زهره زرشناس
زهره زرشناس (زاده 1335) زبان‌شناس، ایران‌شناس و استاد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی است.
زندگی‌نامه
زهره زرشناس در آذرماه سال 1335 در تهران متولد شد.
تحصیلات
زرشناس پس از دریافت مدرک کارشناسی ارشد رشته فرهنگ و زبان‌های باستانی از دانشگاه تهران، در سال 1357 با كسب رتبه اول در آزمون ورودی دانشگاه تهران در دوره دکترا فرهنگ و زبان‌های باستانی به تحصیل پرداخت و در سال 1365 موفق به دریافت مدرک دکترا از این دانشگاه شد.
فعالیت‌های فرهنگی
زهره زرشناس از سال 1357 عضو هیئت علمی فرهنگستان زبان ایران و پس از پیروزی انقلاب اسلامی به ترتیب استادیار مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی و دانشیار و استاد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی بود.
او از سال 1368 تاکنون به تدریس در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا در پژوهشگاه علوم انسانی، دانشگاه تهران، دانشگاه آزاد اسلامی (واحد علوم و تحقیقات) و بنیاد ایران‌شناسی مشغول بود و تاکنون راهنمایی و هدایت بیش از200 پایان‌نامه کارشناسی ارشد و رساله دکترا را بر عهده داشته است. او از خرداد سال 1401 به عنوان عضو وابسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی برگزیده شد.
زرشناس حدود 200 مقاله به زبان‌های انگلیسی و فارسی در مجلات علمی ایرانی و خارجی دارد و تاکنون 17 کتاب به چاپ رسانده است و حدود 20 مقاله به زبان انگليسی در مجلات علمی و پژوهشی بين‌المللی و نيز مجله ISI به چاپ رسانده است.
فعالیت‌های شغلی
از جمله سوابق کاری زهره زرشناس می‌توان به ریاست گروه (دپارتمان) فرهنگ و زبان‌های باستانی در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی از سال 1371؛ ریاست پژوهشکده (دانشکده) زبان‌شناسی در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی از سال 1375 تا 1390؛ ریاست گروه (دپارتمان) ایران‌شناسی در بنیاد ایران‌شناسی از سال 1384؛ عضو شورای عالی واژه‌گزینی فرهنگستان از سال 1384؛ دبیر منتخب کمیته ارتقاء پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی از 1379 تا 1389؛ عضویت در شورای علمی بنیاد حکمت اسلامی صدرا از 1386؛ عضویت در شورای علمی آکادمی المپیک جمهوری اسلامی ایران از 1385؛ عضویت در هیئت ممیزه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی از 1387 اشاره کرد.
افتخارات
- برگزاری آیین بزرگداشت زهره زرشناس از سوی مجله علمی – تخصصی بخارا در خانه اندیشمندان علوم انسانی در سال 1402
- پژوهشگر برگزیده کشور در حوزه علوم انسانی از سوی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در سال 1400
- تهیه و پخش مستند بانوی سغد در مجموعه حکایت دل درباره زندگی و آثار زهره زرشناس از سوی شبکه 4 صدا و سیما در سال 1397
جوایز علمی
- انتخاب کتاب دستنامه سغدی به عنوان کتاب برتر دانشگاهی در رشته زبان‌شناسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در سال 1388
- انتخاب کتاب دستنامه سغدی به عنوان کتاب برگزیده گروه ادبیات پژوهشی از سوی بنیاد پروین اعتصامی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در سال 1389
- انتخاب کتاب دستنامه سغدی به عنوان برنده جایزه پانزدهمین دوره کتاب فصل از سوی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران
- انتخاب کتاب نامه خاتون ارگی و صد و نوزده پاره نوشتار دیگر زهره زرشناس با همكاری لیلا عسگری به عنوان کتاب برتر دانشگاهی در رشته زبان‌شناسی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی در سال 1389
- انتخاب کتاب نامه خاتون ارگی و صد و نوزده پاره نوشتار دیگر زهره زرشناس با همكاری لیلا عسگری به عنوان کتاب شایسته تقدیر سال 1389، بیست و هشتمین دوره کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی
- مقاله نوروزیه و نوروزیه‌نویسی در عصر صفوی، دو فصلنامه علمی- پژوهشی جستارهای تاریخی، س 3، ش 6، صص 1-24 به عنوان برنده جایزه نخست حامیان نسخ خطی از سوی کتابخانه ملی در سال 1392
- کتاب ادیان و مذاهب ایران باستان، انتشارات سمت برگزیده کتاب شایسته تقدیر علوم انسانی در سال 1395 با دریافت نشان دهخدا
- انتخاب به عنوان پژوهشگر برگزیده کشور در حوزه علوم انسانی در سال 1400 از سوی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، هفته پژوهش
- برگزاری آیین بزرگداشت زهره زرشناس از سوی مجله علمی ـ تخصصی بخارا در 23 مهر 1402
عضویت در انجمن‌ها
- عضو انجمن ایرانشناسان اروپا Societas Iranologica Europa(SIE) از سال 2004
- عضو انجمن مطالعات ایرانی (AIS) Association for Iranian Studies از سال 2005
- عضو انجمن بین‌المللی پژوهش در قصه‌های عامیانه (ISFNR) از سال 2013
