مقنعه
مقنعه از انواع پوشش‌های سر زنان است که بعد از اسلام رواج یافت. این پوشش موها، گردن و سینه را می‌پوشاند.
تعریف
مقنعه/meqna'e/ از انواع پوشش سر است که گردن و سینه را هم می‌پوشاند. در متون به صورت مقنع/'meqna/ و مقناع/'meqnā/ هم آمده است. اما امروزه به صورت/maqna'e/ تلفظ می‌شود. چادر باریک یک عرض که زنان بر سر می‌انداختند.[۲]
تاریخچه
در آثار ادبی دوران پس از اسلام و در اشعار شاعرانی چون ظهیر فاریابی و سنایی از مقنعه نام برده شده است.[۳] در کتاب التریاق تصویر زنی با مقنعه دیده می‌شود.[۳] در شاهنامه مکتب شیراز (سال 742 قمری) تصویر زنی با مقنعه آورده شده که به دوره غزنوی مربوط است.[۴] در کتاب مقامات حریری تصویر زن پیری با مقنعه آبی کشیده شده که علاوه بر شانه‌ها تمام سینه او را می‌پوشاند. مقنعه به رنگ‌های مختلف به ویژه سرخ در آن دوران مرسوم بوده است.[۳] زنان در قرن هفتم دور مقنعه نواری می‌بستند.[۵] و یا پری یا جواهری روی آن نصب می‌کردند.[۶]
انواع
اندازه این پوشش در طول ادوار مختلف متفاوت و از روی شانه تا پایین سینه و گاهی تا نوک انگشتان دست‌ها متغیر است. رنگ آن بر حسب زمان و مکان استفاده متغیر بوده است. مقنعه‌های نماز معمولا دارای رنگ‌های روشن و از جنس چادر نماز و طرحدار یا ساده بوده‌اند. مقنعه‌های اداری از پارچه ساده و به رنگ‌های تیره یا روشن دوخته شده که گاهی با نواری از رنگ دیگر تزئیناتی بر آن افزوده می‌شود.
مقنعه چانه‌دار
معمولا از یک پارچه یک تکه نیم دایره یا مربع تشکیل می‌شود که در وسط جلو درز می‌خورد. در مقنعه‌های گرد معمولا بالای درز و زیر چانه گاهی پارچه سه گوشی به نام چانه به مقنعه دوخته می‌شود تا زیر چانه را بپوشاند. این نوع مقنعه عمدتا در نماز به کار می‌رود و برای این که موها در هنگام نماز بیرون نزند کش یا بندی آن را به پشت سر محکم می‌کند. برخی از این نوع مقنعه‌ها کمی بلندترند و گاهی آستین هم دارند.
مقنعه اداری ساده
مقنعه‌های اداری معمولا از پارچه چهارگوش برش می‌خورند، کش یا بند و چانه ندارند و در جلوی سینه حالت پفی دارد.
مقنعه خبرنگاری
این مدل مقنعه کاملاً رسمی و اداری به حساب می‌آید. در قسمت پارچه زیر چانه یک برش عصایی شکل زده شده است که باعث قرارگیری مناسب مقنعه بر روی سر می‌شود. می‌توان با کمک یک طلق برای بالای سر و ثابت کردن آن، مقنعه را به راحتی سر کرد و ثابت نگه داشت. بلندی قد این مقنعه معمولاً ۹۰ سانتی‌متر است تا در حین کار دست و پا گیر نباشد.
مقنعه مهمانداری
این مقنعه دارای نواری تزئینی از رنگی دیگر در بالای سر و جلوی مقنعه است. نوار جلوی مقنعه از یک طرف صورت به طرف دیگر شانه متصل می‌شود. این مقنعه‌ها معمولا کوتاهند. گاهی هم پارچه‌ای سه گوش و کوچک از رنگی دیگر دور گردن مقنعه گره می‌خورد.
مقنعه کراواتی
کراوات مقنعه کراواتی می‌تواند از خود پارچه مقنعه باشد یا به صورت‌بندی از یک پارچه دیگر باشد که هم به صورت نوار در جلوی سر قرار دارد و هم از پشت گردن گره خورده و در جلوی مقنعه بسته می‌شود.
مقنعه تل‌دار
در بالای سر مقنعه یک نوار پهن یا باریک از پارچه‌ای تزئینی به صورت موی بافته یا هر تزئین دیگری قرار می‌گیرد.
مقنعه لبنانی
مقنعه لبنانی در قسمت جلو دوخته نمی‌شود و با کمک سنجاق یا دکمه‌ای در کنار صورت ثابت می‌شود.
مقنعه ابردوزی
این مدل مقنعه اداری در بالای سر یک ابر در بین دو لایه پارچه خود دارد که با دوخت آن ابر محکم و ثابت شده است.
امروزه مقنعه‌ها دارای اشکال مختلفی هستند.[۱]
مقنعه مالزیای
زنان مالزیایی برای نماز یا در حج نوعی مقنعه بلند را که تا پایین دست‌ها را می‌پوشاند همراه با دامن بلندی بر تن می‌کنند. این مقنعه با مقنعه زنان ایرانی متفاوت است، بدین صورت که نیم دایره نیست، بلکه مستطیل است و پشت آن بلندتر از جلو و دارای گوشه است.
منابع
- ↑ ضیاءپور، جلیل (1347). پوشاک زنان ایران از کهن‌ترین زمان تا آغاز شاهنشاهی پهلوی. تهران: وزارت فرهنگ و هنر. ص162.
- ↑ دهخدا، ع‍ل‍ی‌اک‍ب‍ر (1377). لغت‌نامه. ج14. تهران: دانشگاه تهران: مؤسسه لغت‌نامه دهخدا. ذیل مدخل.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ غیبی، مهرآسا (1384). هشت هزارسال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی. تهران: هیرمند. ص328.
- ↑ شهشهانی، سهیلا (1374). تاریخچه پوشش سر در ایران. تهران: مدبر. ص 71.
- ↑ غیبی، مهرآسا (1384). هشت هزار سال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی. تهران: هیرمند. ص377.
- ↑ غیبی، مهرآسا (1384). هشت هزار سال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی. تهران: هیرمند. ص436.
پیوند به بیرون
نگارخانه
مقنعه اداری ساده
مقنعه مهمانداری
مقنعه خبرنگاری
مقنعه کراواتی
مقنعه چانه‌دار
مقنعه ابردوزی
مقنعه تل‌دار
مقنعه لبنانی
نویسنده: حکمت بروجردی