات قضایی و سازمان‌های زنان توزیع کرد. پس از فوت همسرش در 1339، به عنوان اولین زن به او پیشنهاد امتیاز دفترخانه اسناد رسمی همسرش داده شد،[۵]ولی ساوجی به جهت علاقمندی به امر تعلیم و تربیت، آن را رد کرد.[۷]ساوجی به عنوان نویسنده و مشاور حقوقی با سازمان‌های زنان و مجلات مختلف نیز همکاری می‌کرد و اشعارش در غالب مجلات و رادیو منتشر و پخش می‌شد. او عضو اتحادیه زنان حقوقدان ایران وابسته به اتحادیه بین‌المللی زنان حقوقدان و عضو رسمی انجمن قلم نیز بود و خود نیز مؤسس انجمن ادبی بود که شخصاً اداره آن را برعهده داشت.[۷]
فعالیت‌های فرهنگی و ادبی
مریم ساوجی خدمات فرهنگی خود را با آموزگاری شروع کرد. او مدتی مدیر مدرسه پیرایش بود.[۸] او در سال 1340 دبیرستانی را با نام خود تأسیس کرد و خود مدیریت آن را به عهده داشت. دبیرستان مریم ساوجی در خیابان مهام در محله چهارصد دستگاه تهران قرار داشت.[۷] او بعد از بازنشستگی آن را به اداره آموزش و پرورش واگذار کرد.[۳]
فعالیت‌های ادبی او در دوران تحصیلات متوسطه آغاز شد. اولین کتاب او دختر راه و کتاب دوم او فرشته و کتاب سوم او وحشی نام داشت. این کتاب‌ها داستان‌هایی با مضامین اجتماعی و پندآموز برای زنان بود که هیچگاه تجدید چاپ نشد. مریم ساوجی داستان را رسانه‌ای اجتماعی ـ اخلاقی می‌دید. او داستان عصر طلایی یا فرشته (1324) را با نام مستعار م.س. صور یا مریم صور منتشر کرد.[۹]او سرودن شعر را نیز از سیزده سالگی آغاز کرد و دیوان اشعار او در 1339 به چاپ رسید.[۳] او با مطبوعات همکاری دائمی داشت و آثار نظم و نثر خود را در آنها به چاپ می‌رساند.
سبک
آثار او چه نظم و چه نثر روان، ساده، با مضامین اجتماعی و دارای انسجام است و در بیشتر اشعار او مانند نوشته‌هایش جنبه‌های ظریف و پر احساس زنانه و مادرانه به چشم می‌خورد. از مفاهیم اغراق‌آمیز و تشبیهات و ترکیبات مغلق در آثار او اثری نیست.[۵] اشعارش آنچه که به سبک کلاسیک سروده شده دارای مضمون نو و آنها که به سبک نو سروده شده بستگی خود را کلا با قوانین اصیل ادبی از دست نداده است و دارای اوزان عروضی شکسته و تا حدی در قید قافیه می‌باشد.[۷]
آثار
کتاب
- دختر راه (بی‌تا). تهران.[۷][۴]
- گل مریم (بی‌تا). بی‌جا.[۱۰]
- چگونه معتاد شدم (بی‌تا). بی‌جا.[۱۰]
- عصر طلایی یا فرشته (1324). تهران: چاپخانه دانش.[۹][۵]
- اخ‍ت‍لاف حقوق زن و م‍رد در اسلام و قوانین ایران: م‍ج‍م‍وع‍ه س‍خ‍ن‍ران‍ی‌ه‍ای حقوقی ب‍خ‍ش برنامه ب‍ان‍و در رادیو تهران (1337). تهران: علمی.[۶]
- هدیه بصاحبدلان: دیوان مریم دفتر اول شامل: مثنویات - قطعات... (1339). تهران: عطائی.[۷]
- گلبرگ (1344). تهران: مؤسسه مطبوعاتی عطائی.[۸]
- پ‍ن‍ج‍ه با خورشید م‍ج‍م‍وع‍ه شعر (1349). تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات حمید.[۹]
- گل ی‍خ (1369؟). بی‌جا.[۱۰]
- اخ‍ت‍لاف حقوق زن و م‍رد در اسلام و خ‍ان‍واده (1371). تهران: مجرد.[۱۱]
- خورشید شب (1382). تهران: ذه‍ن‌آوی‍ز.[۱۲]
کتاب حقوق زنان در اقوام و ادیان توسط بنگاه مطبوعاتی علی‌اکبر علمی منتشر شده است.[۱]
مقاله
- آموزش و پرورش در ادبیات ایران (1338). آموزش و پرورش (تعلیم و تربیت). اردیبهشت 1338. سال 30. شماره 7.
- تعلیم و تربیت در ادبیات ایران (1338). آموزش و پرورش (تعلیم و تربیت). آبان 1338. سال 31. شماره 2.
- تعلیم و تربیت در ادبیات ایران (1338). آموزش و پرورش (تعلیم و تربیت). دی 1338. سال 31. شماره 4.
- انجمن ادبی حکیم نظامی (1335). ارمغان. اردیبهشت 1353. دوره 43. شماره 2.
- آویزه‌های نور (شعر) (1355). درس‌هایی از مکتب اسلام. شهريور 1355. سال 17. شماره 9.[۱۳]
منابع
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ مشیرسلیمی، علی‌اکبر (ـ ـ13). زنان س‍خ‍ن‍ور: از ی‍ک‍ه‍زار سال پ‍ی‍ش تا ام‍روز که ب‍ه‌زب‍ان پ‍ارس‍ی س‍خ‍ن گ‍ف‍ت‍ه‌ان‍د. ج3. تهران: ش‍رک‍ت س‍ه‍ام‍ی چاپ و انتشارات ک‍ت‍ب ایران. صص284-286.
- ↑ ع‍اب‍دی‍ن‍ی، ح‍س‍ن (1401). دختران شهرزاد: زنان نویسنده ایرانی. ویراستار احمد سمیعی‌گیلانی. تهران: نشر چشمه. ص76.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ روزنامه اعتماد ملی (1386). 22 مهر. شماره 483. ص7.
- ↑ پیرنیا، منصوره (1374). سالار زنان ایران. واشنگتن: مهر ایران.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ فخاریان ساوجی، ابوالقاسم (1396). فرهیختگان ساوه. قم: آتریسا. صص871-874.
- ↑ دژم، عذرا (1384). اولین زنان. تهران: علم. ص173.
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ ۷٫۳ ۷٫۴ خشایار وزیری، فخری (قویمی) (1352). کارنامه زنان مشهور ایران. تهران: وزارت آموزش و پرورش. صص257-258.
- ↑ ساوجی، مریم (1382). خورشید شب. تهران: ذهن آویز. صص6-13.
- ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ ع‍اب‍دی‍ن‍ی، ح‍س‍ن (1401). دختران شهرزاد: زنان نویسنده ایرانی. ویراستار احمد سمیعی‌گیلانی. تهران: نشر چشمه. ص76.
- ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ ساوجی، مریم (1371). اخ‍ت‍لاف حقوق زن و م‍رد در اسلام و خ‍ان‍واده. تهران: مجرد. ص8.
پیوند به بیرون
- سایت فارسی زبانان
- سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران
- پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران (lib)
- نورمگز
نویسنده: حکمت بروجردی