- عضو انجمن مطالعات جوامع فارسی زبان (ASPS) Association for the Study of Persianate Societies از سال 2011
- عضو انجمن زبان‌شناسی ايران از سال 1385
- عضو انجمن ايران‌شناسی از سال 1385
- عضو انجمن نقد ادبی از سال 1388
- عضو هیئت تحریریه فصلنامه علمی‌ـ پژوهشی فرهنگ در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی از سال 1375
- سردبیر و عضو هیئت تحریریه دو فصلنامه علمی ـ پژوهشی زبان‌شناخت از سال 1389
- سردبیر و عضو هیئت تحریریه دو فصلنامه علمی ـ پژوهشی مطالعات فرهنگ و هنر آسیا از 1395
- سردبیر و عضو هیئت تحریریه دو فصلنامه مردم‌شناسی و فرهنگ جوامع فارسی زبان در پژوهشکده مردم‌شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی از سال 1395
- عضو هیئت تحریریه دو فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات هنر اسلامی از سال 1388
- عضو هیئت تحریریه مجله علمی- پژوهشی پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران (دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران) از سال 1388
- دبیر فصلنامه علمی‌ـ پژوهشی فرهنگ ویژه زبان‌شناسی از سال 1375
- عضو هیئت تحریريه مجله مطالعات ایرانی در دانشگاه شهید باهنر کرمان از سال 1384
- عضو هیئت تحریریه فصلنامه نامه پژوهشگاه در سازمان میراث فرهنگی
- عضو هیئت تحریریه فصلنامه پازند، نشریه علمی زبان
- عضو هیئت تحریریه فصلنامه مطالعات ایران‌شناسی (مطالعات میان رشته‌ای، علمی، اختصاصی) از سال 1394
- عضو هیئت تحریریه دو فصلنامه ادبیات و پژوهش‌های میان رشته‌ای، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی از سال 1398
- عضو گروه برنامه‌ریزی و گسترش زبان‌شناسی، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری از سال 1395
- عضو قطب علمی زبان‌شناسی پیکره‌ای در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی از اسفند 1397
- عضو هیئت مؤسس و نایب رییس انجمن ایران‌شناسی ایران از سال 1399
- مدیر گروه زبان‌شناسی و زبان‌های خارجی سمت (سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی) از سال 1400
- عضو وابسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی از خرداد 1401
آثار
تألیف
1. شش متن سغدی (1380). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.[۱]
2. جستارهایی در زبان‌های ایرانی میانه شرقی (1380). به کوشش ویدا نداف. تهران: فروهر.[۲]
3. زبان و ادبیات ایران باستان (1382). تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.[۳]
4. میراث ادبی روایی در ایران باستان (1384). تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.[۴]
5. زن و واژه گفتارهایی درباره زنان و زبان سغدی (1385). به کوشش ویدا نداف. تهران: فروهر.[۵]
6. جشن‌نامه دکتر بدرالزمان قریب (1387). به کوشش زهره زرشناس، ویدا نداف. تهران: طهوری.[۶]
7. دستنامه سغدی (دستور، داستان‌های گزیده، واژه‌نامه) (1387). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. (کتاب برتر دانشگاهی در رشته زبان‌شناسی در سال 1388 و کتاب برگزیده گروه ادبیات پژوهشی از سوی بنیاد پروین اعتصامی در سال 1389 [۷]
8. نامه خاتون ارگی و صد و نوزده پاره نوشتار سغدی (1388). با همکاری لیلا عسگری. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، گروه نشر آثار (کتاب برتر دانشگاهی در رشته زبان‌شناسی در سال 1389 و کتاب شایسته تقدیر سال 1389 در رشته زبان‌شناسی) [۸]
9. تیشتر یشت (1389). با همکاری فرزانه گشتاسب. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.[۹]
10. قصه‌هایی از سُغد (1389). با همکاری آناهیتا پرتوی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.[۱۰]
11. درآمدی بر ایران‌شناسی (1391). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.[۱۱]
12. مانی: جستاری در مانویت (1402). تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.[۱۲]
13. نمادها و ارزش‌ها در آیین زردشتی. (زیر چاپ)
مقاله
زهره زرشناس مقالات زیادی در مجلات معتبر داخلی و خارجی به زبان فارسی و انگلیسی به چاپ رسانده است.[۱۳][۱۴][۱۵]
زرشناس راهنمایی و مشاوره بيش از 60 پایان‌نامه دکترا در گروه فرهنگ و زبان‌های باستانی در دانشگاه تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات و بنیاد ایران‌شناسی (در فاصله سال‌های 1371 تا 1395) راهنمایی پیش از 200 پایان‌نامه کارشناسی ارشد در گروه فرهنگ و زبان‌های باستانی در دانشگاه تهران، پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی، دانشگاه آزاد اسلامی (واحد علوم و تحقیقات) و بنیاد ایران‌شناسی و چندین دانشگاه دیگر (در فاصله سال‌های 1368 تا1395 ) را برعهده داشته است.