سپیده کاشانی
سپیده کاشانی(1371-1315) شاعر و ترانه سرای انقلاب و دفاع مقدس بود.
زندگینامه
سرور اعظم باکوچی مشهور به سپیده کاشانی، فرزند حسین، در سال 1315 هجری شمسی در شهر کاشان در خانواده ای مذهبی دیده به جهان گشود. [۱]تحصیلات ابتدایی را در دبستان هفده دی و متوسطه را در دبیرستان شاهدخت همان شهر به انجام رسانید. [۲]شانزده ساله بود که با یکی از اقوامشان به نام جواد عباسیان ازدواج کرد و برای ادامۀ تحصیل و زندگی با همسرش به تهران رفت.[۳] کاشانی از ازدواجش صاحب یک دختر و دو پسر شد.[۳] خانواده ایشان به مطالعه کتاب و خواندن دیوانهای شعر استادان متقدم و متأخر علاقه و عشقی وافر داشتند، لذا ایشان هم از همان کودکی با شعر خصوصاً با اشعار حافظ و سعدی و مولانا آشنا شد و اشعار حافظ بیش از همه او را تحت تأثیر قرار داد .[۲] سپیده کاشانی گذشته از مرتبت و منزلت ادبی دارای سجایای پسندیده ی اخلاقی بسیار بود، تواضعی از حد افزون، ایمانی راسخ و عقیده ای استوار داشت شور مذهبی و استحکام عقیده در سرتاسر آثار این شاعره ی ارجمند و با تقوا موج می زد. او سرانجام در بهمن ماه 1371 چشم از جهان فرو بست.
فعالیتهای فرهنگی
سپیده کاشانی در سال 1352 نخستین مجموعه اشعار خود را به نام «پروانه های شب» به چاپ رسانید. [۴]در این مجموعه که در قالب شعر آزاد و غزل سروده به جشن های 2500 ساله شاهنشاهی تاخته است. [۵]او پس از پیروزی انقلاب فعالیت های ادبی خود را وسعت بخشید و با مطبوعات و رادیو و تلویزیون همکاری نزدیک داشت و سرودهای انقلابی زیادی فراهم ساخت، به خصوص در سال های جنگ تحمیلی عراق و ایران که مرتب از رادیو و تلویزیون پخش می شد. وی مدت ده سال، از سال 1360، عضو رسمی شعر و ادب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در تالار وحدت بود و بیش از یک سال هم در سمت عضو شورای عالی شعر و ادب تلویزیون انجام وظیفه کرد.[۶] مدتی نیز ادارۀ صفحات ادبی مجلۀ زن روز را برعهده داشت.[۷]
مجموعه دوم او «سخن آشنا» است که بعد از وفاتش توسط پسرش در سال 1373 به چاپ رسیده است در همین سال حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی «گزینه شعر جنگ» از سپیده کاشانی را با نام «هزار دامن گل سرخ» منتشر کرد. همچنین گزیده اشعار وی توسط انتشارات نیستان در سال 1378 به چاپ رسیده و از دیگر یادداشت های او دو سفر به جنوب است.
