کانون بانوان

تاریخچه

کانون بانوان در سال ۱۳۱۴ به دستور غیر مستقیم رضا شاه، زیر نظر علی اصغر حکمت - وزیر معارف - و با دعوت از عده ای از زنان فرهنگی در محل دارالمعلمات تأسیس شد. این نخستین انجمن صنفی زنان بود که از طرف دولت پشتیبانی می شد. ریاست عالیه این کانون به عهده شمس پهلوی بود. اساسنامه کانون بانوان

1. تربیت فکری و اخلاقی بانوان و تعلیم خانه داری و پرورش طفل مطابق قواعد علمی به وسیله خطابه ها و نشریات و کلاسهای اکابر و غیره.
2. تشویق به ورزشهای متناسب برای تربیت جسمانی با رعایت اصول صحی
3. ایجاد مؤسسات خیریه برای امداد به مادران بی بضاعت و اطفال بی سرپرست
4. ترغیب به سادگی در زندگی و استعمال امتعه وطنی
5. این کانون بر طبق ماده 587 قانون تجارت مصوب 1311 شخصیت حقوقی دارد و رئیس آن نماینده کانون خواهد بود.

اولین رییس کانون بانوان «هاجر تربیت» بود. وی با ایجاد مجالس سخنرانی، اجرای نمایش، کلوپهای ورزشی، کتابخانه و کلاسهای اکابر به توسعه فعالیتهای زنان پرداخت.

این کانون در شهرهای مختلف بیش از 50 شعبه داشت. یکی از اهدافی که این کانون آن را دنبال می کرد «کشف حجاب» بود. بنابراين، با وجود عدم تأکيد صريح در اساسنامه کانون، هدف از ايجاد آن در اين مرحله، زمينه‌سازی کشف حجاب يا چادربرداری بود.

اهداف و مراحل عملکرد کانون بانوان از آغاز تا ماههاي بعد، در دو مرحله قابل ارزيابي است:

1.کانون بانوان از 22 ارديبهشت 1314 تا عملی شدن رسمی کشف حجاب، به صورت مؤسسه‌ای سياسی، اجتماعی و فرهنگی عمل می کرد در اين دوره، رياست کانون به عهده هاجر تربيت بود. اگر چه در اساسنامه به غير سياسي بودن کانون اشاره شده است. در این مرحله ، اقدامات کانون بانوان در کنار امور ديگر، کاملا در خدمت اجراي کشف حجاب بود. اجراي کشف حجاب و انجام تشريفات مورد نظر با حضور رضا شاه و خانواده اش در تاریخ 17 دی ماه 1314 در دانشسرای مقدماتی انجام شد. وزيران، فرهنگيان و ديگر مقاماتي که از طرف وزارت فرهنگ دعوت شده بودند، همراه با همسرانشان در دانشسرا حضور يافتند. زنان عضو کانون بانوان و زنان معلم نيز در دو صف جداگانه ايستادند. از 17 دي ماه 1314 به بعد تمامي اقدامات دستگاههاي حکومتي، از وزارت معارف گرفته تا شهرباني، به تقويت کشف حجاب معطوف بود و کانون بانوان به جهت نقش اساسي خود، بيشترين سهم را در اين زمينه با ترتيب مجالس سخنراني و جشنهاي متعدد در تهران و شهرهاي مختلف بر عهده داشت. 2. از 1315 به بعد با رياست «صديقه دولت‌آبادي» به مؤسسه‌اي تربيتي ـ فرهنگي تبديل شده و در قالب انجمنهای ادبي، انجمن تشويق به سادگي، ورزش و انجمن خيريه به فعالیت خود ادامه داد. اقدامات کانون بانوان پس از ریاست دولت آبادی به شرح ذیل است:  از سال 1316 مطب مجاني براي کمک به بيماران بي‌بضاعت تأسيس شد.  تأسیس دبستان براي دوشيزگان و بانواني که به دليل سن بالا نمي‌توانستند در مدارس دولتي وزارت فرهنگ درس بخوانند. این مدرسه از سال 1318 داوطلب امتحانات نهائي داشت. سن دانش‌آموزان اين دبستان از 18 تا 24 سال بود. از سال 1323 کلاس مخصوصي براي دخترانی که سن آنها از 9 سال بيشتر بود، داير شد.  در سال 1317 کانون بانوان هنرستان خیاطی و کارهای دستی راه اندازی کرد. اين هنرستان سه دوره مقدماتي، متوسطه و عالي خياطي داشت و تا پايان سال تحصيلي 1324 در مجموع نود و پنج نفر از اين هنرستان فارغ التحصیل شده و گواهي‌نامه دريافت کردند.  از ديگر مؤسسات کانون بانوان، کلاس موسيقي بود. فارغ‌التحصيلان آن در جشنهاي هفده دي به هنرنمايي مي‌پرداختند.  کانون بانوان در سال تحصيلي 24-1323 مؤسسه ديگري به نام «تربيت مادر» راه اندازی کرده که در دوره يکساله دروس روابط خانوادگي، آشپزي، شيريني‌پزي، آداب معاشرت، صرفه‌جويي، نظم و ترتيب، وظيفه مادر نسبت به اطفال و رفتار مادر با فرزند جوان، شناختن روحيه مرد، رفتار بانوان با شوهر، بهداشت خانواده، بهداشت کودکان، روابط يک فرد با جامعه و تأثير وجود يک فرد در اجتماع، تزئينات منزل و پرورش سليقه و برش و خياطي در آنجا تدریس می¬شد. در سالها بعد دروسی نظیر تأثير يک فرد در جامعه از ديدگاه تاريخ و تفسير اشعار و نصايح بزرگان در موضوع اهميت مادر و جامعه (ادبيات)، به برنامه آموزشی اضافه شد. استفاده از الگوهای غربی در تعلیم روابط خانوادگی و حتی در دروس خوراک پزی و خیاطی از نکات قابل توجه این مؤسسه است. بخشي ديگر از اقدامات کانون بانوان، مربوط به امور اجتماعي و رسيدگي به مشکلات زنان بود. ازجمله تهیه لباس عيد برای فقيرترين دختران دبستانها، تقسيم کمکهای مردمی میان مستمندان قزوين و بازرسي نمایندگان آن کانون در امور خواربار و نانوائی‌ها.‬ بخشي ديگر از مکاتبات با کانون بانوان، مربوط به دادخواهي زناني است که از تعديات مردان به حقوقشان شکايت داشتند. با گسترش حرکتهاي مختلف زنان، در سال 1338شوراي عالي زنان به رياست اشرف پهلوي تشکيل و همه گروههاي زنان، ازجمله کانون بانوان منحل اعلام شد. منابع پیرنیا، منصوره (1374). سالار زنان ایران. واشنگتن: مهرایران. فتحی، مریم (1383). کانون بانوان: با رویکردی به ریشه¬های تاریخی حرکتهای زنان در ایران. تهران: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.