چادری

چادری یا چدری

چادری عروس افغان

چادری یا چدری/čā(a)dari/ که به برقع افغانی نیز شهرت دارد سرپوش و روبنده دارای چشمی است که در افغانستان به عنوان حجاب استفاده می‌شود. این پوشش تمام سر و بدن زن را می‌پوشاند.

تعریف

زنی در حال خرید چدری در یک چدری فروشی

چادری یا برقع افغانی یک چادر آبی رنگ دوتکه است که در قسمت چشم‌ها، مشبک می‌باشد. نقاب یا روبنده این چادر در قسمت بالای سر شبیه به کلاه است. اگرچه این چادر به رنگ آبی شناخته می‌شود اما در رنگ‌های دیگر مانند سفید، سبز و … هم تولید شده است.  

زنان شهری افغانی، پوششی (سربندی) تنگ به نام «چادَری»، و از جنس ابریشم به رنگ‌های متنوع سر می‌کنند. چادری تمام بدن زنان را می‌پوشاند و روزنۀ توری گل‌دوزی یا قلاب‌دوزی شده در برابر چشم‌ها دارد. چادری نزدیک به ۱۲ رنگ دارد. اما اکنون در بین دختران و زنان رنگ‌های «کفتری» (خاکستری) و «تیره/ آبی تیره» مُد است. در شهر کابل این دو رنگ زیاد استفاده می‌شود، اما در بلخ اکثراً رنگ کفتری و سفید، در هرات آبی تیره، در خوست، گردیز، جلال‌آباد و قندهار رنگ‌های سرخ، سیاه، گلابی و بنفش عموماً رایج است. چادری از سه قسمت تشکیل شده است: کلاه که مشهور به «کلگی» است، دامن که از کلگی به‌ طور چین‌دار دوخته شده و قد آن تا کمی بالاتر از مچ پاها می‌رسد و قسمت سوم جلو چادری را «روبند/ چشمک» می‌‎گویند. اندازه چادری نزدیک به ۱۷۰ سانتی‌متر است.[۱]

پیشینه

چدری در رنگ‌های مختلف

در افغانستان زنان در دوره‌های مختلف محجبه بودند. زنان افغان دلاق و چادری می‌پوشیدند. در جامعه‌ی اسلامی در آسیایی مرکزی پوشیدن برقع یا برکا نیز رواج داشته است. در مورد این که زنان افغان از چه زمانی چادری بر سر می‌کردند اختلاف نظر وجود دارد. به عقیده برخی از زمان استعمار این کشور توسط انگلستان این پوشش مرسوم گردیده است:

«چادری یک پدیده وارد شده از بیرون افغانستان است که نظر به ضرورت زمان، جهت حفظ رویت زن‌ها از نظر قشون اشغال‌گر انگلیس که در جنگ اول افغان- انگلیس [۱۸۳۹-۱۸۴۲] در کابل آمده بودند، مصلحتاً بین زنان کابل رواج داده شد. چون تعداد زیاد عساکر انگلیسی به کابل آمدند و در مراکز نظامی سیاه‌سنگ، بی‌بی مهرو و شیرپور مستقر شده بودند و در جای بازارهای کابل گشت‌و‌گذار داشتند. کابلی‌ها صواب دیدند تا زن‌های‌شان از نظر آن‌ها در امان باشند و موقتاً روپوشی بر سر و تن ایشان کشیده شود. مساعدترین روپوشی که در آن وقت می‌توانست مورد پسند زن‌های کابل باشد، همانا چادرهای فیشنی زن‌های نواب‌های هندی بود که به تقلید از زن‌های انگلیسی در هند می‌پوشیدند و شهرت زیبایی آن بعضاً تا فامیل‌های کابل نیز رسیده بود. بعد این چادر به چادری و دلاق بدل شد که سراپای زن‌ها را می‌پوشانید. حتا بعضی اوقات مردها نیز با پوشیدن لباس زنانه، چادری و دلاق می‌توانستند با مقام‌های انگلیسی تماس گیرند.» زنان به‌خصوص کهن‌سالان دلاق که شبیه چادری بود را می‌پوشیدند. دلاق از پنجه‌ی پا تا سر، تمام بدن را می‌پوشاند و بسیار بلند و گشاد بوده است.

چادری در کشاکش ممنوعیت و اجبار

شاه امان الله خان در اوایل قرن بیستم پس از سفری که با همسرش ملکه ثریا به ایران و اروپا داشت پوشیدن چادری را ممنوع اعلام کرد و همسرش در جولای 1928 حجاب از سر برداشت.

ملکه ثریا، یکی از نخستین زنانی بود که بی حجابی را اعلام کرد. او در 28 جولای 1928 در مقاله‌ای که در امان افغان منتشر کرد چنین نوشت:

چادری زن را از تنفس هوای آزاد مانع می‌گردد و به همین سبب اکثریت زنان به مرض مبتلا شده‌اند.[۲] «شاه امان‌الله یک ماه بعد از لویه‌جرگه ۱۹۲۸ میلادی (هفته اول ماه اکتوبر) چهار جلسه‌ی بزرگ در قصر ستور وزارت خارجه دایر کرد که در هر یکی شش‌صد تن از معاریف و مأمورین عالی رتبه با خانم‌هایشان به شمول دیپلومات‌های خارجی مقیم کابل اشتراک داشتند. شاه در بیانیه‌ی روز چهارم خود بر این موضوع تأکید کرد که ظرف دو ماه دیگر برقع از سر زنان برداشته خواهد شد و به جای آن یک روسری (دستمال) مانند زنان ترکیه بر سر انداخته می‌شود که در زیر گردن گره می‌خورد، شاه متذکر شد که اختیار این‌گونه ستر اجباری نیست. هم‌چنان شاه به این نکته اشاره کرد که چادری در اسلام فرض نیست و بعد خطاب به ملکه ثریا گفت که چادر خود را از سرش بردارد و ملکه چادر خود را از سر برداشت و زنان و حضار برایش کف زدند، بدون آن که از شرف ملکه چیزی کاسته شده باشد. بدین‌سان ملکه ثریا نخستین زن افغان است که رسماً روی‌لچی زن را در کشور اعلام کرد.»

در زمان طالبان (۱۹۹۶- ۲۰۰۱) پوشیدن چادری و برقع برای زنان اجباری شد. وقتی رژیم طالبان سقوط کرد اکثر دختران و زنان چادری‌های‌شان را کنار گذاشتند و بدون چادری در شهر ظاهر شدند، اما همچنان در شهر کابل زنان چادری می‌پوشیدند.

در مرداد 1397 «حسینه صافی» سرپرست وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان مدعی شد که این نوع چادر محلی که مانند یک کیسه است توهین به وجود مقام والای زن است و در هیچ گوشه از جهان اسلام چنین حجاب استفاده نمی‌شود. او سپس به دلیل آن که در چندین مورد حملات انتحاری گروه‌های مخالف دولت افغانستان مثل طالبان و داعش از این پوشش استفاده می‌کنند و بارها از دزدی و فحشاء زنان با استفاده از این نوع برقع در ولایات مخلتف افغانستان گزارش شده است پوشیدن آن را ممنوع اعلام کرد، اما هیچ گاه این دستور او عملی نشد.[۳]

با حملات اخیر طالبان پوشیدن چادری برای زنانی که در مناطق تحت اشغال طالبان هستند اجباری شده است.

منابع

نویسنده: حکمت بروجردی