منصوره اتحادیه
منصوره اتحادیه (نظام مافی) (زاده 1312 ش.) تاریخ‌نگار، نویسنده، ناشر و استاد دانشگاه ایرانی است.
زندگی‌نامه
منصوره اتحادیه در هشتم اسفند سال ۱۳۱۲ خورشیدی در تهران، در خانواده‌ای که از طرف پدر به تجار آذربایجان و از مادر به خاندان قاجار می‌رسید، متولد شد. پدرش علی اتحادیه فرزند رحیم اتحادیه و مادرش هما فرمانفرمائیان دختر عباس فرمانفرمائیان بود. پدرش مردی فرهیخته و تحصیلکرده انگلستان بود و او را از کودکی با کتابخوانی آشنا کرد.[۱] همسر اولش دانشجویی مصری به نام جمال ساکن انگلستان بود که سبب شد منصوره چند سالی در مصر زندگی کند و با زبان عربی و تمدن بزرگ مصر آشنا شود. حاصل این ازدواج یک دختر به نام پریناز است.[۲] پس از جدایی از جمال، منصوره اتحادیه با دکتر صادق نظام‌مافی ازدواج کرد که حاصل این زندگی مشترک 3 پسر است.[۳]
تحصیلات
کودکی منصوره اتحادیه در سال‌های سخت جنگ جهانی دوم و اشغال ایران سپری شد. وی در آن سال‌ها با معلم سرخانه، تحصیل را دنبال کرد. خانمی لهستانی که از جنگ جهانی دوم آواره شده بود و در منزلشان زندگی می‌کرد در پنج سالگی آموزش خواندن و نوشتن زبان فرانسه را به او آموخت به گونه‌ای که قبل از الفبای فارسی الفبای فرانسه را یاد گرفت.[۴] دروس دبستان را نیز نزد چند معلم سرخانه فراگرفت. همزمان در دبستان ژاندارک هم حاضر می‌شد. از کلاس ششم به بعد به دبیرستان انوشیروان دادگر رفت.[۵] سپس به انگلستان رفت و در مدرسه‌ای شبانه‌روزی تحصیلات متوسطه را ادامه داد.[۶] برای تحصیلات عالی دانشگاهی رشته تاریخ در دانشگاه ادنبورو در اسکاتلند را انتخاب کرد و در سال 1337 موفق به اخذ درجه فوق‌لیسانس از آن دانشگاه گردید. او در 1356 و پس از بیست سال مجدداً برای ادامه تحصیلات به اسکاتلند رفت و در دانشگاه ادینبرو زیر نظر الوین ساتن دکتری خود را گرفت. موضوع رساله دکتری او «احزاب سیاسی در دوره مشروطیت» بود. او پس از اخذ مدرک دکتری در سال 1359 به ایران بازگشت.[۷]
فعالیت‌های علمی
اتحادیه پس از گرفتن درجه فوق‌لیسانس به ایران بازگشت و مدتی در مجله شکار و طبیعت به عنوان مترجم مشغول به کار شد، سپس به عضویت سازمان زنان ایران درآمد، اما طولی نکشید که از آنجا خارج و در مرکز مطالعات عالی بین‌المللی وابسته به دانشکده حقوق دانشگاه تهران مشغول به کار شد. او از 1354-1356 زیر نظر دکتر عباس زرکوب خویی به عنوان مربی استخدام دانشگاه تهران شد.[۸] دکتر منصوره اتحادیه در سال ۱۳۶1 نشر تاریخ ایران را در جهت انتشار اسناد و پژوهش‌هایی در حوزۀ تاریخ معاصر ایران راه‌اندازی کرد.[۹] منصوره اتحادیه در تاریخ‌نگاری علمی ایران سهم بسزائی دارد. ایشان پس از انقلاب فرهنگی به استادی دانشگاه تهران درآمد و واحدهای درسی گوناگونی از جمله: تاریخ قاجاریه، جنبش‌های یکصد ساله اخیر و تاریخ خاورمیانه را تدریس می‌کرد. وی در سال 1378 از دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تهران بازنشسته شد اما همچنان به کار و تدریس در بنیاد ایرانشناسی پرداخت.[۱]
آثار
کتاب
