آلنوش طریان
آلنوش طریان (تریان) /Ālenush Teriān/ (1299 - 1389ش) فیزیکدان و منجم ایرانی ارمنی تبار بود. او را مادر فیزیک نجوم نوین لقب داده اند.
زندگی‌نامه
آلنوش طریان در سال 1299 در تهران متولد شد. پدرش آرتو طریان[۱]علاوه بر اینکه یک نظامی بود شاعر، نویسنده و کارگردان نیز بود. او با نام مستعار آریزاد نویسندگی میکرد و از جمله کتابهایش ترجمه شاهنامه به زبان ارمنی بود. مادرش وارتو طریان بازیگر و کارگردان تئاتر ایرانی از هنرمندان قدیمی تئاتر ایران بودند.[۱]
آلنوش تحصیلات ابتدایی و دوره اول متوسطه را در مدرسه ارامنه تهران و دوره دوم متوسطه را در دبیرستان انوشیروان دادگر به انجام رساند. گرچه والدینش علاقه داشتند او در ادبیات ادامه تحصیل بدهد اما آلنوش علاقمند به فیزیک بود. او در سال 1326 شمسی موفق به دریافت لیسانس فیزیک از دانشکده علوم دانشگاه تهران شد.[۱]در مهر همان سال در سمت کارمند آزمایشگاه فیزیک دانشکدۀ علوم در دانشگاه تهران استخدام شد. یک سال بعد به سمت متصدی آزمایشگاه های دانشکدۀ علوم دانشگاه تهران منصوب شد و کمتر از یک سال زیر نظر دکتر محمودیان، رئیس آزمایشگاه های دانشگاه تهران، سرپرستی آزمایشگاه های این دانشگاه را بر عهده گرفت.[۲]
پس از دو سال یعنی در تابستان 1328 برای ادامه تحصیل در رشته فیزیک اتمسفر به فرانسه رفت. او شاگرد پروفسور دارموا بود و با ایرن کوری دختر ماری کوری در آزمایشگاه کار میکرد.و در سال 1335 موفق به دریافت درجه دکترا در رشته فیزیک از دانشگاه پاریس شد.[۱] پس از دریافت مدرک دکترا از این دانشگاه پیشنهاد استادی در دانشگاه سوربن را نپذیرفت و به ایران بازگشت.[۳]
پس از بازگشت با رتبه دانشیاری به کار تدریس ترمودینامیک و سپس فیزیک نجوم در دانشکده علوم دانشگاه تهران پرداخت و از 1338 یعنی بدو تأسیس رصدخانه فیزیک خورشید مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه ریاست و اداره آن را عهده دار شد.[۱]
وی در سال 1338 برای شرکت در بورسیه دولتی آلمان غربی در مطالعه رصدخانه خورشیدی انتخاب شد و پس از چهارماه مطالعه به ایران بازگشت.[۴] وی در 1342 به مقام استادی رسید.
در سال 1345 به عنوان عضوی از کمیته ژئو فیزیک دانشگاه تهران انتخاب شد و در سال 48 رسما به ریاست گروه تحقیقات فیزیک خورشیدی مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران منصوب شد و در رصدخانه فیزیک خورشیدی که خود در بنیانگذاری آن نقش عمده ای داشت، فعالیت خود را آغاز کرد.
وی پس از 32 سال خدمت در 15شهریور 1358ش بازنشسته شد.
آلنوش طریان در 14 اسفندماه 1389ش، درگذشت. مراسم ترحیم بانوی فیزیک ایران در 16 اسفند، در کلیسای حضرت مریم برگزار شد.
خدمات علمی
ـ پایه گذاری نخستین رصدخانۀ فیزیک خورشیدی
ـ پایه گذاری نخستین تلسکوپ خورشیدی
ـ ارائۀ درس های فیزیک خورشیدی و اختر فیزیک برای نخستین بار در ایران[۵]
- رئیس گروه تحقیقات فیزیک خورشیدی» مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران[۶]
وی همچنین از سوی برنامه فرزانگان صدا و سیما به عنوان چهره ماندگار در عرصه علمی معرفی شد. در سال 82 فیلمی با عنوان سوی خورشید از زندگی آلنوش طریان ساخته شد و زندگی این نخستین بانوی استاد کرسی فیزیک نجوم به تصویر کشیده شد.[۷] او در سال 1389 کتابخانه شخصی خود را به کتابخانه ملی ایران اهدا کرد.
مفاخر
نشان مسروپ ماشتوتس از طرف عالی جناب جاثلیق آرام اول، رهبر مذهبی ارمنیان جهان، حوزۀ سیلیسیه
شرکت در مجامع علمی
آلنوش طریان در مجامع بین‌المللی چندی برای سخنرانی و پژوهش حضور یافت. از جمله آنها می‌توان به کنفرانس سال 1340ش، دانشگاه برکلی کالیفرنیا، دوره پژوهشی علمی در آلمان در سال 1344ش و در انگلیس در سال 1349ش اشاره کرد. عکس هایی که وی در رصدخانه از خورشید تهیه کرد از سوی مجامع علمی خارجی مورد تقدیر قرار گرفت.[۲]