مدرسه جده کوچک

مدرسه جده کوچک از مدارس طلاب علوم دینی است که توسط جده شاه عباس دوم در سال 1057 ساخته شده است.

تاریخچه

این بنا در بازار بزرگ اصفهان، بازار قهوه کاشیها قرار دارد و در زمان شاه عباس دوم صفوی، به دستور دلارام خانم مادر صفی میرزا و همسر شاه عباس اول ساخته و وقف شده است. کتیبه سردر مدرسه مورخ 1056ه.ق است، اما کتیبه سنگی وقفنامه مدرسه تاریخ رجب 1057 ه.ق را در بردارد.

بنای مدرسه

مدرسه جده کوچک در زمینی به ابعاد تقریبی 24×42 متر، با طرح دو ایوانی و در دو طبقه ساخته شده و شامل سردر ورودی، ایوان‌های شمالی و جنوبی، حجره‌هایی در دو طبقه، صحن اصلی و صحن فرعی، مدرس و نمازخانه می‌باشد. این بنا از چهار طرف به بافت شهری پیوسته و فقط در ضلع جنوبی و قسمت سردر ورودی با معبر مجاور و دارای نماسازی است؛ دارای دو صحن اصلی و فرعی است و بخش‌های اصلی مدرسه در اطراف صحن اصلی که 13×19 متر وسعت دارد، گرد آمده‌اند.

کتیبه

کتیبه کاشی سردر به خط ثلث سفید محمدرضا امامی، در زمینه لاجوردی نوشته شده است.

وقفنامه

وقفنامه مدرسه در میان اسپر یکی از طاقنماهای جناح شمالی، به خط ثلث بر روی سنگ حک شده است. عبارت «بسعی ولی آقا باتمام رسید» نیز به خط نستعلیق در کنار کتیبه حک شده است.

از اين وقفنامه دو نسخه به شماره ثبت 106 در بايگاني اداره‏ کل اوقاف اصفهان موجود است که يکي بر روي کاغذ سفيد مايل به زرد و ديگري بر روي کاغذي به رنگ آبي نوشته شده است که گويا نسخه دوم از روي نسخه اول استنساخ شده و يا احتمالا از روي نسخه‏ مفقود شده‏ ديگري تهيه شده است. نسخه‏ آبي رنگ در بالاي صفحه داراي يک تمبر مي‏باشد و در پشت کاغذ نيز تاريخ 1324 شمسي ثبت شده است. در ميان دو نسخه يکي دو مورد تفاوت وجود دارد که البته نه در محتوي بلکه در کلمات است که نشان از اشتباه نساخ دارد. در بالاي وقف‏نامه مهر و تأييد صاحب نظراني است که در طي چند سال مطابق بودن سواد با اصل وقفنامه را گواهي کرده‏اند اين گواهي‏ها در سالهاي 1254 ه. ق، 1257 ه. ق و در 1258 ه. ق صورت گرفته است. کليه‏ مطالب حاشيه‏ وقفنامه در آخر وقفنامه آورده شده است. به علاوه در حاشيه‏ متن هر کجا که وقفنامه اصلي داراي مهري يا جمله ‏اي مبني بر تأييد بوده است، عينأ باز نويسي شده و به جاي مهر، ذيل کلمه‏ «مهر» عبارت داخل آن نوشته شده است.

جدّه شاه، مدرسه جدّه کوچک را بر «علمای علوم یقینیه و عملیّه» شیعه وقف کرده است و موقوفات بسیاری به آن اختصاص داده است، از جمله قسمتی از قریه قُهاب اصفهان و یک حمام و هجده دکان. یک‌دهم از منافع این موقوفات، حق‌التولیة متولی و مابقی با نظر وی به وظیفه و مقرری مدرّس، طلبه، مؤذن و خادم اختصاص یافته است.

گواهان اصلي اين وقفنامه چهار نفر هستند: شخص واقف (عنوان مهر: نواب قمر رکاب خورشيد احتجاب جده ماجده)، شاه عباس ثاني، خليفه سلطان و سيد ماجد قاضي. واقف اين مدرسه جده شاه عباس ثاني بوده که مدرسه‏اش به دليل کوچک تر بودن نسبت به مدرسه جده ديگر شاه عباس ثاني به مدرسه جده کوچک مشهور است.

اين مدرسه نسبت به مدرسه جده بزرگ، کوچکتر است. اتاق هاي طلبه نشين مدرسه در اطراف دو حياط ساخته شده است. در ورودي مدرسه در ضلع جنوبي قرار دارد و در ضلع شمالي در حياط دوم در يکي از غرفه ‏ها کتيبه ‏اي از سنگ مرمر به طول 95 سانتيمتر و عرض 70 سانتيمتر نصب شده است. در اين کتيبه نام واقف «دلارام خانم» ذکر شده است. وي جده شاه عباس دوم بوده که در سال 1056 ه. ق - بنابر نوشته‏ي کتيبه‏ي سر در مدرسه بناي مدرسه را به اتمام رسانده است. تاريخ تنظيم وقفنامه در سال 1057 ه. ق يعني يکسال بعد از بناي مدرسه است. وقفنامه، مکان مدرسه را اين گونه مشخص مي‏سازد: «در جنب خان مشهور به انار فروشان واقع در دارالسلطنه اصفهان»، که اين مکان امروز به بازار «قهوه کاشيها» معروف است.

https://rasekhoon.net/article/show/119865/

در پشت وقفنامه مدرسه، فهرستی از کتاب‌های وقفی آمده که به چهار دسته تقسیم شده‌اند و ثوابِ وقفِ هر دسته، به ترتیب، به شاه عباس ماضی، دلارام خانم، صفی میرزا و شاه صفی اختصاص یافته است.

https://rasekhoon.net/article/show/119865/