سووشون

سووشون داستان بلندی است اثر سیمین دانشور

خلاصه داستان

حوادث رمان مربوط است به سال های آغاز جنگ جهانی دوم جهانی، در شیراز آنگاه که جنوب ایران زیر نفوذ قوای متفقین و مخصوصاً انگلیس قرار گرفته بود و اینک برای بار دوم در آن صفحات ظاهر شده، قشون پیاده کرده اند. داستان با جشن عقدکنان دختر حاکم آغاز می شود. اشخاص اصلی رمان به ترتیب اهمیت عبارتند از: یوسف، زری، مستر زینگر، ابوالقاسم خان، عزت الدوله، مک ماهون و خانم فاطمه و بالاخره کودکان زری و از جمله پسر بزرگش خسرو.

قشون بیگانه، آذوقه می خرد و به آذوقه بیشتری نیازمند است، همین سبب قحطی در جنوب شده، حاکم و سایر مقامات دولتی آلت دست آنان هستند، ایلات نیز هر کدام به داعیه ای سر به شورش برداشته وضع را آشفته تر کرده اند. یوسف و گروهی از همفکرانش از جمله ملک رستم و ملک سهراب می کوشند ایلات را به وضع خطیر کشور متوجه کنند و هم قسم شده اند که آذوقه خود را فقط برای مصرف مردم بفروشند. در بخش های دیگر کتاب روابط خصمانه نیروهای درگیر به خوبی تصویر می شود، اندیشه های کج اندیشان در قالب خان کاکا و عزت الدوله، و اشتباه کاری های اقدامات سیاسی ملک رستم و ملک سهراب، و صبر و پایداری و یک دندگی یوسف، و اقدامات خصمانه قوای انگلیسی که در آغاز در لفافه دوستی و خیرخواهی و سرانجام با اعمال فشار و زور و ارتکاب جنایت سد راه خود را پاک می کنند، و وضعیت اجتماعی شیراز را در آن برهه زمانی به خوبی نشان می دهد.

کتاب یادآوری شعری که مک ماهون ایرلندی در ارزش استقلال و آزادی سروده و به عنوان تسلیت نامه برای زری فرستاده است به پایان می رسد: گریه نکن خواهرم، در خانه ات درختی خواهد روئید و درخت هایی در شهرت و بسیار درختان در سرزمینت و باد پیغام هر درختی را به درخت دیگر خواهد رسانید و درخت ها از باد خواهند پرسید، در راه که می آمدی سحر را ندیدی؟

سووشون به فتح سین، شکسته شده یا تلفظ محلی سیاوشان است و معنای آن زاری کردن به سوک سیاوش است. چون شیرازی ها سیاوش را به فتح واو تلفظ می کنند، بنابراین تعزیه سیاوش را هم سووشون به فتح سین می گویند. اما سووشون به ضم واو اول و فتح واو دوم هم غلط نیست چرا که در تهران سیاووش می گویند ـ به ضم هردو واو ـ اما چون صحنه اصلی رمان در شیراز است و تعزیه را هم تا مدت ها در ممسنی و بیشتر اطراقگاه های عشایر می دادند و سووشون را به فتح سین تلفظ می کردند، غرض خود من هم همین تلفظ است. سه بار این تعزیه را دیده ام و هربار وقتی سر بریده سیاوش در طشت به حرف می آمد و می گفت: و جدا کردن رأس منیرم، بر ستم هایی که بر مردم ایران رفته گریسته ام. این جور مواقع نمی شود خندید.

از نگاه منتقدین

مهمترین و گیراترین جنبه رمان سووشون سرشار بودن کتاب از اصطلاحات عامیانه شیرازی است. بسیاری از آداب و رسوم مردم شیراز به دقت و با حوصله زیاد در لابه لای داستان شرح داده شده است.از نظر ادبی، به جز نثر روان و استفاده به جا از ضرب المثل ها و اصطلاحات قشنگ شیرازی، ارزش دیگری را نمی توان برای کتاب سووشون نام برد.

ترجمه به زبان های دیگر

رمان موفق و پرفروش سووشون تاکنون به چندین زبان زنده ی دنیا ترجمه شده است؛ از جمله به زبان انگلیسی، روسی، ژاپنی، فرانسوی و عربی. دانشور تنها نویسنده ی زن ایرانی است که آثارش به چندین زبان ترجمه شده است. خود در این باره می گوید: آثار من به فرانسه ترجمه شده، اما به دست من نرسیده است. زبان های دیگر را هم بلد نیستم تا بخوانم و قضاوت کنم. سووشون نخستین بار به روسی ترجمه شد.