فاطمه راکعی
فاطمه راکعی (متولد ۱۳33) سیاستمدار، فعال حقوق زنان، شاعر و نماینده دوره ششم مجلس شورای اسلامی بود.[۱]
زندگی‌نامه
فاطمه راکعی فرزند عبدالله در سال 1333 در شهر زنجان متولد شد. وی تحصیلات ابتدایی را تا سال چهارم دبستان در زنجان در مدارس شمس و فروغ به پایان رساند سپس به اتفاق خانواده به تهران آمد و پس از طی دوره متوسطه و اخذ دیپلم از دبیرستان بسطامی در سال 1351 به دانشگاه علامه طباطبایی راه یافت و در سال 1355 در رشته مترجمی زبان انگلیسی در مقطع کارشناسی فارغالتحصیل شد. در سال 1357 از دانشگاه تهران مدرک کارشناسی ارشد زبان‌شناسی و در سال 1377 از دانشگاه تربیت مدرس مدرک دکترای زبان‌شناسی خود را دریافت کرد.[۱]
راکعی از دوران کودکی به شعر علاقه خاصی داشت و در نوجوانی به تشویق پدر به پرورش این ذوق هنری اهتمام ورزید. وی پس از پیروزی انقلاب اسلامی به شدت تحت تأثیر آرا و افکار امام‌خمینی قرار گرفت و با شروع جنگ تحمیلی، اشعارش جنبه انقلابی گرفت و در وصف شهیدان و سربازان وطن اشعار نیکویی سرود. پس از چندی به محفل شعر حوزه هنری راه یافت و با شعرای انقلابی مطرحی چون سیدحسن حسینی و قیصر امین‌پور آشنا شد. همچنین وی به زبان‌های انگلیسی و ترکی مسلط است و به زبان‌های فرانسه و عربی آشنایی دارد.[۱] فاطمه راکعی ازدواج کرده و دارای دو فرزند پسر و دختر است.
فعالیت‌های شغلی و اجتماعی
فاطمه راکعی مدت‌ها مسئولیت واحد هنرمندان زن حوزه هنری را عهده‌دار بود و سال‌ها به صورت داوطلبانه و افتخاری در آنجا به خدمت پرداخت. وی در سال 1356 به عنوان پژوهشگر فرهنگستان زبان ایران مشغول به کار شد و در سال 1360 به عضویت هیئت علمی مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی درآمد. از دیگر سمت‌ها و مشاغل وی می‌توان به عضویت در شورای مرکزی انجمن اسلامی وزارت فرهنگ و علوم و مسئول کمیته فرهنگی این انجمن (1359-1365)؛ عضویت در هیئت مؤسس و دبیری و سخنگویی انجمن اسلامی مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی؛ عضویت در شورای مرکزی جمعیت زنان جمهوری اسلامی ایران (1360-1379)؛ عضویت هیئت علمی آموزشی و رئیس امور پژوهش دانشگاه الزهراء (1365-1367)؛ مدیریت گروه زبان انگلیسی دانشگاه الزهراء (1366-1369)؛ مدیریت گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه الزهراء (1367-1371)؛ عضویت در کمیته پژوهشی ادبیات فارسی وزارت فرهنگ و آموزش عالی (1368-1378)؛ معاونت آموزشی و پژوهشی دانشکده الهیات و ادبیات دانشگاه الزهراء (1369-1374)؛ معاونت پژوهشی دانشگاه الزهراء (1376-1379)؛ عضویت در شورای اطلاع‌رسانی دانشگاه الزهراء (1378-1379)؛ عضویت در کمیسیون بهره‌وری و تحول اداری دانشگاه الزهراء (1378-1379)؛ عضویت در شورای مرکزی جمعیت زنان و عضو شورای شعر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (1379-1388)؛ نماینده وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در شورای سه نفره نظارت دانشگاه الزهراء؛ مدیرعامل انجمن شاعران ایران و ریاست هیئت مدیره دفتر شعر جوانان (از 1379) و عضویت در هیئت امنای فرهنگ عمومی شهرستان ری (1382) اشاره کرد.[۱]
