آتون هروی

شاعر و موسیقیدان عهد صفوی که به رغم جو زمانه خود زنی آزاده و بلنداندیش بود. آتون هروی پس از عزیمت به هند تا پایان عمر خود در دربار گورکانیان هند زندگی کرد.

زندگی‌نامه

شاعر و موسیقیدان عهد صفوی (پایان سده 9 و آغاز سده 10ق.) و ساکن دربار همایون شاه، دومین پادشاه امپراتوری مغولی هند یا گورکانیان که به تونی آتون، بی‌بی آتون، آتونی حیات خانم و آتونی نیز مشهور است.

او که به رغم جو زمانه خود زنی آزاده و بلنداندیش بود، با همسرش ملابقایی و دیگر شاعران درباری به مناظره و مطایبه می‌نشست و به لطف سخن و صراحت بیان در همه‌جا شهرت داشت. آتونی مورد احترام و مراد امیر علیشیر نوایی (844- 906ق.) بود.

تذکرة مرآت الخیال می‌نویسد: “آتونی بسیار با فهم و مجلس‌آرا و سلیم‌ الطبع بوده منکوحة ملابقائی است که امیرنظام‌الدین علیشیر رحمه اللّه علیه معتقد او بود. گویند ملابقائی را با آتونی مشاعره بسیار دست می‌داد و نکته‌های رنگین و باریک در میان می‌آمد. از آن جمله آنکه ملا این رباعی فرمود:”

یاران ستم پیر زنی کشت مرا

کآواک شده چونی از پشت مرا

گر پشت بسوی او دمی خواب

کنم بیدار کند بضرب انگشت مرا

«آتونی به شعر در جواب نوشت»:

همخوابگی سست رگی کشت مرا

روئی نبود ازو بجز پشت مرا

قوت نه چنان که پا تواند برداشت

بهتر بود از پشت دوصد هشت مرا

در اثر سخت‌گیری‌های شاه طهماسب (حک: 930- 984ق.)، به همراه دیگر اعضای گروه و همچنین همسرش به هندوستان سفر کرد و در دربار همایون شاه (حک: 937-963ق.) پذیرفته شد. همایون شاه از بذل مال و امکانات آسایشی به آنها دریغ نداشت و در اکرام و بزرگداشت وی و همسرش کوشید. آتون هروی تا پایان عمر خود در دربار گورکانیان هند زندگی کرد. زمان مرگ و مدفن وی نیز نامشخص است.

منابع

نویسنده: سمیه سادات هاشمی