از جمله آثار او می‌توان به تدوین کتاب‌های در دهلیزهای قدرت (زندگینامۀ سیاسی حسین علاء)، زنانی که زیر مقنعه کلاهداری کرده‌اند (زندگی ملک تاج خانم نجم‌السلطنه)، نیمۀ پنهان (زنان ایران در آستانۀ قرن بیستم) که منتخبی از اسناد عبدالحسین فرمانفرما است، زنی در فراسوی زمان و زنی پشتِ دوربین عکاسی (زندگی‌نامه و منتخبی از عکس‌های عزت الملوک فرمانفرمائیان)، صرافی و صراف‌ها (منتخبی از اسناد حاج رحیم اتحادیه)، تجار و تجارت (منتخبی از اسناد تجارتخانه اتحادیه)، با همکاری رقیه آقابالازده، تاریخ غفاری با همکاری سیروس سعدوندیان، خاطرات و اسناد حسینقلی‌خان نظام السلطنه مافی، گزیده‌ای از مجموعه اسناد عبدالحسین میرزا فرمانفرما با همکاری سیروس سعدوندیان، نامه‌های یوسف مغیث السلطنه، سیاق عشیرت در عصر قاجاریه، آمار دارالخلافه تهران: اسنادی از تاریخ اجتماعی تهران در عصر قاجار [۲]، خاطرات تاج‌السلطنه با همکاری سیروس سعدوندیان، پیدایش و تحول احزاب سیاسی مشروطیت، دوره‌های یکم و دوم مجلس شورای اسلامی، شیوه تاریخ نگاری، اینجا طهران است (مجموعه مقالاتی درباره طهران ۱۳۴۴-۱۲۶۹ه. ق) [۳]، پیدایش و تحول احزاب سیاسی در مجلس سوم [۴] و ترجمه آثاری چون سفرنامه آگوست بن‌تان، ژنرال سمینو در خدمت ایران عصر قاجار و جنگ هرات (۱۳۲۶-۶۶ ق.)، زندگی، زمانه و آثار بیهقی، نام برد.
مقاله
منصوره اتحادیه مقالات زیادی در نشریات مختلف به چاپ رسانیده است.
در آثار دیگران
بخش یکم از کتاب سایه‌سار مهربانی: ستایش میلاد و کارنامه دکتر منصوره اتحادیه نظام مافی گفتگوی تاریخ شفاهی با منصوره اتحادیه درباره زندگی ایشان است.
مفاخر
به پاس خدمت‌های ایشان در زمینه تاریخ‌نگاری ایران در 26/4/ 1400 شهرداری تهران خيابان اتحاديه در محدوده منطقه 6 شهرداری تهران واقع در يوسف آباد حد فاصل خيابان ابن سينا تا بيمارستان را به نام استاد دكتر منصوره اتحاديه تغییر داد.[۵]
بزرگداشت‌ها
بزرگداشت دکتر منصوره اتحادیه توسط انجمن زنان پژوهشگر تاریخ (1387)
شب منصوره اتحادیه توسط مجله بخارا با همکاری بنیاد فرهنگی اجتماعی ملت، دایرهالعمارف بزرگ اسلامی، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، گنجینه پژوهشی ایرج افشار و نشر تاریخ (1394)
بزرگداشت دکتر منصوره اتحادیه در خانه کتاب (1396)
منابع
- ↑ زمانی‌نیا، مصطفی (ویراستار) (1382). سایه‌سار مهربانی. تهران: کتاب سیامک. صص 19-26.
- ↑ زمانی‌نیا، مصطفی (ویراستار) (1382). سایه‌سار مهربانی. تهران: کتاب سیامک. صص 75-79.
- ↑ زمانی‌نیا، مصطفی (ویراستار) (1382). سایه‌سار مهربانی. تهران: کتاب سیامک. ص 81.
- ↑ زمانی‌نیا، مصطفی (ویراستار) (1382). سایه‌سار مهربانی. تهران: کتاب سیامک. صص 33-36.
- ↑ زمانی‌نیا، مصطفی (ویراستار) (1382). سایه‌سار مهربانی. تهران: کتاب سیامک. صص 37-39.
- ↑ زمانی‌نیا، مصطفی (ویراستار) (1382). سایه‌سار مهربانی. تهران: کتاب سیامک. ص 58.
- ↑ زمانی‌نیا، مصطفی (ویراستار) (1382). سایه‌سار مهربانی. تهران: کتاب سیامک. صص 87-88.
- ↑ زمانی‌نیا، مصطفی (ویراستار) (1382). سایه‌سار مهربانی. تهران: کتاب سیامک. صص 82-84.
- ↑ زمانی‌نیا، مصطفی (ویراستار) (1382). سایه‌سار مهربانی. تهران: کتاب سیامک. صص 89.
پیوند به بیرون
نویسنده: حکمت بروجردی