محترم اسکندری

محترم اسکندری

حقوق محترم اسکندری برای مدیریت مدرسه؛ عکس از سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران

محترم اسکندری (1274-1303) از فعالان حقوق زنان و مؤسس جمعیت نسوان وطنخواه ایران بود.

زندگی‌نامه

محترم اسکندری دختر شاهزاده علیخان، محمدعلی میرزا اسکندری در سال 1274ش. متولد شد. ابتدا نزد پدر خود که از استادان آن روزگار بود آموزش یافت و سپس نزد میرزا علی محمدخان محققی زبان فرانسه، ادبیات و تاریخ آموخت. محترم پس از مدتی با استاد خود، میرزا علی محمدخان محققی ازدواج کرد. او توانست گواهینامه دوره متوسطه 5 ساله را که اول بار در ایران برای دختران دایر شده بود کسب کند. پس از آن در یکی از مدارس دخترانه به تعلیم و تربیت دختران مشغول شد.

در دوران کودکی به واسطه ضربه شدیدی که به پشتش آمده و منجر به شکستگی یکی از مهره‌های ستون فقراتش شده بود گرفتار دردی شد که تا پایان عمر همراه او بود و به همین علت از نظر بدنی کم توان بود و زندگی کوتاهی داشت ولی نام او به عنوان یکی از پیشتازان جنبش زنان در دهه 1920 مطرح بوده است. در سال ۱۳۰۲ عمل جراحی روی استخوان پشت وی انجام شد و در تیرماه سال ۱۳۰۴ در تهران درگذشت.

پس از فوت محترم اسکندری عملکرد جمعیت بانوان کمرنگ شد؛ به طوری که پس از گذشت یک سال از فوت وی، انتشار مجله نیز متوقف شد.

گواهی تولد اداره ثبت برای محترم اسکندری، عکس از سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران

فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی

فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی محترم اسکندری‌، از جریان انقلاب مشروطیت آغاز شد و به زودی به یکی از پیشتازان جنبش تجدد طلبی نسوان در دهه 1920 تبدیل شد.

در سال 1301 مدیر مدرسه شماره 35 دولتی شد. در آن زمان سخنرانی پرشور و حرارتی در مورد پیشرفت‌های اروپا و مقایسه وضعیت زنان اروپایی نسبت به زنان ایرانی ایراد کرد به طوری که حاضرین تحت تأثیر وی قرار گرفته و هم قسم شدند که برای پیشرفت و ترقی بانوان ایرانی تلاش کنند.

پدر محترم اسکندری در اوایل انقلاب مشروطه از اعضای «انجمن آدمیت» بود. این انجمن جزو اولین محافل فراماسونری در ایران بود. محترم اسکندری به دلیل همکاری پدرش با این محافل و تحت تأثیر افکار آنها به کمک عده‌ای از زنان «جمعیت نسوان وطنخواه» را که گرایش سوسیالیستی داشت، در سال 1300 تأسیس کرد. محترم اسکندری در اولین قدم برای تنویر افکار زنان پیشنهاد داد ازدیاد مدارس دخترانه یکی از مواد مرامنامه این جمعیت شود. او به هزینه جمعیت مدارس اکابر زنان را تأسیس کرد. او همچنین نشریه «عالم زنان» را به سرپرستی خود و مدیریت ملوک اسکندری منتشر کرد.

در سال 1302 نشریه جمعیت نسوان وطنخواه ایران که منعکس‌کننده آرا و نظریات انجمن بود، به سرپرستی ملوک اسکندری منتشر شد. این مجله تلاش داشت تا تغییراتی در طرز تفکر و زندگی زنان ایجاد کند.

منابع

نویسنده: سمیه سادات هاشمی