اشعار
سپیده در بیشتر قالبهاي شعر فارسی اعم از سـنتی و معاصـر طبـع آزمـایی کـرده اسـت. تنـوع مضامین شعري نیز یکی از ویژگیهاي شعر سـپیده اسـت کـه هرچنـد در ایـن میـان مضـامین ادب پایداري و شعر جنگ بسامد بیشتري دارد، درون مایه هاي اجتماعی، مذهبی و اخلاقی و حتـی زنانـه نیز در شعر سپیده ظهور قابل توجهی دارند که در این ویژگی از شـاعران پیشـین و معاصـر خـویش نیز اثرپذیرفته؛ چنانکه از برخی از آنها یادکرده یا به استقبال و تضمین اشعار ایشان پرداخته است. سپیده در اشعارش زبانی ساده و روان، عاري از کلمات دشوار و پیچیده درعین حال، استوار و سنجیده برگزیده است.[۸]
سپیده کاشانی بیش از ۴۰ قطعه شعر و موسیقی درباره انقلاب و دفاع مقدس سرود که قریب به اتفاق آنها تولید شد و در آرشیو صداوسیما موجود است. یکی از این قطعه ها، سرودی است مشهور با نام معروف «من ایرانی ام، آرمانم شهادت» که با صدای محمد گلریز، همیشه و همه وقت، جانها را طراوتی دوباره می‌دهد:[۱]
به خون گر کشی خاک من، دشمن من
بجوشد گل اندر گل از گلشن من
تنم گر بسوزی، به تیرم بدوزی
جدا سازی ای خصم، سر از تن من
کجا می توانی، ز قلبم ربایی
تو عشق میان من و میهن من
من ایرانی ام، آرمانم شهادت
تجلی هستی است، جان کندن من
همچنین برخی دیگر از اشعار او نیز با صدای سید حسام الدین سراج، گوش و جان مخاطبان را نوازش داده و نوازش می دهد و در همان سالهای ایثار و حماسه، به همت مرکز موسیقی حوزه هنری در آلبوم‌هایی سلسله وار و با عنوان «نینوا» منتشر شد:[۲]
شکسته سرو باغ آشنایی
چه سنگین است بار این جدایی
همه کوچه به کوچه، حجله حجله
وطن از خون پاکان گشته دجله
پَرَت در خون کشیدند ای چکاوک
تو را ای نازنین منزل مبارک
مبارک بادت ای جان حجله ی خاک
دلاور! گُرد ما! ای خوب، ای پاک
برادر با برادر دوش بر دوش
غم بیگانگی کرده فراموش
همه سر داده بر فرمان رهبر
به شعر وحدت و الله اکبر
زمین در زیر گام یکه تازان
وطن در سلطه آینده سازان
مسلسل با مسلسل شد برابر
به خون شوییم خونت ای برادر
بمیرد دشمنت ای سینه صد چاک
که کردت چلچراغ سینه خاک
از جمله اشعار نوی او میتوان به «پروانه شب» اشاره کرد:
.../ پروانه هاي شب/ نیمی ست از ادامۀ یک انسان/ که نیم دیگرش/ دنیاي عابري است که تنها/ بر دست هاي خالی خود/ خیره مانده است/ او در تمام راه / می گشت تا به شعلۀ
شعري/ شایستۀ هزارة شیرین/ بر بیستون یاد/ آلاله هاي عشق برافروزد/ اما کلام او / چون نقش یک گناه، بر آیینۀ زمان/ بی رنگ/ در احاطۀ تحقیر می شکست/ پروانه هاي شب / این
حرف/ این صداقت گسترده/ اي کاش در بلندي اندیشه هاي تو/ یک دم به حال پر زدنی/ یابد.
آثار
این آثار عبارتند از:
1- پروانه های شب (1352).تهران: نشر پدیده
2- سخن آشنا : مجموعه اشعار سپیده کاشانی (1373). به ک‍وش‍ش شورای شعر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دفتر م‍طال‍ع‍ات فرهنگی ب‍ان‍وان مرکز م‍طال‍ع‍ات و ت‍ح‍ق‍ی‍ق‍ات فرهنگی.تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، م‍ع‍اون‍ت ام‍ور فرهنگی.
3- حکایت آنان که بقا را در بلا دی‍دن‍د: ی‍ادداش‍ت‍ه‍ای دو سفر به جنوب (1375). تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادب‍ی‍ات و ه‍ن‍ر م‍ق‍اوم‍ت.
4- گزیده ادب‍ی‍ات معاصر: مجموعه شعر (1378).تهران: کتاب نیستان.