از اوایل دهه شصت، راکعی به فعالیت‌های مطبوعاتی روی آورد و به تدریج نشریه‌های اعتصام، والعصر، اندیشه، کوثر، پگاه و ایران زنان (ضمیمه روزنامه ایران) و سایت‌های جمعیت زنان مسلمان نواندیش و انجمن شاعران ایران را راه‌اندازی کرد. وی مسئولیت‌هایی چون مدیرمسئولی و سردبیری فصلنامه‌های کوثر (وابسته به سازمان ت‍ب‍ل‍ی‍غ‍ات اسلامی)[۲]، پگاه و ندا (ارگان جمعیت زنان جمهوری اسلامی ایران) را در دهه‌های 60 و 70 برعهده داشته است.[۱]
فاطمه راکعی پس از پایان مجلس ششم به دانشگاه الزهراء بازگشت و ضمن حضور فعال در انجمن‌های علمی، ادبی و هنری، مشاغل و سمت‌های ذیل را برعهده داشته است:
عضو هیئت امنای بنیاد سینمایی فارابی (1383-1385)؛ عضو انجمن زبان‌شناسی ایران (1383)؛ عضو هیئت امنای پژوهشکده فرهنگی ـ اجتماعی وزارت فرهنگ و آموزش عالی (1383-1384)؛ عضو در هیئت امنای کتابخانه‌های عمومی کشور (1383-1386)؛ عضو گروه ادبیات فارسی شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی (از 1384)؛ عضو هیئت امنا و رئیس هیئت مدیره مؤسسه آموزشی گل‌های دانشگاه (1384-1389)؛ رئیس پژوهشکده شعر و هنر دانشگاه الزهراء (1384-1390)؛ دبیرکلی جمعیت زنان مسلمان نواندیش (از 1385)؛ عضو هیئت مؤسس و دبیرکل جمعیت زنان نواندیش ایران (از 1386)؛ عضو انجمن نقد ادبی (از 1387)؛ عضو هیئت مدیره‌ی انجمن ایرانی اخلاق در علوم و فناوری (از 1388)؛ عضو شورای مرکزی ائتلاف اسلامی زنان (از 1389)؛ عضو شورای عالی خانه هنرمندان ایران (از 1390)؛ دبیر انجمن ایرانی اخلاق در علوم فناوری (از 1392)؛ دبیر شورای عالی خانه هنرمندان ایران از سال 1390 و دبیر این شورا از سال 1392؛ عضو شورای سیاستگذاری و عضو هیئت داوری کتاب‌های شعر جشنواره شعر فجر (1392)؛ عضو کمیته اصلاح قانون احزاب (1393) و دبیر علمی جشنواره شعر یار و یادگار (بزرگداشت امام خمینی و یادگار ایشان) (1393)؛[۱] عضو هیأت علمی پژوهشی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی (از 1393)؛ رئیس کارگروه زبان‌شناسی شورای بررسی متون (از 1393)؛ مدیر مسئول دفتر شعر جوان (از 1394)؛ مدیر گروه زبان‌شناسی کاربردی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی (از 1396)، مشاور شهردار تهران در امور بانوان (1396)[۳] و سرپرست اداره‌کل امور بانوان معاونت اجتماعی، فرهنگی شهرداری تهران.[۴]
فعالیت‌های سیاسی
در سال ۱۳۷۷ که جبهه مشارکت ایران اسلامی تأسیس شد، فاطمه راکعی از جمله مؤسسین این حزب و از اعضای شورای مرکزی آن بود. وی همچنین رئیس کمیسیون زنان و عضو کمیته قومیت‌های حزب مذکور بوده است. فاطمه راکعی در اسفندماه 1378 به عنوان کاندیدای حزب مشارکت ایران اسلامی در انتخابات دوره ششم قانون‌گذاری شرکت کرد و موفق شد از سوی مردم تهران، ری، شمیرانات و اسلامشهر به نمایندگی مجلس شورای اسلامی انتخاب شود. راکعی پس از ورود به مجلس ششم، ضمن عضویت در کمیسیون فرهنگی، به سمت نایب رئیس این کمیسیون و ریاست کمیته زنان، جوانان و امور خانواده برگزیده شد. وی از طراحان تأسیس فراکسیون زنان در مجلس ششم نیز بوده و خود به ریاست این فراکسیون انتخاب شد.
