مدرسه علمیه علوی

مدرسه مریم بیگم خوانسار (1106) که امروزه به مدرسه علمیه علوی معروف است در دوران صفویه به امر مریم بیگم و با توصیه آیت الله آقا جمال خوانساری ساخته شد. این مدرسه که در سمت جنوب شهر مجاور سرشاخه شرقی رودخانه خوانسار واقع شده از جمله بناهای عصر صفویه و کهن‌ترین مدرسه موجود در شهرستان خوانسار است

در هیچ یک از اسناد قدیمی و معتبر وقف، مدرسه به نام مدرسه مریم بیگم صفوی نامیده نشده است. هرچند به دستور وی بنا شده که کسی هم منکر آن نیست. در وقفنامه مدرسه هم مورخ 1106 مدرسه به نام مریم بیگم نامگذاری نشده است. تنها در یک سند متأخر یعنی نامه رئیس اداره اوقاف و معارف گلپایگان مورخ 1308 ه.ش با این عبارت یاد شده است: مدرسه مریم بیگم (مدرسه علیای خوانسار) و... اینها نشان می‌دهد که هیچگاه این مدرسه موسوم و مشهور به مدرسه مریم بیگم نبوده است، هرچند به دستور وی ساخته شده است.

بنا

این مدرسه را به امر مریم بیگم صفوی در زمان آقا حسین خوانساری مجتهد مشهور ساخته‌اند. مدرسه دارای 18 حجره ، یک شبستان است ، یک حوض سنگی در که سنگ‌هایی که در حوض به کار رفته است. ناودان‌‌های آن که برای آب باران بر کناره‌های بام نصب شده همه از سنگ یک پارچه است. در ورودی آن از چهار قطعه بزرگ چوب گردو است. دیوارهای در ورودی آن از آجر و ساروج همانند ساختمان‌های دوره صفویه است. حجرات آن دارای یک در ورودی بوده که اکنون بعضی از آنها را مطابق روز دارای پنجره و شیشه کرده‌اند. بر سردر ورودی مدرسه مریم بیگم صفوی که طاقدیسی زیبا دارد اشعاری زیبا درباره تعمیرات اول و تعمیرات دوم بر روی گچ نگاشته آمده است که هم خط آن خوش و از نوع نستعلیق و ثلث است و هم اشعار آن محکم و شامل ماده تاریخ می‌باشد.

. تاریخ وقفنامه آن که پس از بنای مدرسه نوشته شده است، سال 1106 ه.ق را نشان می‌دهد.

تعمیر و باز سازی

این مدرسه یک بار در سال 1310 هجری قمری و بار دیگر در سال 1364 هجری قمری تعمیر شد. در ســال 1394 هجري قمري نیز توسط آيت الله حاج آقا حسین علوی نجفی تعمير و توسعه يافت. در سنگ نوشته ای که در داخل مسجد مدرسه قرارگرفته است به این مطلب اشاره شده است.این مدرسه بعد از تعمیر آن توسط آیت الله حاج سیدحسین علوی موسوی به مدرسه علوی مشهور گشت. در دهه‌های اخیر این مدرسه زیرنظر آیت الله حاج سیدحسن علوی اداره و پس از رحلت وی توسط فرزندانش به ویژه حضرت حجت الاسلام و المسلمین حاج آقا مرتضی علوی اداره شد. مدرسه مریم بیگم صفوی در سال 1306 توسط حاج میرزا محمدتقی خوانساری و در سال 1354 توسط مرحوم آیت الله سیدحسین علوی تعمیر و نوسازی گردیده است.

ویژگی‌های مدرسه

مدرسه مریم بیگم خوانسار دارای 1500 مترمربع مساحت می‌باشد. مدرسه دارای دو در ورودی است. در اصلی مدرسه سمت شمال، مجاور رودخانه خوانسار قرار دارد. این در دارای سردری زیبا به ارتفاع 7 متر است. در ورودی مدرسه چوبی به ابعاد 170 سانتی‌متر در 2 متر است. در دو سوی در ورودی دو سکوی سنگی قرار دارد. در بالای سردر فوق حدیث شریف «انا مدینه العلم و علی بابها» به طرز زیبایی گچ‌بری شده است. در ذیل حدیث شریف، این اشعار اثر طبع نظام الشریعه بدیع از شعرای خوانسار و گچ‌بری و خوشنویسی آن را استاد اسماعیل طهرانی و استاد حسین طهرانی به عهده داشته‌اند. در وسط سردر ورودی در قسمت بالا پنجره زیبای مشبک کتابخانه مدرسه قرار دارد. متأسفانه بخشی از سردر زیبای مدرسه در سال‌های اخیر بر اثر رنگ‌آمیزی و بخش دیگر بنا، بدون توجه به اصالت تاریخی آن آجرنما شده است.

تربيت يافتگان مدرسه

در این مدرسه مردان بزرگی تعلیم و تربیت یافته‌اند، از جمله ميرزاي قمي، آيت الله العظمي سيدمحمدتقي خوانساري، آيت الله العظمي سيدابوتراب خوانســاري، آيت الله العظمي سيد احمد خوانساري، آيت الله العظمي سيدمحمدرضا گلپايگاني، آيت الله حاج شيخ موسي انصاري و آيت الله سيداحمد صفايي خوانساري مدتي را در مدرسه مذکور اقامت و بهره برده‌اند. نقل اســت امام خميني (رحمت الله عليه) نيز براي استفاده از محضر استاد و فيلسوف متأله و حکيم فرزانه آخوند ملا محمدعلی حکیم ايماني مدتي در اين مدرسه تحصيل نموده است.

موقوفات مدرسه

مدرسه علمیه علوی دارای موقوفات بسیاری است. وقف نامه آن سی ذرع یا بیشتر بوده و به خط میرزای نیریزی با تذهیب عالی نوشته شده بوده. بر اساس این وقفنامه روستاها و مزارع و خانه‌ها و مستغلات و اثاث خانه و جواهرآلات بسیاری در زمره موقوفات این مدرسه قرار دارد. از جمله موقوفاتش مقداری کثیر از لباس و پارچه و زینت‌آلات و جواهرهای گران‌بهاست که مقرر شده برای مجالس جشن عروسی طلاب و فقرا مجاناً و بلاعوض به کار برند و در غیر این مورد اجرت بستانند و مصرف موقوفه کنند. بعدها افراد دیگری نیز بخشی از اموال خود را وقف این مدرسه کردند. نظیر محمد زهرايي فرزند رضا (نظام الشــريعه) که در ســال 1338 هجری شمسی بخشي از املاک خود را در روستاهاي فريدن وقف مدرسه مريم بيگم کرد.

مدیریت مدرسه

آيت الله حاج آقا حسين علوي بيش از نيم قرن- پس از مراجعت از نجف اشــرف- مديريت اين حوزه کهن را به عهده داشــت. وی به مدت 55 سال از عمر شریف خود را در اداره حوزه علمیه گذراند و در سال 1368 درگذشت. پس از وی فرزندش سیدمرتضی علوی مدیریت مدرسه را به عهده گرفت. وی در سال 1391 درگذشت و پس از فوت وی مدیریت حوزه از سوی دفتر مدیریت حوزه علمیه قم به حضرت حجت الاسلام و المسلمین نصرالله زاده واگذار شد.