زهرا کیا (خانلری)

دکتر زهرا خانلری در شمار زنان پیشرویی بود که به مدارج عالی علمی رسید و برای نخستین بار به دریافت درجه دکتری در رشته زبان و ادبیات فارسی نائل آمد. او همچنین در جریان مبارزات اجتماعی زنان بود و با تکیه بر اندیشه ای میهن پرستانه سالها پیش از انقلاب اسلامی، درباره شایستگی زنان ایران نوشت: «زن ایرانی به هیچ وجه کم استعدادتر از زنان دیگر کشورها نیست. تنها علت عقب ماندگیش، عقب ماندگی اجتماع و استبداد حکومت است زیرا زن ایرانی از عهده هرکاری برخواهد آمد.» و به زنان ایرانی توصیه کرد: «زنهای ایرانی به هیچ وجه نباید فکر کنند که تحصیل دانش فقط آلت زینتی است بلکه باید آن را وسیلۀ درمان هزاران دردهای اجتماعی بدانند.» دکتر زهرا خانلری سخت مخالف بی بند و باری زنان بود و در مقاله ای درباره لاابالی گری هنرمندان غرب زده ای که در آن زمان خود را «آرتیست» می نامیدند نوشت: «از دردهای بیدرمانی که اخیراً گریبان گیر ما شده است و مانند بیماری مسری با سرعت شایع می گردد بیماری آرتیستی است که می توان سرچشمه این مرض را مغرب زمین دانست اما کاش همانطور که در موقع شیوع بیماری وبا و طاعون در مرزها قرنطینه می گذاشتند تا از سرایت مرض به کشورهای مجاور جلوگیری به عمل آید می توانستند جلوی این بیماری را هم بگیرند.» او عاشق فرهنگ و ادبیات مردم ایران بود و بر این اساس با امر تعلیم زبان و ادبیات فارسی از سر تعهد و دلسوزی برخورد می کرد. از چگونگی سیستم آموزش زبان و ادبیات فارسی در مدارس کشور شدیداً انتقاد می کرد و علت عدم توانایی دانش آموزان را در پرورش مطالب انشایی و نوشتن جمله بندی درست در سیستم غلط آموزشی جستجو می کرد. در این باره می گفت: «مطالب کتابهای درسی بیشتر در سیاست ملک داری یا آداب درباری است که چون شاگرد با این مسائل سروکار ندارد برایش قابل درک نیست و به این جهت تصور می کند که بی معنی است.» او همچنین اعتقاد داشت که مردم بایستی با فرهنگ ملی و ادبیات کهن قوم خود آشنا باشند. در این راستا با انتشار کتاب داستان های دل انگیز فارسی ضمن حفظ اصالت و زیبایی های کهن و ادبی سعی کرد تا این داستان ها را به نحوی ساده و روان بازنویسی کرده و در اختیار علاقمندان قرار دهد. با مطالعه این کتاب جوانان می توانند با سهولت بیشتری با فرهنگ ملی و ادبیات کهن خود آشنا شوند و اصالتهای ادبی و زیبایی های هنری آنان را دریابند. او اولین کسی بود که با ترجمه داستانهای میگل آنخل آستوریاس، مردم ایران را با ادبیات آمریکای لاتین آشنا کرد. رمان «آقای رئیس جمهور» نخستین اثر آستوریاس بود که توسط دکتر زهرا خانلری به فارسی ترجمه و در سال 1348 منتشر شد. آستوریاس در این کتاب چهره «کابررا» دیکتاتور گواتمالایی را که با حمایت بیگانگان بر سر کار آمده و با تکیه بر حکومت ترور و وحشت، مبارزات عدالتخواهانه ملت های جهان سوم را سرکوب می کند به تصویر می کشد.