سفره ام‌البنین
سفره امّ‌البنین، از نذرهای زنان است که برای برآورده شدن حاجات با اطعام به نام ام‌البنین، از خداوند می‌خواهند به واسطه وجاهت او درخواستشان را برآورده سازد.
امّ‌البنین
فاطمه بنت حِزام مشهور به اُمّ‌الْبَنین (درگذشته ۶۴ق) از همسران امام علی (ع) از قبیله بنی کلاب بود که از همین روی به فاطمه کلابیه نیز شهرت دارد. و مادر عباس(ع)، عبدالله، جعفر و عثمان بود که هر چهار تن در روز عاشورا به شهادت رسیدند. پس از واقعه کربلا، ام‌البنین روزها به قبرستان بقیع می‌رفت و برای امام حسین (ع) و فرزندانش سوگواری می‌کرد. عالمان شیعه شجاعت، فصاحت و علاقه ام‌البنین به اهل‌بیت (ع) به‌ویژه امام حسین (ع) را ستوده و از او به نیکی یاد کرده‌اند. او به خاندان پیامبر(ص) محبت شدیدی داشت. ام‌البنین در قبرستان بقیع دفن شده است.
ام‌البنین مادر حضرت ابوالفضل همانند پسرش نزد ایرانیان از قدر و منزلت بالایی برخوردار است به گونه‌ای که بسیاری برای حاجات مهم نذرهای مختلفی برای آن بانو می‌کنند، از جمله نذر صلوات، نذر آش، نذر سفره و... در برخی مناطق مانند خراسان سفره‌بی‌بی سه‌شنبه را به حضرت فاطمۀ ام‌البنین نسبت می‌دهند.[۱]
آداب
هرچند به لحاظ فقهی نذر سفره و اطعام، مانعی ندارد و اگر فرد صيغه نذر را بر زبان جاری کرده باشد بايد به آن عمل کند ولی اگر نذر کند که سفره خاصی بيندازد و منظورش اين باشد که در اين سفره، مواد غذايی خاصی باشد و يا اينکه اعمال خاصی انجام شود، چنين نذری اعتبار شرعی ندارد و عمل به آن واجب نیست[۱] اما به لحاظ فرهنگ عامه هر سفره‌ای به شکل خاصی انداخته می‌شود و با خوراکی‌های خاصی گره خورده است. در این سفره هر نوع میوه یا خوراکی که تهیه‌اش برای صاحب سفره امکان دارد گذاشته می‌شود، این خوراکی‌ها عبارتند از:
کاچی، پنیر، سبزی، آجیل مشکل‌گشا، خرما، پلو و امثال آن، از خصوصیات این سفره این است که هرکس می‌تواند یک نوع خوراکی نذر نموده و در سفره قرار دهد، آنگاه ملا یا آخوندی آمده دعاهای مربوط را خوانده سپس حضار دسته‌جمعی شروع به خوردن خوراکی‌ها می‌کنند، ممکن است این سفره هنگام ظهر، عصر یا شب انداخته شود.[۲]
آش امّ‌البنین
در برخی نواحی آشی با نام ام‌البنین نذر می‌کنند، این آش به شیوه‌های گوناگونی طبخ می‌شود، مثلاً مردم سیرجان در هنگام طبخ تکه خمیری به نام جانماز ام‌البنین (س) را که خمیر گرد یا چهارگوشی است که با وردنه روی تخته پهن می‌کنند و دورش را یک تکه‌ی خمیر بلند به عنوان تسبیح می‌چسبانند در دیگ می‌اندازند و پس از پخت آن را به قسمت‌های کوچکی تقسیم کرده به عنوان تبرک همراه با آش در ظروف می‌ریزند تا خورده شود و اگر به هر دلیلی زیاده از مصرف باشد آن را را در آب روان می‌اندازند.[۳]
*** در حال تکمیل