ملکه ملکزاده (بیانی)
ملکه ملکزاده (1289-1377) محقق، نقاش، باستان‌شناس و اولین سکه‌شناس ایرانی است.
زندگی‌نامه
ملکه ملکزاده (بیانی) در سال 1289 شمسی در تهران متولد شد. او فرزند مهدی ملکزاده (یکی از پایه‌گذاران علم پزشکی جدید در ایران و نویسنده تاریخ مشروطیت ایران) و نواده ملک‌المتکلمین و از جانب مادر نواده میرزا سلیمان خان میکده، از رجال دوره قاجار و از مشروطه‌خواهان معروف بود. ملکزاده همسر دکتر خانبابا بیانی، استاد دانشگاه تهران و فرزندان وی شیرین بیانی (اسلامی ندوشن) و سوسن بیانی (سمیعی) می‌باشند، که اولی استاد دانشگاه تهران در رشته تاریخ و دومی استادیار دانشگاه تهران در رشته باستان‌شناسی می‌باشند. ملکزاده در تاریخ دوازدهم خرداد ماه سال 1378 درگذشت. وی در طول سالیان متمادی تحقیق، تألیف و تدریس خدمات بسیاری به جامعه علمی انجام داد و دانشجویان بسیاری تربیت نمود.[۱]
تحصیلات
ملکه ملکزاده تحصیلات خود را در شش سالگی در مدرسه ناموس آغاز کرد و همزمان در خانه به فراگرفتن زبان فرانسه پرداخت. یک سال تحصیل در مدرسه ژاندارک او را موفق به اخذ دیپلم زبان فرانسه کرد. از آنجا که دارای استعداد هنری بود در خانه به فراگرفتن نقاشی پرداخت و با پیشرفت سریع در این هنر[۱] نزد استاد بزرگ و معروف مینیاتور ایران، میرزا هادی خان تجویدی به فراگیری مینیاتور همت گماشت[۲] و مدتی نیز نزد استاد تکامل تلمذ کرد.[۱] نقاشی کلاسیک غربی را نزد استاد رحیم‌زاده ارژنگ و استاد میرمصور آموخت.[۱] هنر موسیقی سنتی و پیانوی کلاسیک ایرانی را نیز نزد استاد موسی خان محجوبی آموخت.[۳]
او در سال 1313 شمسی برای تحصیلات عالی به پاریس رفت و در دانشکده هنرهای زیبا فراگیری هنر نقاشی را ادامه داد و موفق به اخذ دیپلم از آن دانشکده شد. طی دوران تحصیل در چند نمایشگاه داخلی همان دانشکده شرکت جست و دوبار موفق به کسب جایزه شد. او تحصیلات خود را در زمینه باستان‌شناسی در دانشکده لوور، وابسته به دانشگاه سوربن پاریس ادامه داد و به اخذ درجه فوق لیسانس از آن دانشکده نائل آمد و در علم سکه‌شناسی تخصص یافت.
فعالیت‌ها
ملکه ملکزاده پس از چهار سال تحصیل در فرانسه به ایران بازگشت و در سال 1317 در موزه ایران باستان که تازه تأسیس یافته بود مشغول به خدمت شد. در طول دوران خدمت تا زمان بازنشستگی عهده‌دار سمت «موزه‌داری» و «ریاست بخش سکه‌ها، مهرها و الواح» بود. او خود بخش سکه‌ها و مهرها را دائر کرد و به تکمیل و توسعه آن پرداخت، به طوری که یکی از مهمترین مجموعه‌ها در دنیا به شمار می‌آمد.[۱]
او در سال 1347 بنا به دعوت گروه باستان‌شناسی و تاریخ هنر دانشگاه تهران، شروع به تدریس سکه‌شناسی و مهرشناسی نمود. ملکه ملکزاده را باید پایه‌گذار تدریس علمی این شاخه مهم مطالعات باستان‌شناسی در ایران دانست. ملکزاده تا سال 1357 به تدریس در دانشگاه تهران اشتغال داشت. وی به زبان فرانسه مسلط بود و زبان انگلیسی نیز می‌دانست و در خواندن خطوط باستانی تبحر داشت.[۴]
همچنین وی برای انجام سفرهای علمی و تحقیقاتی، مسافرت‌هایی به فرانسه، انگلیس، آلمان، ایتالیا، سوئیس، بلژیک، هلند و عراق داشت.[۱]
شرکت در کنگره‌های فرهنگی- هنری
ملکه ملکزاده در کنگره‌های بین‌المللی داخلی و خارجی متعددی شرکت و به ایراد سخنرانی پرداخت. از جمله:
کنگره ایران‌شناسی دانشگاه آکسفورد انگلستان
کنگره ایران‌شناسی وزارت فرهنگ و هنر سابق در تهران
کنگره‌های باستان‌شناسی و ایران شناسی تهران، همدان و اصفهان
ایراد سخنرانی درباره فرهنگ و هنر ایران در رادیوی دولتی ایتالیا
ایراد سخنرانی در همین زمینه در تالار سلطنتی میلان (ایتالیا)
تأسیس مراکز فرهنگی- هنری
از جمله اقدامات ملکه ملکزاده:
تأسیس نمایشگاه هنری و تاریخی ایران و تأسیس انجمن روابط فرهنگی ایران و ایتالیا در ایتالیا
برپایی و ریاست نمایشگاه هفت هزار سال هنر ایران در میلان
تأسیس موزه سکه بانک سپه که یکی از معتبرترین موزه‌های سکه در ایران گردید.
عضویت در مراکز بین‌المللی
عضویت در یونسکو (شعبه ایران) در اولین دوره تأسیس این مؤسسه علمی- فرهنگی در ایران
عضویت در انجمن بین‌المللی کارشناسان سکه که مرکز آن در فرانسه و سوئیس می‌باشد.
دانشگاه کمبریج انگلستان نام او را در فهرست مشاهیر علم و فرهنگ جهان قرار داد. او از مشهورترین نقاشان معاصر ایران است که از سبک «امپرسیونیست» پیروی می‌کند، هرچند در سبک کلاسیک و مینیاتور آثار قابل توجهی دارد.
از جمله تألیفات ملکزاده کتاب تاریخ سکه است که به عنوان مهمترین کتاب سال برنده جایزه سلطنتی شد.
آثار
کتاب
مقاله
از ملکزاده در حدود پنجاه مقاله به زبان‌های فارسی و فرانسه، در مجلات معتبر داخلی و خارجی به چاپ رسیده که درباره سکه‌ها و مهرهای دوران باستان و سکه‌های دوره اسلامی ایران می‌باشد.
منابع
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ۱٫۴ کامرانی‌فر، احمد (1378). یادی از شادروان خانم ملکزاده بیانی. مجله کتاب ماه تاریخ و جغرافیا. شماره 24. ص3.
- ↑ فرخ زاد، پوران (1380). کارنمای زنان کارای ایران. تهران: نشر قطره. ص180.
- ↑ قنبری، امید (ویراستار) (1385). زندگی نامه و خدمات علمی و فرهنگی دکتر شیرین بیانی. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. ص23.
- ↑ به یاد عزیزی که سفر کرده... (1378). باستان پژوهی. شماره 4. ص76.