چادر شب

یک زن اشرافی با پوشش چادرشب بر سر؛ یک پرده نقاشی منسوب به محمد از قرن دوازدهم هجری

چادر شب هم نام نوعی پارچه است و هم پوششی است که از آن پارچه تهیه می‌شود.

چادر شب، پارچه‌ای با رنگ‌های خاص

تعریف

چادر شب نام نوع خاصی از پارچه از جنس پنبه، ویسکوز یا ابریشم با طرح‌های راه راه، کج بافت، چهارخانه و پیچازی که در مناطق مختلف ایران از جمله یزد و گیلان بافته می‌شود.

چادر شب یا چادر کمر پوششی است از پارچه چادر شب. بیشتر بانوان گیلانی در مزارع و شالیزارها آن را به کمر می‌بندند. رنگ زمینه آن معمولا قرمز است.

این پارچه مستطیل بوده که به شکل سه گوش تا می‌خورد و دور کمر گره خورده یا برای حمل نوزاد بر پشت به دور سینه پیچیده می‌شود.

دو زن‌ ترکمن با چادر شب بر سر

در گویش‌ها

چادر شب در گویش محلی گیلان چادر شب «چادر شو» و در اردکان و یزد «چادیشو» خوانده می‌شود.

موارد استفاده

بانوان چادر شب را هنگام کار کشاورزی مثل چیدن برگ سبز چای، وجین و چیدن مرکبات در هوای سرد و شالیکاری به دور کمر می‌بندند، زیرا بستن آن علاوه بر گرم نگه داشتن آنان از کمردرد هم جلوگیری می‌کند. زنانی که با نوزاد کار می‌کنند از آن استفاده می‌کنند تا مانند آغوش نوزاد را بر پشت خود حمل کنند. در جهاز هر دختری برای رو جهازی از آن استفاده می‌شده‌است. همچنین به عنوان رو تختی و ساک دستی و جانماز نیز کاربرد داشته است. ظاهرا در گذشته از این پارچه برای پوشش سر نیز همانند چادر استفاده می‌شده است، اما امروزه تقریبا این استفاده از پارچه چادر شب منسوخ شده است.

جنس و شکل

در گذشته چادر شب را از نخ به دست آمده از پیله درجه سه ابریشم می‌بافتند، اما امروزه بافت چادر شب با نخ ابریشم تقریباً منسوخ شده است و آن را از ویسکوز یا نخ پنبه می‌بافند. چادر شب جزئی از صنایع‌دستی شرق گیلان، استان یزد و هرمزگان است که زنان آن را می‌بافند و دارای تنوع زیادی است. پارچه آن را یا از نخ‌های رنگی به شکل چهارخانه می‌بافند و رنگ زمینه آن عموما قرمز است.

زنان شالیکار گیلانی با چادر شب بر کمر

منابع

نویسنده: حکمت بروجردی