وی همچنین از جمله نمایندگانی بود که در اواخر مجلس ششم در اعتراض به عملکرد شورای نگهبان در رد صلاحیت‌های گسترده نامزدهای نمایندگی مجلس هفتم، در تحصن ۲۶ روزه شرکت کرد و به همراه ۱۲۵ نماینده دیگر در بهمن ماه ۱۳۸۲، از سمت نمایندگی استعفا داد.[۱]
اقدامات
طرح و لوایح پیشنهادی
از جمله طرح‌ها و لوایحی که فاطمه راکعی در طراحی و تصویب آنها در مجلس ششم نقش داشت، عبارت است از طرح ممنوعیت اعمال هر نوع تبعیض جنسیتی در گزینش دانشجو برای کلیه دانشگاه‌های دولتی و غیردولتی در تمام مقاطع تحصیلی؛ طرح حل اختلافات خانوادگی؛ طرح توانمندسازی زنان سرپرست خانوار؛ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان؛ اصلاح قانون اعزام دختران دانشجو به خارج از کشور و حذف شرط تأهل؛ موظف شدن بانک‌ها به پرداخت تسهیلات به همسران جانبازان و آزادگان متوفی یا به قیم قانونی فرزندان آنها؛ قانون معافیت مؤسسات انتشاراتی و کتاب فروش‌ها از پرداخت مالیات؛ اصلاح ماده 9 قانون نظام هماهنگ پرداخت کارکنان دولت و بهره‌مندی مستخدمان زن شاغل، بازنشسته سرپرست خانوار از کمک هزینه عائله‌مندی؛ اصلاح ماده 1041 قانون مدنی و افزایش سن ازدواج دختران به حداقل 13 سال و پسران به حداقل 15 سال؛ طرح تعیین موارد عسروحرج زنان جهت صدور حکم طلاق؛ اصلاح مواد 1107، 1110 و 1133 قانون مدنی در خصوص افزایش نفقه زنان و امکان ارائه دادخواست طلاق توسط زنان به محاکم صالحه با رعایت شرایط مربوطه؛ اصلاح ماده 1169 قانون مدنی و تعیین سن حضانت فرزند اعم از دختر یا پسر برای مادر تا 7 سالگی؛ پرداخت حق پرستاری به همسران جانبازان 50 درصد و بالاتر و اعصاب و روان؛ طرح اهدای جنین به زوجین نابارور؛ طرح قابل مطالبه بودن اجرت‌المثل زوجه پس از فوت مرد؛ لایحه الحاق ایران به کنوانسیون رفع کلیه اشکال تبعیض از زنان با قید تحفظ؛ طرح تشکیل شورای عالی خانواده؛ طرح حذف ماده 83 و اصلاح ماده 81 قانون تأمین اجتماعی مبنی بر حذف ممنوعیت پرداخت مستمری مادران بیمه شده به فرزندان و طرح اصلاح مواد 946 تا 949 قانون مدنی راجع به امکان ارث بردن زن از تمام اموال منقول و غیرمنقول. وی همچنین در فعال‌سازی کمیته زنان مرکز پژوهش‌های مجلس و دعوت از فقها، حقوقدانان و دیگر صاحب‌نظران و متخصصان برای بازنگری و اصلاح قوانین موجود و تدوین قوانین جدید و روزآمد در حوزه مسائل زنان، نقش بسزایی داشت و طرح تشکیل شورای خانواده، حاصل تلاش‌های وی و همکارانش در فراکسیون زنان مجلس ششم بود.[۱]
آثار
کتاب
- سفر سوختن: دفتر شعر فاطمه راکعی 1360-68 (1369). تهران: مرکز نشر فرهنگی رج‍ا[۵]
- آواز گ‍ل‍س‍ن‍گ (1373). تهران: اطلاع‍ات[۶]
- گزیده ادبیات معاصر: مجموعه شعر (1378). تهران: کتاب ن‍ی‍س‍ت‍ان[۷]
- م‍ادران‍ه‌ه‍ا: (مجموعه شعر) (1382). تهران: اطلاع‍ات[۸]