5- هزار دامن گل سرخ(1373). تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری
کاشانی در زمان حیات خویش فقط «پروانه های شب» را به چاپ رساند. اشـعار ایـن دفتر وی بیشتر به توصیف فضاي تیره و تار عصر ستمشاهی می پردازد. [۹]دقت در مضامین برخی از اشعار این دفتر افزون بر نشان دادن شدت اختناق آن دوران، انعکاسگر شهامت و زیرکی این شاعر در به تصویر کشیدن فضاي تاریک عصر خفقان است. پروانه هاي شب به دو بخش تقسیم میشود: قسمت نخست آن حاوي 23 غزل است و بخش دیگر آن بـه اشعار نیمایی شاعر اختصاص دارد. شاعر خود دربارۀ ایـن اثـر مـی گویـد: «پروانـه هـاي شـب ، رنجنامه اي است از تجربه هاي سالها 1347 تا 1352 که واژه هاي آن به سبب فضاي تار یک آن زمان به پروانه هایی تشبیه شده اند که در شب پرواز می کنند. شاعر تا آنجا که ممکن بوده با ایما و اشاره و مستقیم و غیرمستقیم بسیاري از گفتنی ها را در آن به تصویر کشـیده و ایـن جنـگ و گریز ادبی ـ سیاسی وي تا آغاز انقلاب اسلامی ادامه داشته است.[۱۰]
«حکایت آنان که بقا را در بلا دیدنـد» شامل دو سفرنامۀ شاعر به جنوب است: سـفرنامۀ اول، یادنامـۀ وي از سـفر بـه «خرمشـهر » در یکشنبه 29 آذر 1360 است و سفرنامۀ دوم با عنوان یادنامه فتح المبـین گـزارش سـفر وي بـه جبهه «شوش» و «دشت عباس» در دوازدهـم فـروردین 1361 .
کاشانی خود در طبع و نشر آثار خویش تعلل و دفع الوقت می کرد و هرگاه دوستان سبب این امر را جویا می شدند پاسخ می داد که کارهایم ناپخته و ناقص است و نیازمند بازبینی و مرور دقیق؛ دوست ندارم که بدین صورت موجود آنها را منتشر کنم و درصددم با فرصت و فراغت کامل، بار دیگر با نظر نقّادانه آنها را بازنویسی کنم و کاستی های آنها را مرتفع سازم. آثار و سروده های کاشانی که به صورت پراکنده و دستنوشته برجای مانده، توسط فرزند ایشان آقای سعید عباسیان گردآوری شده است.
منابع
- ↑ آقا شیخ محمد، مریم؛ نوری نشاط، سعید (1377). گلزار مشاهیر: زندگینامه درگذشتگان مشاهیر ایران(1358-1376). تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ایران، ص196.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ برقعی، سیدمحمدباقر(1373). سخنوران نامی معاصر ایران. ج.3. قم: نشر خرم، ص 1736.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ اصلانی، محمدرضا(1390). لاله کویر: زندگی نامه داستانی سپیده کاشانی. تهران: انتشارات سوره مهر، ص39.
- ↑ برقعی، سیدمحمدباقر(1373). سخنوران نامی معاصر ایران. ج.3. قم: نشر خرم، ص 1736.
- ↑ ملکی پور، طیب(1396). زن از نگاه شاعران زن.هشتگرد: انتشارات صفحه، ص 108.
- ↑ برقعی، سیدمحمدباقر(1373). سخنوران نامی معاصر ایران. ج.3. قم: نشر خرم، ص 1736.
- ↑ صبور، داریوش(1387). فرهنگ شاعران و نویسندگان معاصر سخن. تهران: انتشارات سخن، ص 466.
- ↑ طاهری، فاطمه سادات ( ). تحلیل محتوایی و ساختاري اشعار سپیده کاشانی. دو فصلنامه علمی کاشان شناسی، بهار و تابستان 1398 ،شماره 14،پیاپی 22 .
- ↑ سیدنژاد، میرصادق (1383). اختر برج ادب. گلبرگ: ص 157.
- ↑ غفاری،محسن(1384). بانوی پروانه ها.کاشان: خاطرات قلم. ص 124.