- ن‍اخ‍ن‍ک‍ی به زن‍دگ‍ی: (مجموعه شعر) (1385). تهران: اطلاع‍ات[۹]
- دیروز با ما کسی بود (1386). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، مؤسسه چاپ و نشر عروج[۱۰]
- سنجاقک‌ها: گزیده سپید و نو (نیمایی) (1387). تهران: علم[۱۱]
- رویای رنگین: گزیده شعر (۱۳۸۶ - ۱۳۶۰) (1387). تهران: علم[۱۲]
- مجموعه مقالات همایش بهار ایرانی (1388). به کوشش فاطمه راکعی. تهیه‌کننده مرکز تحقیقات شعر و هنر دانشگاه الزهرا. تهران: فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران[۱۳]
- رهاب، رستم (1392). بوی جوی مولیان: شعر معاصر تاجیک. به كوشش رستم وهاب، ويراستار فاطمه راكعی. تهران: انجمن شاعران ایران[۱۴]
- نانوشته‌ترین (1395). تهران: پورشاد[۱۵]
- چه قدر رنگ‌پریده است ماه... (1398). تهران: واژه‌آرا[۱۶]
- مجموعه مقاله‌های اولین همایش کارنامه صد سال شعر زنان فارسی‌سرا (1394). به کوشش و ویرایش فاطمه راکعی. برگزارکننده پژوهشکده شعر و هنر دانشگاه الزهرا (س). تهران: انجمن شاعران ایران[۱۷]
- زنی می‌گذرد...: مجموعه شعر (1399). تهران: انتشارات مروارید[۱۸]
- لفظ و معنا در شعر نیما. آماده چاپ. نشر مروارید[۱۹]
ترجمه
- پ‍ری‍ن، لارنس (1373). درب‍اره شعر. تهران: اطلاع‍ات[۲۰]
- الوود، ينس (1399). منطق و زبان‌شناسی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی[۲۱]
جوایز و تقدیرنامه‌ها
فاطمه راکعی تاکنون به دریافت جوایز و تقدیرنامه‌های فراوان نایل آمده که از جمله مهمترین آنها عبارت است از جایزه و لوح تقدیر با دستخط امام خمینی (ره) به هنرمندان متعهد کشور، به خاطر شعرهای مربوط به جنگ در اولین هفته دفاع مقدس (1369)؛ جایزه و لوح تقدیر دانشگاه الزهراء به مجموعه شعر سفر سوختن (1371)؛ لوح تقدیر سمپوزیوم شعر کوالالامپور (1992)؛ جایزه و لوح تقدیر مرکز نشر آثار حضرت امام خمینی (ره) به خاطر تقدیم شعرهایی به ساحت امام (ره) (1380)؛ جایزه و لوح تقدیر وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاون اول رئیس جمهور به خاطر تلاش در جهت تشویق و ترغیب جوانان به کتابخوانی و مسؤولیت نهادهای فرهنگی و هنری (۱۳83)؛ جایزه، لوح تقدیر و تندیس دومین جشنواره بین‌المللی شعر فجر به عنوان شاعر برگزیده در بخش شعر امام و انقلاب (۱۳۸۶)؛ جایزه، لوح تقدیر و تندیس سومین جشنواره بین‌المللی شعر فجر به عنوان شاعر پیشکسوت انقلاب (۱۳۸۷) و دریافت گواهینامه‌ی هنری نشان درجه‌ی یک هنری (۱۳۹۵).[۱]
منابع
پیوند به بیرون
- مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی
- پژوهشکده زبان‌شناسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
- خبرگزاری ایسنا
- سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران
نویسنده: سمیه سادات هاشمی